Grote kans dat u nog nooit heeft gehoord van Museum Moerman in Apeldoorn. Het bestaat niet meer. Ik kwam er als kind, keek er naar het oude Veluwse aardewerk, begreep voor het eerst hoe verschrikkelijk anders het verleden was geweest en begon historische belangstelling te krijgen. Nu mijn vrienden kinderen hebben, zie ik bij die kleuters hetzelfde. Toen opa en oma nog kind waren was het anders en dat is leuk. Elke onderwijzer en elke geschiedenisleraar weet dit: maak met kinderen een fietstocht langs het plaatselijke verleden en ze ontwikkelen geschiedenisliefde.

De sleutel is dat het verleden weliswaar anders moet zijn (dus verrassend, dus leuk), maar tegelijk herkenbaar. Dat laatste kan zijn doordat het gaat om familieleden (opa en oma) of de eigen regio (de Veluwe). U zult zich herinneren dat toen de politiek in 2006 verzon dat Nederland een nationaal historisch museum behoorde te hebben, nogal wat historici eraan herinnerden dat het geld beter besteed zou zijn aan lokale musea.

Uiteraard is er daarnaast behoefte aan supraregionale verzamelingen. Het is handig dat we in het Rijksmuseum van Oudheden kunnen zien dat in sommige delen van Nederland het aardewerk veranderde met de komst van de Romeinen en dat er gebieden waren waar dit niet gebeurde. Ik ben ook blij met het Huis van de Europese Geschiedenis in Brussel, gewijd aan vragen die we beter stellen aan het Europese dan aan een nationaal verleden. Los daarvan is er voor sommige museale taken, zoals restauratie, expertise nodig die je niet overal lokaal kunt bieden. Dat gezegd zijnde: wie mensen geschiedenisliefde wil bijbrengen, zal het lokaal moeten doen.

Twentse wrevel

Ik rakel dit op omdat er vorige week wat regionale wrevel was (één, twee, drie) toen het Rijksmuseum van Oudheden bekendmaakte munten uit de Merovingische tijd te hebben aangekocht die waren gevonden in Twente. (Ze zijn tot 30 oktober te zien in het Rijksmuseum Twenthe. Wat er daarna gebeurt, weet ik niet.) Het gaat om vondsten uit een tot nu toe niet bekende offerplaats. Ik begrijp de ergernis van de Twentenaren: is er eens een echt mooie vondst, verdwijnt die zo weer uit ’t zicht.

Vermoedelijk heeft Overijssel geen zin in archeologie. Hoewel de kleine kunstwerkjes een mooie aanvulling zouden zijn op de collectie, vindt de directeur van het Rijksmuseum Twenthe het wel best dat ze slechts even in Enschede zijn.

Straks, als de glans van het goud en het verhaal van de ontdekking is weggezakt, zal het hier ook zeker geen publiekstrekker zijn.

Geschiedenisliefde bijbrengen via het Twentse erfgoed is dus geen prioriteit in de Twentse musea. Tegelijkertijd heeft de provincie Overijssel nog geen beleid voor het aankopen van detectorvondsten. Omdat de Twentse vondsten echter belangrijk genoeg zijn voor het publiek domein, heeft het Rijksmuseum van Oudheden ze toen verworven.

Het is dus niet de Randstad die iets wegkaapt uit de provincie, maar een nationale instelling die iets behoudt waar men lokaal, zo lijkt het, onvoldoende belangstelling voor heeft. Het RMO zit in elk geval niet op z’n stukken. Het heeft projecten om de rijkscollectie op tournee te laten gaan in de vorm van regionale exposities. Daar heeft het net een extra subsidie voor gekregen, zodat bijvoorbeeld de Merovingische vondsten uit Rhenen voortaan in Rhenen zijn. Of de Twentse vondsten, rijksbezit of niet, tentoon worden gesteld in Enschede, is volgens mij een kwestie van willen: als het Rijksmuseum Twenthe mensen geschiedenisliefde wil bijbrengen, dan kan dat gewoon. De MuseumFabriek lijkt de aangewezen plek.

Nationale musea

Wat me aan de affaire niet bevalt, is dat het RMO nu wel erg makkelijk de oplossing is geweest voor een archeologisch noodgeval. Begrijp me niet verkeerd: soms moet dat. De gemeente Wijk bij Duurstede heeft bijvoorbeeld een te klein budget om een goed beveiligd museum te bouwen en daarom ligt de Dorestad-fibula in Leiden. Ik vermoed dat over de Nehalennia-altaren iets dergelijks valt te zeggen. Beter een goede expositie in Leiden dan een slechte in Middelburg.

Tegelijk: ik zie geen enkele reden om de sarcofaag van Simpelveld in Leiden te houden. Het Thermenmuseum heeft de middelen en de kennis om het voorwerp op te stellen en de Limburgers zo belangstelling voor het verleden bij te brengen. Ook kan de Caesar-buste naar Nijmegen, waar het Valkhofmuseum er professioneel mee zal omgaan. In regionale musea maximaliseer je het culturele effect, want alle geschiedenisliefde begint lokaal.

[De oudheidkundige wetenschappen zijn in de eerste plaats wetenschappen. Een overzicht van deze en vergelijkbare stukjes is daar.]