De bovenstaande munt is niet te zien op de expositie over de Romeinse keizer Domitianus (r.81-96) in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. U zult ervoor naar Bonn moeten, naar het Rheinisches Landesmuseum. Fijn museum overigens in een fijne stad.
Germania capta
Wat we zien is Vrouwe Germania, die weent om haar verloren vrijheid. Germania capta. Domitianus heeft haar onderworpen. Constatering één is natuurlijk dat dit een antwoord is op de Judaea capta-munten die de Romeinse munt in enorme aantallen had verspreid. Door de Germanen te onderwerpen, had Domitianus zich de gelijke van zijn broer betoond.
Er wordt wat lacherig over gedaan. Daarmee lopen we in de val die de Romeinse auteur Tacitus heeft gezet in zijn Germania. In die tekst beschrijft hij leven en de gewoontes van de vrije Germanen, waarmee hij aangeeft dat Domitianus de Germanen dus helemaal niet heeft onderworpen. Maar dat is vuil spel. Bij Tacitus heeft het woord “Germania” betrekking op alle land voorbij de Rijn en Donau; het loopt door tot aan de Bocht van Danzig. In militaire zin slaat het woord op het gebied aan weerszijden van de Rijn. De linkeroever behoorde bij Gallia Belgica en was verdeeld in twee districten, Germania Superior en Germania Inferior. Wat Domitianus feitelijk claimde, was dat hij het Rijnland had veiliggesteld; Tacitus doet alsof hij dat niet begrijpt. Malle okkeloen.
Nijmegen
De keizer had het hele gebied doorkruist. De inscriptie op het enorme ruiterstandbeeld op het Forum Romanum vermeldde zijn bezoek aan de splitsing van Waal en Rijn. Daarna zal hij Nijmegen hebben bezocht om te zien hoe het Tiende Legioen Gemina het maakte. Zijn bezoek lijkt bevestigd door een instroom van kleingeld. Het is moeilijk voorstelbaar dat de keizer daarna niet naar de Noordzee is doorgereisd, want antieke vorsten gingen al sinds Alexander graag naar de randen van de aarde. Het is een leuke gedachte dat Domitianus door Leiden is gekomen en, varend over de Rijn, de plek heeft gezien waar nu het Rijksmuseum van Oudheden staat.
Het is in deze jaren geweest dat I Minervia is gerekruteerd en de twee militaire districten werden omgevormd tot normale provincies. Over de “Mainz Pedestals” kom ik nog te spreken. En o ja, Domitianus onderwierp de Chatten en annexeerde het gebied rond de huidige stad Frankfurt.
Zoals ik al opmerkte besteedt de Leidse expositie niet zo heel veel aandacht aan het militaire aspect van Domitianus’ regering. Wat schoenen uit Vindolanda vond ik er, om eerlijk te zijn, met de haren bijgesleept. De catalogus (die u hier of daar bestelt) heeft er iets meer aandacht voor, al houdt het niet over. Het is zoals het is. De tentoonstelling is sterk kunsthistorisch van opzet en legt de nadruk op bouwkunst en sculptuur. Ik zou de expositie daarom zelf “Flavische kunst” hebben genoemd, maar ze is mooi genoeg voor een bezoek.
Goed positief gebracht. Laten we hopen dat de musea snel heropenen!
En dan wel graag zonder QR codes en maskers!
Dat zou het einddoel moeten zijn en ik hoop dat we het snel halen. Maar van de andere kant: ik heb het er wel voor over als ik zo weet dat ik andere mensen zo minder snel besmet. Zo ingrijpend is het nu ook weer niet om met je telefoon te zwaaien en een maskertje te dragen. Al zou ik wat voor over hebben als ik weer wat vaker mensen zou zien lachen. (De laatste zin bedoel ik letterlijk.)
“Tacitus doet alsof hij dat niet begrijpt. ”
Dat is een impliciet compliment aan mijn adres, dus djw. Want toen ik “een antwoord … op de Judaea capta-munten” las moest ik meteen aan de twee Germania provincies denken en niet aan het huidige Centraal-Europa.
Begrijp ik nou dat Domitianus eigenlijk vooral consolideerde, met een beetje erbij trekken?
Ja. Of misschien moet je zeggen dat hij de afschrikking organiseerde. Er is een parallel met Caligula’s expeditie, waar ook wat lacherig om wordt gedaan, terwijl uit de grafstenen in Mainz blijkt dat er aanzienlijke aantallen soldaten om het leven zijn gekomen.
Als ik doorklik op het Rheinisches Landesmuseum zie ik op Livius een mooie munt van Domitianus met een sterk gelijkende voorstelling, maar niet afgesleten en met een iets andere tekst. Volgens het bijschrift een aankondiging van de verovering van Germanie.
De jeugdige Vrouwe Germania treurt dus al voordat ze haar vrijheid verliest, curieus.
Klopt het bijschrift wel?