Voor we het vandaag hebben over Herodes Agrippa II, moeten we het hebben over zijn gelijknamige vader, die een avontuurlijk leven leidde, op het cruciale moment Claudius hielp de keizerlijke troon in Rome te bemachtigen en als beloning vanaf 41 na Chr. mocht heersen over het hele rijk van Herodes de Grote. Zijn zoon, die eigenlijk Julius Marcus Agrippa heette maar gewoonlijk Agrippa II wordt genoemd, was zestien toen Herodes Agrippa I in de zomer van 44 onverwacht overleed. Zoonlief was te jong om koning te worden en Claudius maakte Judea weer tot een Romeinse provincie, dit keer onder gezag van een Romeinse procurator, een civiele beambte. Eerder was het gebied door militaire prefecten bestuurd geweest.

Koning

Ook al was Herodes Agrippa II zijn koninkrijk kwijt, Claudius was verplicht hem ter compensatie iets aan te bieden en dat werd de Bekaavallei. In 48 overleed namelijk zijn oom Herodes van Chalkis, een buitenbeentje in de familie, heersend in het oosten van het huidige Libanon. Ook lijkt de twintigjarige koning in dat jaar het recht gekregen om in Jeruzalem de hogepriester aan te wijzen.

Herodes Agrippa II zal heen en weer zijn gereisd tussen zijn koninkrijkje en Rome. Zijn schip zal vaak een tussenstop hebben gemaakt in Beiroet, waar onderstaande inscriptie is gevonden. Hij en zijn zus Berenike, zo lezen we, repareerden een badhuis.

Enkele jaren later, in 53, voegde Claudius aan Agrippa’s gebieden die toe van zijn oudoom Filippos: de Golanhoogte en nog wat gebieden bezuiden Damascus. Misschien was Claudius niet helemaal gerust op de loyaliteit van iemand die wellicht ogen had op het gehele koninkrijk van zijn vader. De keizer benoemde namelijk tegelijkertijd een machtige procurator in Judea, Marcus Antonius Felix, de broer van zijn vaste adviseur Pallas. Evengoed voegde keizer Nero, die een jaar later zijn adoptiefvader opvolgde, de stad Tiberias toe aan Agrippa’s gebieden. Behalve de hoofdstad van Galilea kreeg hij ook de oostelijke oever van de Dode Zee.

Herodes Agrippa II verbleef vooral in twee steden buiten zijn koninkrijk; Jeruzalem en Caesarea Maritima. In de eerste stad vergrootte hij het koninklijke paleis en rondde hij de herbouw van de Tempel af; in de tweede stad zou hij in 59 of 60 een rechtszaak voorzitten tegen de apostel Paulus (Handelingen 26). In zijn eigen koninkrijk breidde hij de stad Panias uit, die hij voortaan Neronias noemde ter ere van de keizer.

Crisis

In 63 voltooide Agrippa de Tempel, waarna er wat onrust ontstond onder het werkloos geworden deel van de bevolking van Jeruzalem. Het bleef daar niet bij: terwijl de koning in Alexandrië was, brak een belastingoproer uit. Gouverneur Gessius Florus liet mensen kruisigen en ’s konings zus Berenike, die aanwezig was, kon niet ingrijpen. Agrippa keerde overhaast terug, probeerde de bevolking te weerhouden van een opstand tegen de Romeinen, maar vergeefs.

De Joodse Opstand was begonnen en zou al snel ontaarden tot een Joodse Oorlog. Agrippa koos partij voor de Romeinen, gecommandeerd door Vespasianus, die vanuit Agrippa’s gebieden snel kon oprukken naar Galilea. De oorlog verliep voor de Romeinen voorspoedig, totdat in juni 68 het bericht kwam dat Nero zelfmoord had gepleegd en dat de Senaat Galba had erkend. Vespasianus stuurde Agrippa en Berenike met zijn zoon Titus naar Rome om de nieuwe keizer te feliciteren, maar onderweg vernamen ze dat Galba was vermoord.

Agrippa vervolgde zijn weg naar Italië, maar niet nadat hij ermee had ingestemd dat Berenike de geliefde werd van Titus. Die twee reisden terug naar het oosten, waar Vespasianus de oorlog pauzeerde, de kat uit de boom keek en uiteindelijk zelf een (succesvolle) greep deed naar de macht. Terwijl Vespasianus naar Rome reisde, hernam Titus de oorlog en verwoestte Jeruzalem. Agrippa was nu eveneens in Judea en moet hebben gezien hoe de Romeinen de tempel in brand staken die hij zelf had voltooid.

Gefnuikte toekomst

Het staat vast dat Flavius Josephus hoopte dat Herodes Agrippa II als koning zou heersen over het rijk van Herodes de Grote en Herodes Agrippa I. Vespasianus zou daar inderdaad voor hebben kunnen kiezen. Agrippa, die via Berenike dicht stond bij Vespasianus’ zoon, zou loyaal zijn. Alleen was het Vespasianus’ beleid vazalstaten te liquideren. Commagene en een Germaanse staat in het Zwarte Woud werden eveneens geannexeerd. Agrippa had gewed op het juiste paard en was daartoe, grof geformuleerd, zelfs de pooier geweest van zijn zus, maar verdere gebiedsuitbreiding zat er niet in. Hij kreeg alleen Arca, ten oosten van het huidige Tripoli. Een gefnuikte toekomst.

In 75 lijkt hij aanwezig te zijn geweest bij de ingebruikname van de Tempel van de Vrede in Rome, waar hij met gemengde gevoelens de tempelschat uit Jeruzalem zal hebben bezien. Hij was de Joodse koning zonder dat er een Joodse politieke eenheid was, heersend over delen van Libanon, Syrië en Jordanië. Binnen het Jodendom werd de toon gezet door de farizeeën, die weinig met hem op hadden. Hij stond aan de zijlijn, zeker nadat Titus Berenike naar huis stuurde.

Een loden gewichtje uit Tiberias noemt zijn drieënveertigste regeringsjaar (97/98) en de Byzantijnse auteur Fotios weet van zijn dood in het derde jaar van Trajanus (100). We weten niet hoe betrouwbaar die informatie is, maar het zal wel ongeveer kloppen. Korte tijd later reorganiseerde Trajanus de regio; in 106 annexeerde hij het rijk van de Nabateeërs, en uiterlijk op dat moment moet het gebied van Agrippa ook in Romeinse handen zijn gekomen. Herodes Agrippa II kende geen opvolger en van eventuele kinderen weten we niets.

[Een overzicht van deze reeks over het Nieuwe Testament is hier.]

Deze blog is gratis, maar als u me wil steunen, koop dan een van mijn boeken, doe via Livius.nl een cursus of reis (bijvoorbeeld Cyprus), of doneer. U kunt de blog volgen via het Whatsapp-kanaal.