Tag: Evangelie van de vrouw van Jezus

Een grap om te huilen

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Geschiedenis2 reacties
Een echte vervalsing van een vals Evangelie van de Vrouw van Jezus

U herinnert zich misschien de enorme hoax rond het nep-Evangelie van de Vrouw van Jezus. De herkomst (“provenance”) was onbekend en hoewel een wetenschapper dan niet kan weten of een papyrus echt is of niet, en alle wetenschappelijke gedragscodes het gebruik van dit soort ontransparante informatie ontmoedigen, ging Harvard-onderzoekster King toch verder met publicatie. (In Nederland nam de Volkskrant het kritiekloos over.) Enkele dagen nadat het fragment bekend was geworden, was duidelijk waarom het natuurlijk een vervalsing was: een zetfout uit een online-editie van het Evangelie van Thomas was gekopieerd. U leest er hier meer over.

Daarop gelastte Harvard laboratoriumonderzoek. Wat niks opleverde omdat een vervalsing zó gemaakt kan worden dat ze niet te herkennen is. Gebruik oud papyrus en je hebt geen problemen met de koolstofdatering, gebruik het recept van antieke inkt (te vinden in elk handboek) en je komt langs de spectrometer, gebruik een kwast (te koop in elke winkel met tekenbenodigdheden) en de elektronenmicroscoop ziet geen recente krasjes. Klaar.

Lees verder “Een grap om te huilen” →

Paashoax 2017

On door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Christendom, Cultuur, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Pseudowetenschap, Verbijstering, Wetenschapscommunicatie12 reacties
Grafbasiliek in Jeruzalem, na de restauratie (foto Jan-Pieter van de Giessen)

En daar was ’ie, de paashoax van 2017. Het is elk jaar vlak voor pasen weer raak: steeds is er ergens een kwakwetenschapper of een echte wetenschapper die een kulbericht de wereld instuurt dat inhaakt op het christelijke feest. Journalisten hebben in de week voor pasen immers behoefte aan een bericht dat én op dat feest inhaakt én nieuws is (en dat is prima) maar hebben meestal de kennis niet om kaf en koren te scheiden (en dat is niet prima). Het gevolg is dat elk jaar rond pasen een evident stuk kulleklap onverdiende media-aandacht krijgt.

Dit jaar: een historicus die beweert dat Jezus en een koning Manu één en dezelfde waren. Ik ga de moeite niet nemen álle flauwekul te weerleggen en beperk me tot een paar punten. Ten eerste: let op het selectieve gebruik van argumenten. De auteur baseert zich op de normale bronnen waar het hem uitkomt (Jezus werd koning genoemd enz.) maar negeert diezelfde bronnen als de informatie niet in zijn straatje past (Jezus leefde dertig, veertig jaar later enz.). Zulk brongebruik is mogelijk, maar dat moet je wel rechtvaardigen. Tip voor journalisten: als iemand het heeft over oude geschiedenis en geschreven bronnen gebruikt, vraag dan even naar de toegepaste hermeneutische strategie. Als de ondervraagde het antwoord niet meteen kan geven, weet je dat het een beunhaas is.

Lees verder “Paashoax 2017” →

Er komt geen einde aan het Evangelie van de Vrouw van Jezus

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Pseudowetenschap, Wetenschap12 reacties
De snipper waarom het allemaal te doen is
De snipper waarom het allemaal te doen is

Ik had zó gehoopt dat, met de identificatie van de vervalser die het zogenaamde Evangelie van de Vrouw van Jezus had gemaakt, er een einde aan deze affaire zou komen. Ik schrijf liever, zoals gisteravond, een stukje over een leuke ontdekking dan dat ik wéér verslag moet doen van iets dat gehekeld moet blijven worden. Het is namelijk niet normaal wat er gebeurt.

Hoe zat het ook alweer? Eerst was er Karen Kings aankondiging dat er een papyrusfragment was gevonden met daarop een vermelding dat Jezus zou hebben gesproken over zijn echtgenote. Een artikel daarover was al aangenomen door een wetenschappelijk tijdschrift. Al snel bleek echter dat de tekst was vervalst – en nog heel klungelig ook: de vervalser had een zetfout uit een moderne uitgave van het Thomas-evangelie overgenomen. Smoking gun. Einde van de zaak.

Lees verder “Er komt geen einde aan het Evangelie van de Vrouw van Jezus” →

Dus Jezus was ongetrouwd?

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom18 reacties
Harvard volhardt in het verspreiden van onjuiste informatie
Harvard volhardt in het verspreiden van onjuiste informatie

Toen ze de “vondst” van het Evangelie van de Vrouw van Jezus aankondigde, zei de ontdekster dat het tekstje geen gevolgen had voor ons beeld van de historische Jezus. Dat moet de laatste keer zijn geweest dat iemand uit Harvard iets zinvols zei over die dekselse papyrussnipper. Zoals de vaste lezers van deze kleine blog weten, zijn ze in Harvard compleet kierewiet geworden. Toen eenmaal duidelijk was dat de tekst was vervalst, koos men er immers voor onderzoek naar de authenticiteit te doen, hoewel elke student weet waarom zulk onderzoek niets kan opleveren. Toen dus werd vastgesteld dat niet viel te bewijzen dat de snipper vals was, concludeerde de Amerikaanse universiteit dat de tekst authentiek was, wat een dijk van een non sequitur is. Zoals gezegd: kierewiet.

Nu Harvard had aangegeven dat wetenschap wil zeggen dat je maar wat brult, was het hek van de dam. Time vroeg zich meteen af “what implications that has for how [Christians] should view women”. Dat het Vaticaan, de vanzelfsprekende boosdoener in alle complottheorieën, de tekst afdeed als “clumsy forgery”, vormde natuurlijk het beste bewijs dat het fragment echt was. Inmiddels heeft Harvard echter toegegeven dat het ding nep was. Hoe clumsy de forgery was, leest u hier.

Lees verder “Dus Jezus was ongetrouwd?” →

De Vrouw van Jezus (hopelijk voor het laatst maar ik vrees van niet)

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Pseudowetenschap6 reacties
Harvard volhardt in het verspreiden van onjuiste informatie
Harvard volhardt in het verspreiden van onjuiste informatie over het Evangelie van de Vrouw van Jezus.

Ik had eigenlijk vandaag willen schrijven over de invloed van Homeros op latere epische dichters, maar dat stel ik even uit. Wat u vandaag lezen wil én moet is dit artikel in The Atlantic van Ariel Sabar, waarin duidelijk wordt hoe de vervalsing van het Evangelie van de Vrouw van Jezus tot stand is gekomen. De Stasi, een pornograaf: het zit er allemaal in en als onderzoeksjournalistiek is het uiterst amusant.

Het is minder amusant als je het leest als beschrijving van de onluisterende naïviteit van een geleerde. Ik heb de kwestie hier al eens uiteengezet: alleen de ontdekster van de papyrussnipper meende dat het ding authentiek was, hoewel er al volstrekt overtuigende aanwijzingen waren dat het moest gaan om een vervalsing. De Harvard-universiteit liet onderzoek uitvoeren, waarvan iedereen kon weten dat het niets kon opleveren. Zolang een vervalser zich houdt aan een antiek inktrecept (staat in elk handboek papyrologie), schrijft op antieke papyrus (te koop via eBay) en geen scherpe pen gebruikt (die microscopisch kleine krasjes achterlaat) – zolang hij dat doet, is zijn tekst niet als vervalsing te herkennen. Daarom hebben alleen “provenanced” papyri (papyri dus waarvan de herkomst bekend is) wetenschappelijk waarde.

Lees verder “De Vrouw van Jezus (hopelijk voor het laatst maar ik vrees van niet)” →

Alwéér: de Vrouw van Jezus

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Pseudowetenschap, Verbijstering, Wetenschap5 reacties
De snipper waarom het allemaal te doen is
De snipper waarom het allemaal te doen is

Eigenlijk had ik het niet opnieuw willen hebben over papyrologie. Het vakterrein is gewoon dood. Geen wetenschappelijk specialisme overleeft drie dubieuze kwesties achter elkaar. Eerst was er het “Vrouw van Jezus”-fragment dat door Harvard-onderzoekster Karen King bij een (uiteraard) anonieme verzamelaar was gevonden en een vervalsing bleek, maar al door de Harvard Theological Review voor publicatie was aanvaard. Vervolgens waren er de Sapfo-fragmenten: eerst werd over de herkomst gelogen, daarna werden drie of vier andere herkomsten genoemd en we weten nog altijd niet waarom het nodig was er eerst over te liegen. En dan was er nog het Marcus-fragment, waarvan vaststaat dat het is bemachtigd door een mummie-kartonnage kapot te maken: een ingreep die domweg niet nodig is, omdat papyrologen prima papyri kunnen weghalen uit een kartonnage zonder het masker (dat is geschilderd op een laagje gips) te vernietigen. Ik schreef er hier meer over.

Los daarvan bestaat de mogelijkheid dat de fragmenten van Sapfo en Marcus afkomstig zijn van een Egyptisch grafveld waar, lang nadat dit grafritueel elders in onbruik was geraakt, nog kartonnages werden benut. Alsof toekomstige archeologen in Nederland een dorp opgraven waar de mensen op klompen bleven lopen terwijl de rest van het land allang schoenen droeg. We zullen echter nooit méér van het Egyptische Bunschoten weten, want die kartonnages zijn dus vernietigd. Heel professioneel allemaal: wetenschappers die vervalsingen naar wetenschappelijke tijdschriften brengen, redacties die ze aannemen, onderzoekers die egyptologische data vernietigen en de waarheid niet spreken. In de papyrologie kan dat blijkbaar allemaal.

Lees verder “Alwéér: de Vrouw van Jezus” →

Jezus, mythen en voorlichting (1)

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Oudheid, Pseudowetenschap
"Isis lactans" (Allard Piersonmuseum, Amsterdam)
Isis en Horus (Allard Piersonmuseum, Amsterdam)

[Dit artikel gaat niet over de mythische Jezus, al heb ik er enkele dingen over te zeggen. Het eigenlijke onderwerp is de zelfmoord van de oudheidkunde. Dat betekent dat ik in dit stuk onderwerpen aansnijd die voor de trouwe lezers van deze kleine blog vertrouwd zijn. Het zal ook vertrouwde kost zijn voor mensen die erbij waren toen afgelopen zondag mijn boek Israël verdeeld ten doop werd gehouden in het Rijksmuseum van Oudheden: dit is wat ik daar vertelde.]

Allereerst: wat is de mythische Jezus? Simpel gezegd is het het denkbeeld dat Jezus geen historisch persoon is maar – net als Osiris, Dumuzi of Mithra – een mythisch figuur. Deze gedachte, waar ik bij wijze van inleiding op zal ingaan, is al vrij oud en is in de twintigste eeuw verdwenen, zoals we ook weinig meer horen over flogiston, de holle aarde of craniometrie. Anders dan deze voorbeelden van klinkklare wetenschap, die in welverdiende vergetelheid zijn geraakt, heeft de mythische Jezus in de eenentwintigste eeuw een comeback gemaakt, die mijns inziens illustratief is voor een veel ernstiger probleem: de instorting van de oudheidkundige disciplines.

Lees verder “Jezus, mythen en voorlichting (1)” →

Altijd te goedgelovig

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Pseudowetenschap, Romeinse Keizerrijk, Wetenschapscommunicatie11 reacties
Het Evangelie van de Vrouw van Jezus, waar het allemaal om te doen is

Op 18 september 2012 kondigde een Harvard-onderzoekster aan dat ze een tekstsnipper had gevonden waarin Jezus van Nazaret werd opgevoerd, sprekend over zijn echtgenote. De publicatie van het Evangelie van de Vrouw van Jezus was aangenomen door de Harvard Theological Review, een belangrijk wetenschappelijk tijdschrift, en mijn eigen eerste reactie was dat het nieuws daarom wel zou kloppen. Toen ik erover blogde wees ik erop dat de speculaties over Jezus’ burgerlijke status die meteen de ronde deden (“Jezus wel degelijk getrouwd”, kopte De Volkskrant), niets meer waren dan speculaties. De controverse was voorspelbaar, maar het fragment leek te jong om enige waarde te hebben voor de speurtocht naar de historische Jezus.

Ik had minder goed van vertrouwen moeten zijn. Ik had kunnen weten dat het feit dat een artikel door de redactie van een wetenschappelijk tijdschrift wordt aangenomen, tegenwoordig geen kwaliteitsgarantie meer vormt. In 2011 had ik nog een boek gerecenseerd waarin ik had geconcludeerd dat een redactie collectief had liggen slapen. Ik had gewaarschuwd moeten zijn. Zó vreemd was het niet dat meteen na de aankondiging van de ontdekking van het Evangelie van de Vrouw van Jezus de eerste kritiek opdook in de blogosfeer.

Lees verder “Altijd te goedgelovig” →

Verder hoaxen met Jezus

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Oud Egypte, Wetenschapscommunicatie1 reactie
De snipper waarom het allemaal te doen is
De snipper waarom het allemaal te doen is

Afgelopen september was daar ineens het bericht dat er een antiek papyrusfragment was gevonden waarop de echtgenote van Jezus van Nazaret stond vermeld. Binnen enkele dagen stond vast dat het ging om een vervalsing: de falsaris had een deel van de tekst zó zorgvuldig overgeschreven uit een moderne editie van het Thomasevangelie, dat hij ook een zetfout had gekopieerd.

Ik blogde al over de slechte en goede kanten van de zaak. De negatieve aspecten zijn overdonderend. We hebben te maken gehad met

Lees verder “Verder hoaxen met Jezus” →

Nog eenmaal: de Jezushoax

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis2 reacties
De snipper waarom het allemaal te doen is

Het was dus toch een vervalsing, die antieke papyrussnipper met een vermelding van Jezus’ echtgenote. U herinnert zich hoe een maand geleden alle kranten berichtten dat een antieke tekst was gevonden waarin Jezus sprekend werd opgevoerd en het leek te hebben over “mijn vrouw”. Ik blogde er al over, en als u de details wil kennen, moet u dit stuk van Maarten Muns op Kennislink lezen.

De vervalsing is zelfs ontluisterend knullig, want het bewijs dat de tekst in onze eigen tijd is gefabriceerd is wel heel erg simpel: het tekstje bevat een schrijfwijze die teruggaat op een zetfout uit een moderne uitgave van het Evangelie van Thomas. De vervalser wist dus niet wat hij overschreef.

Lees verder “Nog eenmaal: de Jezushoax” →