Net als vorig jaar gebruik ik de laatste blogjes van 2023 om uw vragen te beantwoorden. Gisteren behandelde ik vier vragen over de oude talen en zojuist ging ik in op vijf andere onderwerpen. Nu de laatste vragen.

Wat weten we van Ierland na de Romeinse verovering van Engeland en Wales?

Daarvoor ging ik te rade bij Herman Clerinx, de auteur van boeken als boek De god met de maretak. Kelten in de Lage Landen (waarover ik het hier had). Die herinnerde me eraan dat we geen geschreven bronnen hebben uit deze tijd en dat de archeologie ons niet veel verder helpt. De IJzertijd is een archeologisch probleem. “Ons beeld over Ierland in die periode is erg brokkelig,” schrijf Clerinx. “Pas vanaf de vijfde eeuw wordt het beeld duidelijker.”

Hij vervolgde met de intrigerende constatering, volkomen nieuw voor mij, dat onbekend was wanneer Ierland Keltisch was geworden, dus dat er een Keltische taal gesproken werd en dat de materiële cultuur ging lijken op La Tène. Misschien is dat pas in de Romeinse tijd gebeurd en kon dat zo perfect gebeuren omdat er geen Romeinse bezetting was.

In de vijfde eeuw, als er christelijke bronnen komen, zijn er vijf koninkrijken. In zekere zin is de geleidelijke kerstening, die al voor Sint-Patrick begon en waarover geen martelarenverhalen bestaan, natuurlijk een vorm van romanisering. Een onvolledige vorm, want bisdommen kwamen er niet; het gezag lag bij de abten van de abdijen.

Waarom heb je zo’n hekel aan Fik Meijer?

Ik heb geen hekel aan Meijer; het is een vriendelijke man en hij begrijpt hoe belangrijk het is de Oudheid aan het grote publiek uit te leggen. Ik heb daarentegen wél een hekel aan slechte boeken. Iemand met toegang tot de wetenschappelijke literatuur en met collega’s voor overleg op universitair niveau, moet boeken kunnen produceren met minder voor iedereen waarneembare onjuistheden. En wie schrijft voor het grote publiek, wéét dat niets schadelijker is voor een vakgebied dan voor iedereen waarneembare onjuistheden. En daarbij laat ik het verder.

Beantwoord je vragen over woke aan de universiteit?

Woke, ik weet niet wat het precies is. Als is bedoeld dat er veel aandacht is voor de structurele ongelijkheden, vind ik het nogal obligaat. Als is bedoeld dat te nadrukkelijk aandacht wordt gevraagd voor raciale tegenstellingen, dan is het voor oudheidkundigen iets waar we al in de jaren vijftig mee te maken hadden. Het heette tot nog niet zo lang geleden afrikanisme, nu afrocentrisme, en steekt regelmatig de kop op. Bekend is het boek Black Athena van Martin Bernal (1987). Oudheidkundigen reageerden daar niet adequaat op; latere oprispingen zijn het logische en niet zo interessante vervolg. En als woke gaat om angst voor te gemakkelijk “gecancel”, is het volgens mij eveneens iets dat we vaker hebben gezien – denk aan de affaire-Buikhuisen.

In alle gevallen hebben we weinig geleerd van eerdere ervaringen, en dat baart me zorgen. De discussie, zonder duidelijk onderwerp maar in wezen een herhaling van zetten, illustreert vooral de universitaire crisis. Misschien is de beste nieuwjaarswens wel dat we allemaal wat weer respect krijgen voor de kennis en expertise van de wetenschap en dat de universiteit zich zó herstelt dat ze dat respect waard is.

Valt er iets te zeggen hoe antiek glas gemaakt werd? En zou het tegenwoordig kunnen worden nagemaakt?

Sommige vragen vergen wat meer ruimte. Deze zal ik beantwoorden in een apart blogje. Volgend jaar.

En tot slot

Ik wens u allemaal een prachtig 2024! Verder wil ik iedereen bedanken die hier heeft gereageerd. We leren immers van elkaars vragen en antwoorden. Het meeste wil ik echter degenen bedanken bij wie ik het hele jaar door terecht kan met vragen. Het is fijn dat zoveel mensen willen helpen bij het maken van deze blog. Dank, dank en nogmaals dank!

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.