Als ik u zeg dat het 9 april was in het jaar waarin Gaius Julius Caesar (voor de tweede keer) en Publius Servilius Isauricus consuls van Rome waren, en als ik dat omreken naar 4 maart 48 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag 2069 jaar geleden?” En ook vandaag is hij niet de enige over wie we het moeten hebben. We  moeten het ook hebben over zijn rivaal, Gnaeus Pompeius Magnus, die de troepen commandeerde die de Senaat had geworven in de oostelijke provincies in de maanden waarin Julius Caesar de Iberische provincies onder de voet liep.

Pompeius

Lange tijd had Pompeius gegolden als Romes beste generaal. Hij had gevochten in de Eerste Burgeroorlog, waarin Sulla het had opgenomen tegen de Volksvergadering. Vervolgens had hij gestreden in Spanje en een rol gespeeld bij het onderdrukken van de opstand van Spartacus. Hij had een piratenoorlog beëindigd, was door het Nabije Oosten getrokken, had het Seleukidische Rijk geliquideerd en had Jeruzalem ingenomen. Boven alles was hij een constitutionele vernieuwer, die had bedacht dat je provincies kon besturen via vertegenwoordigers en dan zelf in Rome kon blijven, die het imperium maius verzon en die het idee had van een consul zonder collega. Hij legde zo de institutionele grondslag voor het keizerrijk van Augustus.

Lange tijd waren Pompeius en Caesar, samen met Crassus, politieke vrienden geweest: het eerste driemanschap of, zoals Titus Livius het verwoordde, “een samenzwering tegen de staat door de drie voornaamste burgers”. Maar Crassus was gesneuveld en de familieband tussen Pompeius en Caesar was verbroken toen Caesars dochter Julia, Pompeius’ echtgenote, was overleden. Nu stonden ze tegenover elkaar. Je krijgt uit de bronnen de indruk dat ze het allebei niet hadden gewild. In elk geval: Pompeius had het beneden zijn waardigheid geacht de republiek niet te verdedigen toen Caesar de Tweede Burgeroorlog had ontketend.

Asparagium

Gedurende de winter hadden de legers van Pompeius en Caesar aan de rivier de Apsos tegenover elkaar gelegen, totdat Marcus Antonius met Caesars versterkingen was aangekomen in het noorden van het huidige Albanië. De drie legers waren naar de havenstad Dyrrhachion opgerukt, het huidige Durrës, waar Pompeius proviand en oorlogsmaterieel

had laten opslaan. In mijn voorvorige stukje gaf ik aan dat Pompeius een en ander had veiliggesteld door de bezetting van een plaats die Caesar Asparagium noemt, het huidige Rrogozhinë. Caesar schrijft:

Toen Caesar vernam dat Pompeius zich bij Asparagium bevond, vertrok hij met zijn leger ook daarheen. … Op de derde dag bereikte hij Pompeius en sloeg naast hem zijn legerkamp op. De volgende dag liet hij al zijn troepen uitrukken, stelde ze in slagorde op en bood Pompeius de gelegenheid tot een beslissende strijd. Toen hij bemerkte dat Pompeius bleef waar hij was, voerde hij zijn leger terug in het kamp en meende nu een andere tactiek te moeten volgen. Daarom vertrok hij de volgende dag met al zijn troepen in een grote omtrekkende beweging

langs een moeilijke smalle weg naar Dyrrhachion, in de hoop Pompeius ofwel naar Dyrrhachion te kunnen terugdringen of hem van die stad te kunnen afsnijden. (Burgeroorlog 3.41; vert. Hetty van Rooijen)

Dyrrhachion

Pompeius meende aanvankelijk dat Caesar te weinig voedsel had om de strijd voort te zetten en zijn leger daarom terug trok naar het zuiden of naar Thessalië, waar zijn adjudant Gnaeus Domitius Calvinus zich bevond. Ik noemde hem al. Pompeius’ verkenners namen het misverstand al snel weg en ook het leger van Pompeius trok nu naar Dyrrhachion.

Caesar spoorde zijn soldaten aan de inspanning gewillig te verdragen, onderbrak de mars die nacht maar even, bereikte vroeg in de ochtend Dyrrhachion, op het moment dat in de verte Pompeius’ voorhoede in zicht kwam, en sloeg daar zijn legerkamp op.

Hier staat dus feitelijk dat Caesar er niet in was geslaagd de voorraadbasis met een omtrekkende beweging per verrassing in te nemen. In tegendeel: Caesar had zijn leger geplaatst tussen een door Pompeius’ manschappen goed verdedigde stad en Pompeius’ eigen leger. Geniaal eufemisticus als hij is, weet Caesar er een bijzondere draai aan te geven: “Pompeius was nu van Dyrrhachion afgesneden.”

Kul natuurlijk.

Pompeius had immers de beste vloot. Zolang hij beschikte over een haven of een strand, kon hij zich laten bevoorraden vanuit Dyrrhachion. Hij liet dus een kamp aanleggen bij een hoogte die men Petra noemde, “rots”. Ook Caesar liet dus een kamp aanleggen: iets ten noorden van Petra, iets ten oosten van Dyrrhachion. Het zou komen tot een wekenlange stellingenoorlog, waarin Caesar zich bevoorraadde vanuit het binnenland en Pompeius van over het water.

[Dinsdag meer. Een overzicht van de reeks #RealTimeCaesar is hier.]