Domitianus (24): Germania Capta

Germania Capta (Rheinisches Landesmuseum, Bonn)

De bovenstaande munt is niet te zien op de expositie over de Romeinse keizer Domitianus (r.81-96) in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. U zult ervoor naar Bonn moeten, naar het Rheinisches Landesmuseum. Fijn museum overigens in een fijne stad.

Germania capta

Wat we zien is Vrouwe Germania, die weent om haar verloren vrijheid. Germania capta. Domitianus heeft haar onderworpen. Constatering één is natuurlijk dat dit een antwoord is op de Judaea capta-munten die de Romeinse munt in enorme aantallen had verspreid. Door de Germanen te onderwerpen, had Domitianus zich de gelijke van zijn broer betoond.

Lees verder “Domitianus (24): Germania Capta”

De Germanen in Bonn

Vorige week bezocht ik de tentoonstelling “Germanen. Eine archäologische Bestandsaufnahme” in het Landesmuseum in Bonn. De organisatoren nemen het begrip “Germanen” ruimtelijk breed: ze behandelen niet alleen de antieke bewoners van de Noordduitse Laagvlakte (de zogeheten Jastorfcultuur), maar ook Scandinavië en de Przeworskcultuur uit Polen. Dat ze de netten hiermee niet té wijd werpen, zie je goed als je kijkt naar bijvoorbeeld de producten van de edelsmeden. Het met dieren versierde beslag van ceinturen was overal hetzelfde.

Germanen in Germanië

Aan de andere kant hanteren de organisatoren chronologisch een juist wat minder ruim Germanenbegrip. Ze tonen vooral de eerste vier, vijf eeuwen van onze jaartelling. De periode van de Grote Volksverhuizingen ontbreekt natuurlijk niet maar is ondergeschikt. Logisch ook, want de verhuizende mensengroepen droegen weliswaar de namen van oude Germaanse etnische verbanden, maar waren feitelijk een bonte menigte van velerlei herkomst. Ze assimileerden snel en zijn archeologisch niet te onderscheiden van hun Romeinse tijdgenoten. Al met al behoorden de migranten meer tot de Mediterrane dan tot de Germaanse wereld. Ze blijven in Bonn daarom wat op de achtergrond.

Lees verder “De Germanen in Bonn”

Het werk van Wieland

Schildknop uit Gommern

Een van de bekendste figuren uit de Germaanse sagen is de smid Wieland, die de diverse soorten metaal adembenemend knap kon bewerken. Volgens een van de bekendste verhalen, opgenomen in de Lied-Edda, waren zijn beenspieren doorgesneden om te verhinderen dat hij het hof van zijn koning zou ontvluchten; het motief van de hinkende smid is natuurlijk ook bekend uit de Griekse verhalen, waarin de god Hefaistos mank loopt.

Wieland neemt wraak door de twee zonen van de vorst te doden, sieraden van hun lichaamsdelen te maken, ’s konings dochter te verkrachten en na dit geweldsexces à la Daidalos weg te vliegen. (Het verhaal eindigt met woorden waarin de prinses, die een ongewild kind zal baren, haar onmacht benoemt.) Er zijn andere verhalen, ook vanaf het Europese vasteland, en ook afbeeldingen, zoals de Steen van Ardre.

Lees verder “Het werk van Wieland”

Mithras in Dormagen

Mithras doodt de stier (Rheinisches Landesmuseum, Bonn)Het reliëf dat hierbij is afgebeeld, te zien in het Rheinisches Landesmuseum in Bonn, is een zogenaamde tauroktonie, het doden van een stier. Deze afbeelding is typisch voor de cultus van de god Mithras, en er zijn tientallen van dit soort reliëfs bekend. Deze stamt uit de eerste helft van de tweede eeuw na Chr. en komt uit Dormagen, het antieke Durnomagus, waar een cavalerie-eenheid uit Karinthië de Rijngrens bewaakte. Mithras heeft de reputatie gekregen een typische soldatengod te zijn, dus dat klopt mooi.

Maar wat stelt het reliëf voor? In elk geval: Mithras als stierendoder. De eerste geleerden die zich ermee bezighielden, namen aan dat deze Mithras dezelfde is als de Perzische lichtgod Mithra, dat deze stond voor het goede, dat de stier stond voor het kwade, en dat het doden van de stier gelijkstond aan de uiteindelijke verlossing van de mensheid uit dit ondermaanse tranendal. Tot het zover is, moet elk mens de strijd tussen het licht en het duister, tussen Mithras en de stier, tussen goed en kwaad uitvechten in zijn hart.

Lees verder “Mithras in Dormagen”

Het wijnschip van Neumagen

Het wijnschip van Neumagen (Landesmuseum, Trier)

Het reliëf hierboven is een van de pronkstukken van het Rheinisches Landesmuseum in Trier. Ik kom graag in die stad: er is ook een prachtig Bischöfliches Dom- und Diözesanmuseum, een door Constantijn de Grote gebouwde basiliek, een Romeinse brug, twee badhuizen, een goed-bewaarde stadspoort en een amfitheater. En het huis van Karl Marx natuurlijk. En een krant met de geweldige naam Trierischer Volksfreund.

Het reliëf van het wijnschip hierboven lijkt te zijn gemaakt rond 220 na Chr. en stamt uit Neumagen, dat even verderop ligt langs de rivier de Moezel. Er zit een triest verhaal aan vast, want een poging het schip na te bouwen is uitgelopen op een catastrofe.

Lees verder “Het wijnschip van Neumagen”