Al een paar keer heb ik geblogd over de Zijderoute, over de handelsnetwerken rond de Indische Oceaan, over wat China wist van Rome en over wat Rome wist van China. Otto Cox vergeleek het bestuur van de twee wereldrijken. Ik besprak het boek van Beckwith (waar ik gemengde gevoelens bij had) en het boek van H.J. Kim c.s. (waar ik ook gemengde gevoelens bij had). Vandaag heb ik het over Empires of Ancient Eurasia van de Australisch-Amerikaanse auteur Craig Benjamin (2018).
Vier staten
Het verhaal gaat natuurlijk over vier grote staten: Han-China, de Kushana’s in Centraal-Eurazië en India, de Parthen en de Romeinen. De nomaden spelen ook een rol: de Yuezhi, die naar het westen migreerden en de Zijderoute openden, en de oostelijke, die ook bekendstaan als de Xiongnu. Uit de eerste groep zouden de Kushana’s voortkomen. De oorlogen tegen de tweede groep bracht de Chinezen ertoe contacten te leggen in het mysterieuze westen.
Benjamin vertelt eerst over die nomaden, over de domesticatie van het paard en de westelijke migratie van de Yuezhi. In de twee volgende hoofdstukken behandelt hij de opkomst van Han-China en de moeizame reis van de diplomaat Zhang Qian naar het verre westen. Hiermee opende hij de Zijderoute. Interessante vraag: wat als Zhang Qian minder volhardend was geweest? Wat als er geen contacten tussen China en de Yuezhi/Kushana’s waren ontstaan? Benjamin redeneert contrafactisch: China zou lang onwetend zijn gebleven van wat er in het westen was gebeurd, er was geen handelsroute ontstaan, ideeën zouden minder snel zijn verspreid… Je kunt het niet weten, maar het is een goede vraag. Ook omdat het onderstreept dat grote ontwikkelingen niet per se een structurele oorzaak hoeven hebben; soms is individueel handelen doorslaggevend.
Hoofdstuk vier gaat over de eigenlijke route en de wijze waarop welke producten werden verhandeld. In het vijfde hoofdstuk komt het Romeinse Rijk aan de orde en in het zesde hoofdstuk behandelt Benjamin de Seleukiden en de Parthen. Het volgende deel vond ik zelf het boeiendste: de Kushana’s. Eindelijk eens een overzicht dat wat verder gaat dan wat je online vindt. Het achtste hoofdstuk behandelt de zeeroutes.
Instorting
Tot slot: de instorting. Alle vier eenheden kwamen tegelijk in de problemen, ergens in de eerste helft van de derde eeuw. Een echte verklaring biedt Benjamin niet, maar hij attendeert wel op de twee grote epidemieën in de jaren zestig van de tweede eeuw en rond het midden van de derde eeuw. Ze zijn voor het Romeinse Rijk goed gedocumenteerd maar lijken ook in de oostelijker gebieden een rol te hebben gespeeld. Ik zou hebben gedacht: misschien was het een instorting in twee fasen. Eerst waren er ziektes en toen de diverse spelers daardoor waren beschadigd, nam de handel af, daalde de welvaart en volgde verdere instorting.
Pas in de zevende eeuw, als na de Grote Arabische Veroveringen het Kalifaat van Damascus is ontstaan en er een nieuwe verbinding is tussen het Byzantijnse westen, Gupta-India en Tang-China, breekt een nieuwe fase aan, die Benjamin niet meer behandelt. Wat hij wel toont is hoe in de Late Oudheid, als het netwerk door Centraal-Eurazië al aan het instorten is, het manicheïsme, het (nestoriaanse) christendom en het Mahayana-boeddhisme zich weten te verspreiden. Hoewel er belangrijke verschillen zijn – het boeddhisme verspreidde zich door patronage “top down” en het christendom groeide van onder naar boven – vond ik ook dit een fantastisch hoofdstuk.
Tot slot: Empires of Ancient Eurasia zou gediend zijn geweest met betere landkaarten. En ook met kritische medelezers. De Babylonische Talmoed is niet ontstaan in het Parthische Rijk maar in het Kalifaat en de Romeinen veroverden Egypte niet in 40 v.Chr. Er is geen enkele reden om zulke simpele feiten niet gewoon correct weer te geven. Dat gezegd zijnde: van de boeken die ik tot nu toe over de Zijderoute las, vond ik dit het beste.
In de prachtige reeks Historische Bibliothek der GERDA Henkel Stiftung, verzorgd door de Duitse uitgever C.H. Beck, verscheen China und die Seidenstrasse. Kultur und Geschichte von der frühen Kaiserzeit bis zur Gegenwart (München, 2022). Het boek is geschreven door de sinoloog Thomas O. Höllmann. Goed verzorgd met veel kaarten, illustraties en een omvangrijke, meertalige literatuurlijst.
Ik wou dat wij zo’n reeks hadden in Nederland, overigens. Boeken als die van Mischa Meier over de Grote Volksverhuizingen en Walter Pohl over de Avaren zijn geweldig.
Geheel mee eens. Het diepgravende (ein großer Wurf, zeggen Duitsers) boek van Jürgen Osterhammel over de vele veranderingen in de negentiende eeuw. Die Verwandlung der Welt. Eine Gechichte des 19. Jahrhundert (München, 2009) heb ik vele malen met vrucht geraadpleegd, maar het is geen boek om in een ruk uit te lezen. Het telt ruim 1500 bladzijden samengebalde kennis.
Als een boek als dat van Meier een echte toekomst wil hebben zal er net als bij dat van Osterhammel een Engelse vertaling moeten komen (heel erg misschien komt er dan ook een Nederlandse, net als bij Osterhammel, maar dat zal wel teveel gevraagd zijn).
Verkrijgbaarheid van boeken als dat van Meier is in Nederland sowieso problematisch.
Boekhandel Atleest in Leiden b.v. lijkt echt over te zijn. Hij is nooit meer open.
Ik wandelde gisteren nog langs Atleest. De winkel was open en de eigenaar stond buiten; ik denk dat hij een sigaretje stond te roken.
In elk geval is hij de ideale boekverkoper. Een boekverkoper die geen gepijnigde blik heeft als hij afscheid neemt van de informatie die hij aan zijn klant meegeeft, is het zou in de pap niet waard.
’t is een bijzondere verkoper en dat is ie.
Maar hij is echt niet zoveel meer open als vroeger.
Ik vrees dat je gelijk hebt. Wat voor mijn financiën overigens wel beter is.
Dat is natuurlijk vervelend als je niet in Leiden woont. Dan moet je dus maar het geluk hebben dat je toevallig op het goede moment langskomt.
U kunt ook naar Athenaeum gaan. Daar heb ik dat boek van Meier vaak zien staan, misschien staat het er nu ook.
Volgens mijn gegevens is het onderdeel Misjna van zowel de Babylonische talmoed als die van Jeruzalam rond 200 na C vastgelegd.
Het andere onderdeel van beide talmoeds, de Gemara, verschilt per talmoed. Deze zijn rond 500 n C tot stand gekomen. Ik weet niet of dat in het Kalifaat gebeurde.
De Misjna dateert inderdaad uit het eerste kwart van de derde eeuw. Daar kwam allerlei commentaar bij. Dat is vastgelegd in de twee Talmoeds. Lang is gedacht dat de Babylonische Talmoed is opgetekend in de laat-Sasanidische tijd maar het blijkt vroeg-Arabisch te zijn.
“China zou …..”
Daar breng ik het volgende tegen in: als Zhang Qian het niet had gedaan had iemand anders het wel gedaan. Structurele oorzaak en individueel handelen hoeven elkaar helemaal niet uit te sluiten.
Ze sluiten elkaar inderdaad niet uit, maar in dit specifieke geval: er was een enorme volhardendheid en grote tact nodig voor een Chinees om door vijandelijk gebied (jarenlange detentie) te reizen en terug te keren.
“als Zhang Qian het niet had gedaan had iemand anders het wel gedaan”
Daar kan aan getwijfeld worden. De Chinese dynastieën waren niet zo onderzoekend. De Ming bekend om een half dozijn maritieme expedities, maar vernietigden de vloot naderhand vanwege interne verdeeldheid in de ambtenarij. Contact met het buitenland moest vooral veel economisch voordeel opleveren, anders kwam er geen steun.
Aangezien de ineenstorting van het netwerk aan het einde van de Han plaatsvond, denk ik niet dat er veel kandidaten waren die het hadden kunnen doen in de eerste 5 eeuwen daarna.
Maar ik hoor gerust welke mogelijkheden u ziet?
Het lijkt verstandig niet teveel op te hangen aan één episode in de Chinese geschiedenis. Onder de Tang Dynastie stond China behoorlijk open voor buitenlandse invloeden.
(Ben ik althans vaak tegengekomen in opmerkingen over die tijd.)
Een heerlijke recensie. Dit zou zomaar de vijfde keer kunnen worden dat ik een boek aanschaf naar aanleiding van deze blog.
@Anna Minis.
Bedankt voor de tip. Wel 45 flink+ euro vermoed ik?
Ik heb het zien staan voor 65 euro, vond het te duur voor een boek waar ik toch geen tijd voor heb. Maar het is vast het geld wel waard voor de liefhebber!
65 euro voor 1100+ pagina’s Duits – nee, gast het toch niet gauw worden…🙄
Voor mij ook niet. Heeft iemand trouwens dat boek van Dick Harrison over de Volksverhuizingen gelezen?
Ik ben er momenteel mee bezig.
Ik heb het doorgebladerd. Op zich wel oké, denk ik, Harrison levert hele degelijke boeken af en heeft een heel gevarieerde onderwerpkeuze- slavernij, Dertigjarige Oorlog, De Pest…Jammer dat ze zoveel ruimte innemen.