Alexander de Grote: de laatste jaren

On november 26, 2022november 25, 2022 door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Macedonië, Oude Griekenland, Perzië

Alexander als wereldheerser (Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel)

[Dit is het laatste van vier stukjes over Alexander de Grote. Het eerste vindt u hier en een poging de veroveringstocht te contextualiseren vindt u daar.]

Zoals we zagen in het vorige stukje was Alexander gedwongen terug te keren. Zijn soldaten wilden niet verder. En dus begon de terugreis. Met een grote vloot voeren de Macedoniërs naar het zuiden. Alexander gebruikte zijn normale strategie, waarbij hij eerst vluchtelingen en niet-strijders aanviel, om zo de soldaten te terroriseren. Vooral de Malliërs, die hun naam gaven aan het moderne Multan, kregen het zwaar te verduren. Alexander raakte zwaar gewond, maar herstelde en trok verder naar het zuiden, tot hij de Indische Oceaan bereikte.

Lees verder “Alexander de Grote: de laatste jaren” →

Sisygambis, Barsine, Antigone

On november 9, 2022november 25, 2022 door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Levant, Macedonië, Perzië4 reacties

Portret van een koningin of prinses uit Persepolis. Omdat dit de enige Achaimenidische afbeelding is van een vrouw, is ook wel aangenomen dat het een baardloze prins voorstelt (Nationaal Museum, Teheran).

[Laatste deel van een achttiendelige reeks over de slag bij Issos (6 november 333 v.Chr.), waarin de Macedonische koning Alexander de Grote zijn Perzische collega Darius III versloeg. Dat was het begin van het einde van het Achaimenidische Rijk. Het eerste deel was hier.]

Koningin Stateira was niet de enige vrouw die na de slag bij Issos in Alexanders handen viel. In haar gezelschap bevond zich Darius’ moeder Sisygambis, met wie Alexander het opvallend goed kon vinden. Culturele misverstanden waren echter onvermijdelijk, zoals Curtius Rufus aangeeft:

Het gebeurde eens dat Alexander uit Macedonië als geschenk Macedonische gewaden en veel purper kreeg toegezonden, met de vrouwen die het vervaardigd hadden. Hij beval die aan Sisygambis te geven – want hij vereerde haar met het plichtsgevoel van een zoon – en liet haar zeggen dat als de kleding naar haar zin was, ze haar kleindochters moest leren ze te maken, en dat hij vrouwen meegaf die het hun konden leren. Bij het horen van deze boodschap sprongen Sisygambis de tranen in de ogen, want ze was woedend om dit geschenk. (Geschiedenis van Alexander 5.2.18-19; vert. Daan Stoffelsen)

Lees verder “Sisygambis, Barsine, Antigone” →

Na de slag bij Issos (1)

On november 7, 2022november 25, 2022 door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Levant, Macedonië, Perzië

Perzische luxe: een gouden schaal (Reza Abbasi-museum, Teheran)

[Vijftiende deel van een achttiendelige reeks over de slag bij Issos (6 november 333 v.Chr.), waarin de Macedonische koning Alexander de Grote de Perzische heerser Darius III versloeg en de ondergang van het Achaimenidische Rijk inluidde. Het eerste deel was hier.]

Als de Perzische koning ten strijde trok, werd hij vergezeld door een aanzienlijk deel van zijn hofhouding. Een leger van vele tienduizenden vergt immers een uitgebreid logistiek apparaat. Omdat Darius persoonlijk had deelgenomen aan de strijd was hij tijdens de slag niet in zijn hoofdkwartier aanwezig geweest, maar zijn bedienden hadden het wel ingericht en het stond klaar om te worden geplunderd.

Plundering

De Macedonische soldaten hadden gemengde gevoelens – de opluchting en somberte die volgen op intense angst en inspanning – en reageerden zich af in het Perzische kamp. Niet alleen konden de mannen, die al uren niet hadden gegeten, er een maaltijd bemachtigen, maar de spreekwoordelijke luxe van het Perzische hof vormde tevens een mooie aanvulling op hun soldij. Darius’ paviljoen was de privé-buit van de koning van Macedonië en bleef voor hem gespaard, maar volgens Curtius Rufus kenden de Macedoniërs verder weinig scrupules:

Lees verder “Na de slag bij Issos (1)” →

Alexander in India (3)

On januari 9, 2021november 25, 2022 door Jona LenderinginGeschiedenis, Indusbeschaving, Klassieken, Macedonië1 reactie

In de Oudheid meenden Alexanders biografen dat de Macedonische koning was gecorrumpeerd door zijn aanhoudende succes. Vaak vergastten deze auteurs hun lezers op naargeestige beschrijvingen van de wreedheden waarin Alexander zich had verlustigd. De historicus Arrianus is terughoudender, maar ook zijn relaas is gruwelijk.

De terugkeer naar het westen, die ik gisteren al vermeldde, begon met een simpele mars naar de Hydaspes, waar al een vloot in gereedheid was gebracht. Daarmee wilde Alexander naar de Indische Oceaan varen, terwijl op de oevers van de rivier twee legers zouden marcheren. Nog nooit hadden de Macedoniërs een operatie van vloot en leger samen ondernomen, maar de rivieren boden een goede gelegenheid tot oefenen alvorens de troepen, eenmaal aangekomen aan de kust, een soortgelijke maar veel gewaagder operatie zouden uitvoeren door langs de kust van de Oceaan en de Perzische Golf terug te keren naar Babylonië.

Lees verder “Alexander in India (3)” →

Macedonische oorlogsheld

On maart 30, 2016december 10, 2022 door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Hellenisme, Macedonië, Museumstuk5 reacties

Reliëf van Hefaistion (Archeologisch Museum van Thessaloniki)

Het bovenstaande reliëf fotografeerde ik in 2010 in het archeologisch museum van Thessaloniki. Het is gevonden in Pella, de oude hoofdstad van Macedonië, en stelt een afgestegen ruiter voor die ergens wordt verwelkomd door een vrouw. Het onderschrift is intrigerend: ΔΙΟΓΕΝHΣ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΙ ΗΡΩΙ, “Diogenes aan de held Hefaistion”. Op stilistische gronden wordt deze sculptuur gedateerd in het laatste kwart van de vierde eeuw v.Chr.

Dit is zeker intrigerend. De geliefde van Alexander de Grote heette Hefaistion en kreeg na zijn dood de eerbewijzen van een heros, een woord dat letterlijk “held” betekent, maar in deze context duidt op een halfgod. Het was niet ongebruikelijk zulke eerbewijzen te verlenen aan iemand die een stad had gesticht, en Alexanders Hefaistion had dat inderdaad gedaan (vermoedelijk o.a. Ai Khanum in Afghanistan). Los daarvan was dit ereteken een opstapje naar de vergoddelijking van Alexander zelf, die deze status om politieke redenen nodig had: weliswaar was hij als koning al verheven boven zijn onderdanen, maar de rol van het koningschap was bij elk van de onderworpen volken een andere en dat maakte het Macedonische hofritueel eindeloos complex. Zelfvergoddelijking maakte de zaken eenvoudiger en de verheffing van Hefaistion tot heros was een eerste stap. Het hierboven afgebeelde reliëf zou met deze cultus kunnen samenhangen. Met wat fantasie kun je in de afgestegen ruiter zelfs Hefaistion herkennen – dit is zijn portret.

Lees verder “Macedonische oorlogsheld” →