Tag: invloed

Het misverstand Receptiegeschiedenis

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie, Middeleeuwen, Oudheid24 reacties
Al ontleende de architect van de Brandenburger Tor inspiratie aan de Propyleeën op de Atheense akropolis, het gebouw vertelt echt meer over Pruisen dan over de klassieke Oudheid..

Ik heb nog nooit geblogd over receptiegeschiedenis en dat moet toch eens gebeuren. Eerst een herinnering uit mijn studietijd aan de Amsterdamse Vrije Universiteit. We hadden een vak “Nachleben”: zeg maar de Oudheid na de Oudheid. Gastdocenten vertelden over pakweg de Pléiade of Leopolds Cheops. Er is niets mis met die poëtische onderwerpen, laat dat vooropstaan. Maar hoe mensen na de Oudheid omgingen met de Oudheid is iets anders dan de Oudheid.

Receptiegeschiedenis in het onderwijs

Er was geen reden om dit aan te bieden aan studenten die hadden gekozen voor een oudheidkundige studie. Een student mag, nee moet, natuurlijk iets weten over de ontwikkeling van het vakgebied en over de wijze waarop mensen naar dat vakgebied kijken. Daarvoor zijn colleges wetenschapsleer en historiografie. De Nachleben-reeks bood simpelweg de verkeerde stof.

Lees verder “Het misverstand Receptiegeschiedenis” →

Books that made History

On door Jona LenderinginCultuur, Musea, Wetenschap7 reacties

Ik geef het u te doen: een expositie maken over vijfentwintig boeken die de wereld hebben veranderd. Sommige keuzes liggen voor de hand. Niemand zal de plek van de Bijbel betwisten of bezwaar hebben tegen Scaligers chronologische studies. Andere keuzes zijn discutabel, en zo hoort het ook. Van een selectie die niet een beetje schuurt, heeft de bezoeker niets opgestoken. Hetzelfde geldt voor boeken waar je nog nooit van had gehoord. Dus ja, leg het pleidooi voor een onverstoord sterven van Adrienne van Till er maar bij.

De expositie waar ik het over heb is deze week begonnen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Het is in een oudheidkundig museum minder een vreemde eend in de bijt dan je zou denken, want zeker tot 1600 was de westerse cultuurgeschiedenis een dialoog met de Oudheid. In de geesteswetenschappen duurde die dialoog nog langer. Wie let op het Romeins Recht kan zelfs 1900 als einddatum nemen. Dus ja, zo’n expositie kan prima in het RMO.

Lees verder “Books that made History” →

De invloed van Domitianus

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Romeinse Keizerrijk32 reacties
Domitianus (Louvre, Parijs)

Per e-mail kwam een vraag binnen: wat bedoel je als je zegt dat Domitianus, die met de Fiscus Judaicus het schisma tussen joden en christenen op scherp zette, een van de weinige keizers is wier beleid nog altijd een documenteerbare invloed heeft?

Dat zijn diverse vragen in een keer:

  1. hoe zette hij het schisma op scherp?
  2. wat is invloed?
  3. hoe heeft dat nu invloed?
  4. hoe is dat te documenteren?

En, vooruit, vraag 5: wat doet het ertoe?

Lees verder “De invloed van Domitianus” →

De grenzen van de Oudheid

On door Jona LenderinginOudheid17 reacties

Ik had een reeks beloofd over handboekkennis. Na die belofte en wat gefantaseer over hoe mijn eigen handboek eruit zou zien, neem ik vandaag de Inleiding ter hand van Een kennismaking met de oude wereld van De Blois en Van der Spek. De auteurs geven daarin aan dat de Oudheid op zichzelf een boeiend onderdeel van de menselijke geschiedenis is. De Oudheid is gewoon leuk en dat is volgens mij voldoende rechtvaardiging om je ermee bezig te houden. (Vanzelfsprekend geldt dit niet voor de financiering. We willen allemaal wel betaald krijgen om leuke dingen te doen.)

Bakermat

Maar wat is die Oudheid nou? De auteurs noemen het “de bakermat van de Europese en islamitische beschavingen” en spreken van

de landen rondom de Middellandse Zee, en in het bijzonder de cultuurcentra van het oude Nabije Oosten enerzijds en de antieke Grieken en Romeinen anderzijds.

Hier zouden zaken zijn ontstaan die de westerse en islamitische culturen bepalen. Bepalen. We zijn in het land van de sociale wetenschappen.

Lees verder “De grenzen van de Oudheid” →

MoM | Vormende krachten

On door Jona LenderinginChristendom, Cultuur, Geschiedenis, Methodologie en theorie, Religie38 reacties

Tom Holland, daar had ik het al een tijdje niet over gehad. Ik was begonnen met een reeks waarin ik zijn boek Dominion gebruikte om uit te leggen wat een historicus doet en waarom Holland geen historicus is. Door het ziekbed van mijn moeder is die reeks onderbroken, maar het kan geen kwaad haar te hernemen. Teveel mensen denken dat geschiedenis zoiets is als wat verhalen bij elkaar plaatsen. Het is echter een wetenschap. Er zijn dus kwaliteitseisen.

Begrijp me niet verkeerd: ik zal Holland het schrijven niet verbieden. Maar hij moet niet voorwenden dat het geschiedenis is. Hoe je het métier wel moet noemen, dat weet ik ook niet. Zijn verhalen zijn in elk geval geromantiseerd, want hij construeert feiten door weg te laten wat hem niet bevalt en kleedt zijn gegevens regelmatig aan met bewijsbaar onjuiste gegevens. Bovendien zijn Hollands verhalen ideologisch vooringenomen. Net als in Persian Fire (waarin hij het negentiende-eeuwse frame van een unieke door oosterse horden bedreigde Griekse cultuur nieuw leven inblies) is ook in Dominion de oosterling opnieuw De Vijand. Perzen, Arabieren, moslims – het is allemaal één pot nat. Daar staat dan de pluriformiteit van de westerse wereld tegenover. Hollands Oosten is een exotisch collectief, Hollands Westen is genuanceerd en individualistisch. Noem het wat je wil maar noem het géén geschiedenis.

Lees verder “MoM | Vormende krachten” →

Hoe belangrijk is die Oudheid nou? (1)

On door Jona LenderinginCultuur, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Oudheid, Wetenschap2 reacties
Klassieke façade, maar de structuur is gewoon staalbouw

Een van de vaste gasten op deze blog, Martin, stelde onlangs verontwaardigd de vraag hoe mensen toch konden denken iets van de westerse cultuur te begrijpen zonder kennis van de klassieke Oudheid. En hij voegde toe dat er onder het mom van het postmoderne een hoop slechte educatie en een hoop oppervlakkig gewauwel schuilgaat.

Ik houd van dit soort opmerkingen omdat het uiteindelijk gaat om wat je met een concept bedoelt: Oudheid, klassiek, postmodern.

Oudheid

Eerst maar even of we kunnen zonder kennis van de Oudheid. Daar kunnen we kort over zijn: je kunt prima zonder. Het idee dat de Mediterrane wereld vóór pakweg 500 na Chr. belangrijk voor ons zou zijn, is gewoon kant en klare kullekoek. Het zou belangrijk zijn als er destijds iets zou zijn ontstaan dat ons nu nog bewijsbaar beïnvloedt. Voor je zoiets kunt beweren, moet je vier dingen bepalen. Ik behandelde ze ook in Vergeten erfenis en Xerxes in Griekenland.

Lees verder “Hoe belangrijk is die Oudheid nou? (1)” →

Nee, het is geen inspiratie, laat staan invloed

On door Jona LenderinginCultuur, Oudheid16 reacties

Ik zou het best leuk vinden als de Beach Boys inspiratie waren komen opdoen bij de Koptische kunst in het Rijksmuseum van Oudheden, en met de bovenstaande foto zou je mensen nog op de mouw kunnen spelden ook dat er zulk Nachleben is. Maar neem van mij aan dat de Beach Boys dit mooie reliëf nooit hebben gezien. Ook de onderstaande parallellen zijn nep.

Lees verder “Nee, het is geen inspiratie, laat staan invloed” →

Het belang van Rome

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen, Romeinse Keizerrijk5 reacties

brague

Hoewel mensen verschillende biologische klokken hebben, doen we alsof iedereen ochtendmens is. Kinderen moeten vroeg naar school, ook al is bekend dat ze op dat moment weinig opnemen. Als avondmensen latere kantoortijden konden krijgen, was de ochtendspits veiliger. We houden zo vast aan een dagritme dat stamt uit een oude, agrarische samenleving, zelfs eeuwen later, nu het contraproductief is. De koe leverde geen half werk toen ze de mens africhtte.

Het is maar één voorbeeld van de wijze waarop samenlevingen uit het verleden invloed hebben op de onze. Eeuwenlange culturele continuïteiten kúnnen bestaan. Zo bezien is het niet vreemd dat er mensen zijn die aannemen dat onze cultuur niet is geboren op het moment waarop in de vroege negentiende eeuw de industrialisatie alles veranderde, maar haar wortels eerder heeft, in de Grieks-Romeinse Oudheid.

Lees verder “Het belang van Rome” →

What have the Romans ever done for us?

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk10 reacties

ever_done

Nu de Romeinenweek ten einde aan het lopen is mogen we de vraag stellen waarom zo veel vrijwilligers zich negen dagen lang zo enorm hebben uitgesloofd om u van alles te tonen over het verre verleden. Wat drijft de re-enactors, de rondleiders, de sprekers?

Enthousiasme en plezier natuurlijk, dat op de eerste plaats. Het verhaal van de oude wereld is even spannend als Game of Thrones of The Lord of the Rings, maar het is echt gebeurd. Dat betekent dat je het niet zelf mag bedenken maar dat je een puzzel krijgt op te lossen, en die puzzel is leuk. Zoiets wil je met anderen delen. Achter alle plezier zit echter iets ernstigs. De Oudheid is om twee redenen belangrijk: receptie en continuïteit.

Lees verder “What have the Romans ever done for us?” →