De Hemelschijf van Nebra

De hemelschijf van Nebra

Om het te hebben over de Hemelschijf van Nebra moeten we het eerst hebben over de Leidse balpenmoord. Dat is alweer dertig jaar geleden. Een mevrouw was dood aangetroffen met in de hersenen een balpen. Die was afgeschoten met een kruisboog, zo veronderstelde de politie. Men arresteerde iemand en er volgde een complexe rechtszaak. Toen was er een onverwachte ontwikkeling. Het bleek namelijk dat de pen even goed door een ongelukkige val in de oogkas kon zijn terechtgekomen. Door de tragedie meteen te typeren als moord, had de politie de verdere interpretatie in een bepaalde richting geduwd. En niet per se de juiste.

Zo is het ook met archeologische vondsten. Een team vindt iets, geeft een eerste duiding en die bepaalt dan in welke richting de verdere interpretatie gaat. Uiteraard is er ook weleens correctie. Toen in een grot bij Qumran joodse religieuze teksten waren gevonden, kon de nabijgelegen ruïne alleen maar een klooster zijn. Tot bleek dat het ging om een dadelpalmplantage. De beroemde dodecaëders die overal in Romeins Europa zijn gevonden, gelden als religieuze voorwerpen, maar onlangs opperde iemand dat het punnikklosjes zouden zijn gewest. Voor zover ik weet denkt niemand dat het werkelijk zo is – je zou iets van hout of bot hebben verwacht – maar het was wel een voorbeeld van een hypothese waar nooit iemand aan had gedacht.

Lees verder “De Hemelschijf van Nebra”

Het Mausoleum van Augustus

Het mausoleum van Augustus

Nu in Rome het Mausoleum van Augustus, dat lange tijd gesloten was, weer open gaat, en omdat het vandaag de eerste dag is van de mooie maand april, herplaats ik een oud blogje waar ik ooit veel plezier in had.

***

Het moet 2007 zijn geweest dat ik met een stuk of vijf mensen wandelde door Rome, langs de Via del Corso, de grote straat van de noordelijke toegangspoort naar het stadscentrum. Tussen die straat en de Tiber ligt het Mausoleum van keizer Augustus, een grote ruïne van tweeduizend jaar oude bakstenen. Het monument is altijd op slot. De antieke toegangspoort is altijd afgesloten met een groot metalen hek.

Lees verder “Het Mausoleum van Augustus”

Digitale diplomatiek

Net als Darwins evolutieleer is de digitale diplomatiek gebaseerd op de Lachmann-methode.

Een tijdje geleden blogde ik over digitale historische taalkunde: dat wil zeggen de toepassing van het stamboommodel, in combinatie met digitalisering, bij de reconstructie van oude talen. Uiteraard zijn er slagen om de arm te maken, want talen veranderen zich nooit helemaal “op de automatische piloot”. Ik noemde fenomenen als de Sprachbund, waar het culturele feit dat mensen samenwonen een rol speelt bij de verandering van een taal.

Hoewel er dus slagen om de arm te maken zijn, is het idee van een stamboom een robuust wetenschappelijk model. Het is voor het eerst toegepast bij de reconstructie van oude handschriften (de Lachmannmethode), en beïnvloedde in de negentiende eeuw de biologie (de evolutieleer).

Lees verder “Digitale diplomatiek”

Paashoax

Voor als u zelf een paashoax wil maken is hier alvast een Christus met doornenkroon en paashaas (RMO, Leiden)

Dat was een aardig idee van Rudmer, een van de vaste gasten in de reageerpanelen: leg dat eens uit, dat van die paashoax. Gelukkig had ik een verloren uurtje, dus ik kan er een stukje aan wijden.

Paashoax

Religieuze feestdagen zijn voor kranten en andere media altijd aanleiding voor het plaatsen van bladvulling. Daar kun je de klok op gelijkzetten. Begin december zijn er stukjes over de Hasmoneeën omdat Chanoeka dan nadert. Valentijnsdag is ook altijd goed voor wat simpele kopij. En Pasen dus. In dit geval is de dynamiek wat venijniger omdat daar ooit een doelgerichte mediastrategie achter zat, ontworpen door het zogeheten Jesus Seminar, een groep merendeels Amerikaanse onderzoekers die zich bezighield met de historische Jezus. Omdat ze op voorhand uitgingen van een Jezus zonder eindtijdverwachtingen en het Evangelie van Thomas accepteerden als heel oud, is de groep niet onomstreden, maar het gaat om integer onderzoek en The Historical Jesus van Seminar-lid J.D. Crossan is nog steeds een goede inleiding. Wat minder prettig is, is dat ze hun persberichten altijd de deur uitdeden in de maand voor Pasen, wetend dat journalisten dan op zoek naar kant-en-klare kopij.

Lees verder “Paashoax”

Gefopt

Het mausoleum van Augustus

Het moet 2007 zijn geweest dat ik met een stuk of vijf mensen wandelde door Rome, langs de Via del Corso, de grote straat van de noordelijke toegangspoort naar het stadscentrum. Tussen die straat en de Tiber ligt het Mausoleum van keizer Augustus, een grote ruïne van tweeduizend jaar oude bakstenen. Het monument is altijd op slot. De antieke toegangspoort is altijd afgesloten met een groot metalen hek.

Behalve die dag. De deur in het hek stond open en achter een slordig plastic tafeltje zat een man die ons gebaarde dat we binnen konden komen. We wandelden erheen, hij pakte een boekje met toegangskaartjes, vroeg of er nog mensen bij waren die op grond van hun leeftijd korting kregen, bromde iets over Open Monumenten-dag, scheurde de kaartjes af, nam onze euro’s aan en liet ons binnen.

Lees verder “Gefopt”