Een chronologisch overzicht van de joodse literatuur, ik heb het daar wel vaker over gehad, en u vindt hier al een beredeneerd verhaal. Het kan echter ook in meer detail en met verwijzingen naar andere teksten. Hieronder is zo’n overzicht, en later vandaag heb ik een heus leesrooster. Maar eerst enkele aantekeningen.

Eén, ik heb de Wet van Mozes (de Tora, de Pentateuch, de eerste vijf boeken van de Bijbel…) buiten beschouwing gelaten. Daarover bestaat eindeloos veel discussie. Er zijn geleerden die de eindredactie pas in de derde eeuw v.Chr. plaatsen. De kern van Deuteronomium (de hoofdstukken 12-22 en 26) is echter rond 620 v.Chr. geschreven.

Twee, sowieso zijn alle pogingen omstreden om de joodse literatuur te dateren.

Drie, de hieronder geboden teksten zijn geschreven tegen een polytheïstische achtergrond. De autoriteiten in Jeruzalem eisten steeds meer dat mensen uitsluitend Jahweh zouden vereren en dat dit alleen in Jeruzalem zou gebeuren. (Daar was lang niet iedereen het mee eens; nog in de eerste eeuw na Chr. waren er ook elders tempels voor Jahweh.) Naast de toenemende monotheïsering speelt ook de relatie tussen de bewoners van de koninkrijkjes Israël en Juda met Mesopotamië. Tussen ongeveer 860 en 612 v.Chr. was daar Assyrië oppermachtig (en het annexeerde Israël); daarna kwam de macht in handen van Babylonië, dat in 587 een einde maakte aan de onafhankelijkheid van Juda.

Vier, in het boek Jesaja zijn drie redactiefases te herkennen: Proto-, Deutero- en Trito-Jesaja. Die zijn op hun beurt weer onder te verdelen. Iets dergelijks geldt voor andere teksten. Ook deze verdelingen en onderverdelingen zijn het onderwerp van discussie.

***

[Wordt vervolgd]