[Het is vandaag 2334 jaar geleden dat de Macedonische koning Alexander de Grote de Perzische heerser Darius III versloeg in de slag bij Issos. Het gevecht luidde de ondergang in van het Achaimenidische Rijk. Het eerste deel van deze reeks was hier.]

De Zuil van Yunus lag ruim twaalf kilometer ten zuiden van de Pinaros, het stroompje waar de Perzen wachtten op de Macedoniërs. Die naderden in een rustig tempo. Langzaam hoorden de Perzen het gestamp van de tienduizenden soldaten aanzwellen en ze moeten het brons al van vér hebben zien schitteren in de middagzon. Omdat de duizenden Macedonische soldaten hun lansen inmiddels over de schouder droegen, konden de Perzen de manoeuvres makkelijk volgen:

Alexander daalde weer van de pas af. Zolang het terrein nergens ruimte gaf, trok hij op in colonne, maar toen het zich verbreedde, liet hij de colonne geleidelijk uitwaaieren tot een slaglinie door het ene bataljon hoplieten naast het andere op te stellen, rechts tot aan de bergen, links tot aan de zee. (Arrianus, Anabasis 2.8.2; vert. Simone Mooij)

De falanx ontplooit zich

Soms liet Alexander, die zich in de voorste gelederen bevond, de soldaten stilhouden om ervoor te zorgen dat de bataljons van de falanx gelijktijdig over het oneffen terrein zouden oprukken en er geen gaten in de linie ontstonden. Tijdens zulke pauzes verbreedden de gevechtseenheden hun front. De falanxbataljons die eerst 32 rijen diep en 46 rotten breed hadden gemarcheerd veranderden stapsgewijs in eenheden van 184 man breed en 8 diep.

Het ontplooien van de falanx markeerde het begin van de tweede fase van de slag, die van het opstellen van de slaglinies. Darius kon goed zien hoe de Macedoniërs al marcherend hun posities innamen:

Eerst kwamen, op de rechtervleugel aan de kant van het gebergte, de keurtroep van de infanterie en de schilddragers, onder bevel van Nikanor, zoon van Parmenion; daarnaast het bataljon van Koinos, en dan dat van Perdikkas. Deze linie liep van het begin aan de rechterkant door tot het midden van de falanx. Op de linkervleugel kwam eerst het bataljon van Amyntas, dan dat van Ptolemaios en daarnaast dat van Meleagros. Krateros had het bevel over de infanterie op de linkervleugel en Parmenion dat over de linkervleugel als geheel. Hij had opdracht dicht bij de zee te blijven, om te voorkomen dat de Macedoniërs door de Perzen omsingeld zouden worden. Ze moesten er immers op rekenen dat die met hun overmacht zouden proberen hen aan alle kanten in te sluiten.

Toen Alexander al voortgaande wat meer ruimte kreeg, liet hij de ruiterij, het zogenaamde garderegiment en de Thessaliërs, naar voren komen. De garde plaatste hij bij zichzelf op de rechtervleugel; de Peloponnesiërs en de overige cavalerie van de bondgenoten werden naar Parmenion gestuurd op de linkervleugel. (Arrianus, Anabasis 2.8.3-4, 9)

Darius’ verdediging

Inmiddels had Darius zijn tegenmaatregelen genomen. Eerst richtte hij een vooruitgeschoven linie in op de zuidelijke oever van de Pinaros:

Darius liet ongeveer 30.000 ruiters en 20.000 lichtgewapenden de Pinaros oversteken om daarachter de rest van zijn leger in alle rust te kunnen opstellen. In de voorste linie van zijn infanterie plaatste hij de Griekse huurlingen, ongeveer 30.000 man, recht tegenover de Macedonische falanx. Daarnaast kwamen aan beide zijden de zogenaamde kardakes, eveneens hoplieten, ongeveer 60.000 in getal, want aan meer bood het terrein waar zij werden opgesteld geen plaats. (Arrianus, Anabasis 2.8.5-6)

De Pinaros maakte een bocht door het glooiende landschap en de loop van het riviertje is sinds de Oudheid niet wezenlijk veranderd. Als Darius zijn troepen langs de oever opstelde had de Perzische linie eveneens een bocht, en dat bewijst opnieuw dat Darius niet van plan was aan te vallen, want als alle in een bocht opgestelde troepen tegelijk naar voren zouden gaan, zouden ze elkaar in de weg lopen.

Achter de eerste troepen stelde Darius een tweede linie op, wat erop duidt dat de ervaren generaal niets aan het toeval wilde overlaten en er rekening mee hield dat de Macedoniërs door het front heen zouden breken. Weliswaar waren de soldaten in de tweede lijn, die afkomstig waren uit het gebied van de Kaspische Zee, minder zwaarbewapend dan de Grieken, Meden en Perzen in de voorhoede, maar ze zouden het de Macedoniërs toch lastig kunnen maken.

Getalsterktes

De informatie uit Arrianus’ Anabasis roept overigens vragen op. Om te beginnen zijn de aantallen overdreven. Er waren inderdaad 30.000 Griekse hoplieten in Darius’ leger, maar we weten dat velen ook na de slag nog in leven waren, wat vrijwel uitsluit dat ze in de eerste linie stonden opgesteld, omdat de Macedonische falanx daar tijdens de veldslag een bloedbad aanrichtte. Vermoedelijk was een deel tijdens de slag niet vooraan bij het riviertje opgesteld, maar verder naar achteren. De Perzen hadden immers niet verwacht op deze dag slag te moeten leveren.

Het tweede probleem is dat volgens Arrianus de Perzische eerste lijn bestond uit 90.000 man. Als zij zestien man diep opgesteld stonden, was het front bijna zes kilometer breed, terwijl de vlakte maar half zo breed is. Het lijkt al met al reëler ervan uit te gaan dat de Perzische slagorde bestond uit zo’n 16.000 Grieken, die als falanx stonden opgesteld tegenover de geduchte Macedonische falanx, met aan weerszijden tweemaal 12.000 kardakes, d.w.z. als hopliet uitgeruste Perzen.

Middenin stond Darius met zijn persoonlijke garde. Helemaal rechts stond, vlakbij de zee, de Perzische ruiterij klaar om de Macedonische linkervleugel te omsingelen en de falanx in de rug aan te vallen. Hoeveel mannen er in de tweede Perzische linie stonden is niet te zeggen. Tot slot waren er boogschutters in het Perzische leger, die aan het begin van de strijd vóór de vleugels stonden om hun projectielen af te schieten op de tegenstanders van de kardakes.

Een laatste probleem is dat onduidelijk is wat dit laatste onderdeel precies deed. Het mag dan gaan om als hoplieten uitgeruste Perzen, maar dat kan het laatste woord niet zijn. Het feit dat Darius ze liet beschermen door boogschutters, bewijst dat hij ze kwetsbaar achtte.

[Het gevecht begon om 15:30.]