Tag: Eduard Meyer

Perzen, Grieken en pseudohistorici (6)

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie, Oude Griekenland37 reacties
Aristoteles (Kunsthistorisches Museum, Wenen)

In het vorige stukje toonde ik hoe Eduard Meyer – het had echter iedereen kunnen zijn – betekenis geeft aan het verleden. We doen dat in feite door “wat als?”-vragen te stellen en te speculeren over gebeurtenissen die niet of wel zouden zijn gebeurd. De vakterm is “contrafactisch”. Als operatie Market Garden in september ’44 zou zijn geslaagd, zou een goed uitgerust Duits leger zich een hongerwinter lang in de Randstad hebben verschanst te midden van een steeds wanhopiger burgerbevolking en was de partijpolitieke vernieuwing heel anders verlopen: je weet het niet zeker en het is onwetenschappelijk, maar het is wel wat betekenis geeft.

In het vorige stukje behandelde ik dat aan de hand van de Perzische Oorlogen. Ik vertelde hoe Weber aantoonde dat het nogal speculatief was dit een beslissend moment te noemen. Er is echter meer te zeggen. De beslissendheid van de Perzische Oorlogen is maar één aspect van een negentiende-eeuwse mythe die in welverdiende vergetelheid was geraakt tot pseudowetenschappers deze in de eenentwintigste eeuw wakker kusten.

Lees verder “Perzen, Grieken en pseudohistorici (6)” →

Perzen, Grieken en pseudohistorici (5)

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Perzië7 reacties
Kleio, muze van de geschiedvorsing (El Djem, Huis van de Maanden)

De term is wat sleets geworden, maar sommige gebeurtenissen zijn echt “historisch”. De dag van de Wannsee-conferentie. De dag waarop Martin Luther King een droom had. De dag waarop Yuri Gagarin de ruimte in werd geschoten. De dag van de Watergate-inbraak. De dag dat de Muur viel. De dag waarop supergeleiding mogelijk werd op zo’n temperatuur dat koeling mogelijk was met vloeibare stikstof. De dag waarop terroristen de Twin Towers aanvielen. Het zijn dagen als alle andere, met een dag en een nacht en vierentwintig uur en wat dies meer zij, maar er gebeurden op die dagen dingen die vérstrekkende gevolgen hebben.

De Perzische Oorlog staat ook op het lijstje. Maar wat houdt het nu precies in dat het een historische gebeurtenis was? Anders gezegd: wat betekent de Perzische Oorlog voor ons? We schakelen over naar Eduard Meyer, een van de allergrootste oudheidkundigen aller tijden. In het derde deel van zijn Geschichte des Altertums (1901) beschreef hij wat zou zijn gebeurd als de Perzen zouden hebben gewonnen:

Das Endergebnis wäre schließlich doch gewesen dass eine Kirche … dem griechischen Leben und Denken ihr Joch aufgelegt und jede freiere Regung in Fesseln geschlagen hätte, dass auch die neue griechische Kultur so gut wie orientalischen ein theologisch-religiöses Gepräge erhalten hätte.

Lees verder “Perzen, Grieken en pseudohistorici (5)” →

Alpenpas gezocht

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Karthago, Kelten (La Tène), Klassieken, Romeinse Republiek2 reacties
Col de Montgenèvre

Je zou denken dat intelligente mensen alleen maar heel verstandige dingen doen en hun tijd besteden aan heel belangrijke zaken. Of zaken waar iets zinvols over te zeggen is. Maar zo is het niet en als voorbeeld noem ik de trivialiteit der trivialiteiten: de plaats waar Hannibal in het najaar van 218 v.Chr. de Alpen is overgestoken. Ik heb inmiddels een kleine vijftig publicaties over de materie verzameld en het zijn niet de geringste geleerden die zich over deze kwestie het hoofd hebben gebroken.

Grappig genoeg is er al in de Oudheid over gedebatteerd. De Griekse historicus Polybios schrijft namelijk ergens dat hij het gebied heeft bezocht. Hij zou nooit zo’n autoriteitsclaim hebben hoeven doen als er geen discussie over was geweest. Niet iedereen was overtuigd. In elk geval Titus Livius vond niet dat hij Polybios’ verslag zomaar kon overnemen. De kwestie speelde daarna steeds minder een rol, tot de de Zwitserse humanist Josias Simmler in de zestiende eeuw de kwestie weer oprakelde met de bewering dat Hannibal over de Mont-Cenis van Gallië naar de Po-vlakte was getrokken. Sindsdien is het bal.

Lees verder “Alpenpas gezocht” →

Misverstand: De Perzische Oorlogen

On door Jona LenderinginFactcheck, Geschiedenis, Klassieken, Politiek9 reacties
Modern monument voor de Perzische Oorlogen in Thermopylai

Misverstand: De Perzische Oorlogen waren beslissend voor de Europese cultuur

Tien jaar na de Perzische nederlaag bij Marathon probeerde de Perzische koning Xerxes (r. 486-465) Griekenland te veroveren. In de zomer van 480 versloeg hij een Grieks leger dat probeerde de toegang tot Griekenland te blokkeren, terwijl zijn zeemacht de vijandelijke vloot verdreef. Stormen en een verloren tweede zeeslag leidden echter tot grote Perzische verliezen, zodat het offensief niet verder kwam dan Athene en Korinthe. Om redenen die nooit helemaal duidelijk zijn geworden, trok Xerxes een groot deel van zijn troepen terug. Het restant werd in 479 door de Griekse legers verslagen.

Veel negentiende-eeuwse historici redeneerden dat als de Grieken de oorlog met Perzië zouden hebben verloren, de nieuwe heersers in Athene de democratie zouden hebben vervangen door een intolerante tirannie. De Atheense cultuur zou ten onder zijn gegaan in een draaikolk van oosters despotisme, irrationaliteit en wreedheid. De democratie en de Griekse filosofie zouden in de kiem zijn gesmoord en de Griekse cultuur zou een ander karakter hebben gekregen. De Duitse oudhistoricus Eduard Meyer (1855-1930) wist:

Lees verder “Misverstand: De Perzische Oorlogen” →

MoM | Speculaties

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie13 reacties
Max Weber, de vader van de typenleer

Toen ik een paar dagen geleden begon te schrijven over de geschiedenis van het oude Perzië, gaf ik aan dat deze antieke supermacht tussen 550 en 330 v.Chr. de hele oude wereld beheerste.

Heel de oude wereld? Nee, in het verre westen bleef een kleine groep Grieken moedig weerstand bieden tegen de Perzische eenheidsstaat.

Op dat punt had ik eigenlijk willen afdwalen naar de betekenis van die Griekse onafhankelijkheid. Dat heb ik niet gedaan – kill your darlings – maar ik zou hebben geopperd dat als de Perzen Griekenland hadden onderworpen, de Grieken al rond 480 v.Chr. waren opgenomen in de grotere wereld van de antieke culturen, dat er een vorm van kosmopolitisme zou zijn ontstaan, dat de filosofie de metafysische speculaties van Plato had kunnen overslaan om in plaats daarvan meteen te beginnen aan de praktische leer van de hedonisten, de epicureeërs, de stoïcijnen en de sceptici. Jammer toch, dat de Grieken de Perzische Oorlogen wonnen.

Lees verder “MoM | Speculaties” →