Mithras: mysterie en mythe

Mithras doodt de stier (Nationaal Museum, Boedapest)

Ooit kreeg ik mail van iemand die een boek wilde schrijven over Mithras. Als hij had aangetoond dat het christendom slechts een derivaat was, zo schreef hij, had hij wraak genomen op de paters die zijn jeugd hadden verziekt.

Tja.

Als je een rekening met het christendom wil vereffenen, prima. Er valt beslist een boom over op te zetten. Maar als je dat doet, laat dan het verleden erbuiten. Wie dat benut om in het heden een punt te scoren, misbruikt het.

Dit heb ik destijds maar niet geschreven. Ik vermoedde een trauma. In plaats daarvan heb ik literatuurverwijzingen gegeven, inclusief een verwijzing naar de website van Roger Pearse. Die maakt korte metten met het misverstand dat het christendom op een of andere manier leentjebuur heeft gespeeld bij de verering van Mithras.

Zou ik de mail vandaag moeten beantwoorden, ik zou verwijzen naar de expositie in het Musée royal de Mariemont in Morlanwelz. Voor Nederlanders: dit schitterende museum, gelegen in een al even schitterend park vol zeldzame bomen, toont de fenomenale collectie van multimiljonair Raoul Waroqué, die haar in 1917 naliet aan de Belgische staat. Het dorpje Morlanwelz vindt u halverwege Bergen en Charleroi.

Lees verder “Mithras: mysterie en mythe”

Aion

Aion-mozaïek (Munchen, glyptotheek)

Het bovenstaande mozaïek fotografeerde ik in de glyptotheek, het sculptuurmuseum, van München. Dat is een van de mooiste collecties ter wereld, maar wat dat mozaïek er doet, weet ik ook niet: te midden van alle standbeelden valt het wat uit de toon. Je zou het hebben verwacht in de nabijgelegen Antikensammlung. Het is echter de moeite waard. Het is gevonden in Sentinum in Umbrië, een op zich onbeduidend stadje dat beroemd is omdat de Romeinen er in 295 v.Chr. een belangrijke veldslag wonnen.

De afbeelding is van een type waarvan er in de derde eeuw na Chr. dertien gingen in het Romeinse dozijn. Rechtsonder zit een vruchtbaarheidsgodin met vier kinderen, die de jaargetijden representeren. Verder ziet u Aion staan, de personificatie van de eeuwigheid, met een soort hoepel in de hand waarop de tekens staan van de dierenriem. Kortom, een afbeelding van de eeuwige wederkeer der seizoenen.

Lees verder “Aion”

Mithras in Dormagen

Mithras doodt de stier (Rheinisches Landesmuseum, Bonn)Het reliëf dat hierbij is afgebeeld, te zien in het Rheinisches Landesmuseum in Bonn, is een zogenaamde tauroktonie, het doden van een stier. Deze afbeelding is typisch voor de cultus van de god Mithras, en er zijn tientallen van dit soort reliëfs bekend. Deze stamt uit de eerste helft van de tweede eeuw na Chr. en komt uit Dormagen, het antieke Durnomagus, waar een cavalerie-eenheid uit Karinthië de Rijngrens bewaakte. Mithras heeft de reputatie gekregen een typische soldatengod te zijn, dus dat klopt mooi.

Maar wat stelt het reliëf voor? In elk geval: Mithras als stierendoder. De eerste geleerden die zich ermee bezighielden, namen aan dat deze Mithras dezelfde is als de Perzische lichtgod Mithra, dat deze stond voor het goede, dat de stier stond voor het kwade, en dat het doden van de stier gelijkstond aan de uiteindelijke verlossing van de mensheid uit dit ondermaanse tranendal. Tot het zover is, moet elk mens de strijd tussen het licht en het duister, tussen Mithras en de stier, tussen goed en kwaad uitvechten in zijn hart.

Lees verder “Mithras in Dormagen”