De kerstening van Armenië

Gregorios de Verlichter en Trdat (tijdelijk veranderd in een varken). Miniatuur uit de Matenadaran-collectie in Yerevan.

[In de laatste van vier blogjes over de geschiedenis van Armenië ga ik in op het ontstaan van de Armeens-Apostolische Kerk in de Late Oudheid. Het eerste deel van deze reeks is hier.]

De Romeinse veldtochten plaatsten de Parthen onder steeds meer druk en in 224 na Chr. stortte hun rijk in. Een nieuwe dynastie trad aan, de Sassaniden uit Perzië. In Armenië bleef aanvankelijk de Arshakunidische vorst Trdat II aan de macht, maar rond 252 vluchtte hij voor de Sassanidische koning Shapur. Gedurende enige tijd werd Armenië bestuurd door degene die in Perzië gold als troonopvolger, eerst Hormizd Ardašir en daarna Narseh.

Trdat III

Op een gegeven moment is de Armeniër Trdat III aan de macht gekomen. De naam suggereert dat hij kwam uit de Arsakidische familie, maar er zijn veel onduidelijkheden. Diende hij werkelijk eerst in het Romeinse leger, zoals zijn biograaf Agathangelos schrijft in zijn Geschiedenis van Sint-Gregorios en de bekering van Armenië? Of was hij een vazal van Narseh die later onafhankelijk werd? Regeerde hij over heel Armenië of was hij slechts het hoofd van een aristocratische familie uit oostelijke deel? Was zijn vader, zoals Agathangelos beweert, een onafhankelijke vorst en, zo ja, waar regeerde hij dan?

Lees verder “De kerstening van Armenië”

Parthische koningen

Kapiteel uit Masjid-e Solaiman
Parthisch kapiteel uit Masjid-e Solaiman

Zoals ik u al eens vertelde, ben ik bezig de Livius.org-website, ooit gemaakt in HTML, om te zetten naar een moderne vorm, naar een content management-systeem. Dat wil in feite zeggen dat de opmaak en de inhoud worden gescheiden. Het is een enorm tijdrovend karwei, maar het einde begint nu in zicht te komen. De Mesopotamische kronieken zijn nu “over” en ik ben nu bezig met het natrekken van dode links. Dat zijn er ruim 10.000 en ook die moeten met de hand worden gedaan. De oude, grote website was vooral heel groot en heel oud.

De inhoud van de pagina’s wijzigen kan pas als het geheel is omgezet, maar ik kan al pagina’s toevoegen, wat ik dan ook regelmatig doe omdat het nalopen van links een geestdodend karweitje is. Omdat ik de afgelopen tijd wat heb lopen kwakkelen met mijn gezondheid, heb ik nu pagina’s toegevoegd over alle Parthische koningen: hier. Voor u ze allemaal wil bekijken: de meerderheid bestaat nog uit “stubs”: korte samenvattingen van wat bekend is. Ik wil ze nog eens uitbreiden. Maar eerst moeten die 10.000 links gecorrigeerd en allerlei oude correctie doorgevoerd.

Lees verder “Parthische koningen”

Voorislamitisch Iran (7): het einde

Een laatantieke Perzische helm (Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz)

[Dit is het zevende deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

Iran moet in de Sassanidische tijd een enorm economische en culturele bloei hebben doorgemaakt. Archeologen hebben vastgesteld dat allerlei gebieden werden ontgonnen en kunsthistorici roemen het fantastische edelsmeedwerk uit deze tijd. Het betaalverkeer lijkt eveneens verbeterd te zijn – ons woord ‘cheque’ komt uit het Perzisch.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (7): het einde”

Voorislamitisch Iran (6): de Sassanieden

Rotsreliëf met de investituur van Ardašir, grondlegger van de Sassanieden

[Dit is het zesde deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

De dreun die de Romeinen hadden uitgedeeld, was zonder weerga. Nog een generatie lang hielden de Arsakiden het uit, maar de dynastie had prestige verloren, was verdeeld en verzwakt. In 224 kwam een Perzische edelman met de naam Papak, de zoon van Sassan, in opstand tegen koning Artabanus IV, en Papaks zoon Ardašir maakte twee jaar later een einde aan de heerschappij van de Arsakiden. De Sassanieden namen de macht over: voor de tweede keer lag de macht in Iran en Irak in het zuiden, in Fars, waar Ardašir nieuwe hoofdsteden als Firuzabad en Istakhr bouwde: de eerste op de plaats waar Artabanus was verslagen, de tweede bij het oude Persepolis. Later volgde Iwan-e Karkheh. Het is aardig te zien hoe de Sassaniedische architecten aansluiting zochten bij de Achaimenidische architectuur.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (6): de Sassanieden”

Voorislamitisch Iran (5): Parthen en Romeinen

Een kentaur op een door de Parthen gemaakte drinkhoorn

[Dit is het vijfde deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

De pluriformiteit van het Parthische staatsapparaat maakt de bestudering van deze periode moeizaam, en de waarheid gebiedt te zeggen dat er weinig aan gebeurt en fondsen vrijwel ontbreken. Onbekend maakt onbemind. Eén van de belangrijkste geleerden op dit terrein, Farhad Assar, weet met hangen en wurgen zijn studies voort te zetten en overweegt Groot-Brittannië in te ruilen voor Iran, waar het allemaal wat goedkoper kan.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (5): Parthen en Romeinen”

Voorislamitisch Iran (4): de Parthen komen

Voor de Parthen waren er in Iran Grieken, die deze charmante Herakles maakten in Behistun

[Dit is het vierde deel van een reeks; het eerste is hier.]

Het is makkelijk het belang van de ondergang van het Achaimenidische Rijk te overschatten. De Seleukiden, die sinds de regering van Alexander de macht uitoefenden, namen tal van Perzische instellingen over en voor de gewone Iraniër of Babyloniër veranderde er weinig. De nationaliteit van de bestuursklasse was weliswaar veranderd, maar dat was in het Nabije Oosten niet voor het eerst: de Assyriërs waren opgevolgd door de Babyloniërs, die door de Perzen waren afgelost, en zij maakten nu plaats voor Europeanen.

Wat wél veranderde was de oriëntatie van het bestuur. Het zwaartepunt van het Perzische Rijk had altijd gelegen in Zuid-Irak en West-Iran, met Sousa en Persepolis als hoofdsteden, maar voortaan hadden de heersers óók belangen in het Middellandse-Zeegebied, en waren de hoofdsteden Seleukeia (bij Bagdad) en Antiochië. Dat wil echter niet zeggen dat Iran werd genegeerd. Het schattige beeld van Herakles (links) bewijst dat Behistun nog steeds belangrijk was; Persepolis was nog altijd bewoond; in Nihavand is een lange Griekse inscriptie opgegraven die momenteel in het museum van Teheran is te zien. Dat is een zeldzaamheid: de Griekse periode is niet populair in Iran. De laatste sjah sprak niet voor niets van de “post-Achaimenidische tijd” en de huidige religieuze autoriteiten moeten evenmin veel hebben van de Griekse beschaving.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (4): de Parthen komen”