Tag: oriëntalisme

oriëntalisme

Misverstand: Joodse kleren

On door Jona LenderinginArcheologie, Factcheck, Geschiedenis, Jodendom8 reacties
Beelden uit de oude Heilig Land-stichting.

Misverstand: De oude Joden leken op negentiende-eeuwse Arabieren

Een van de kleinste provincies van het Romeinse Rijk was Judea. We zijn er goed mee bekend, want het jodendom en het christendom zijn er ontstaan, die beide een aanzienlijke hoeveelheid geschreven bronnen hebben nagelaten. Europa is nooit moe geworden weer te geven hoe het land van Mozes en Jezus er echt heeft uitgezien. Sinds ruim een eeuw zoekt men daarbij naar inspiratie in het hedendaagse Palestina.

Ooit was dat een vernieuwende gedachte. Toen in 1911 de Heilig Land-stichting (het huidige Museumpark Orientalis) werd opgericht om het leven van de mens Jezus aanschouwelijk te maken, was dat niet minder dan een revolutie. Tot dan toe was Jezus namelijk afgebeeld als een Europeaan of als een bovenmenselijk wezen. Het nabouwen van een Palestijns dorp bij Nijmegen was verfrissend, al was de premisse dat in het Midden-Oosten sinds de Oudheid niets was veranderd weinig aannemelijk en zelfs beledigend voor de bevolking, die blijkbaar niet tot vernieuwing in staat was geweest.

Lees verder “Misverstand: Joodse kleren” →

MoM | Beeldvorming

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Factcheck, Film, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Religie, Romeinse Keizerrijk, Wetenschap23 reacties

Paul Damen (van de Joodse Omroep) had een leuke vraag. Het viel hem op dat in werkelijk álle Jezusfilms, waarvan we er met deze kerst vast weer een paar te zien zullen krijgen, Joden altijd licht gebogen door hun deur gaan. Denken ze in Hollywood nou echt dat ze destijds geen grotere deuren konden maken? Bovenstaand plaatje uit een film van Franco Zeffirelli illustreert het punt. En Damen vroeg of ik wist hoe het zat.

Het antwoord is, denk ik, dat de makers ongewild een anti-joods vooroordeel reproduceren. Het beeld dat ze hebben van het verleden, is voor een belangrijk deel bepaald door eerdere films en als het gaat om de Oudheid, gaat zo’n beeld uiteindelijk terug tot de negentiende eeuw. Toen is voor het eerst systematisch nagedacht over de vraag hoe de oude wereld eruit heeft gezien en met de toen geschapen beeldentaal leven we nog steeds. Destijds gold Jezus in brede (lees: overwegend christelijke) kringen als de man die brak met de beklemmende Wet van Mozes, waarin joden punten moesten scoren voor het hiernamaals. Jezus had een God van liefde en genade aan de mensheid getoond. Een westerse, humane geest in een wereld van oriëntaalse bedomptheid dus.

Lees verder “MoM | Beeldvorming” →

Kort Libanees (7): Oriëntaals oriëntalisme

On door Jona LenderinginCultuur, Midden-Oosten, Toerisme5 reacties
In het Sursock-museum

Tot de dingen die ik in het buitenland altijd leuk vind om te zien behoren oude ambachten. In Peshawar heb ik bijvoorbeeld toegekeken hoe een smid metaal bewerkte, in Shiraz heb ik gesproken met een inktmaker en deze week heb ik in Tyrus even staan kijken hoe de kiel van een schip werd gelegd. Wie mijn foto’s zou bekijken, vindt afbeeldingen van slash-and-burn-landbouw, van een primitieve bronsoven, van een ganzendrijver en van een perkamentrek. Je zou makkelijk kunnen concluderen dat ik in het Midden-Oosten vooral ben geïnteresseerd in een wereld die ouder en anders is dan de westerse.

Die houding wordt wel “oriëntalisme” genoemd. Het gaat er dan om dat je alleen kijkt naar het exotische, het oosterse, en dat je het nieuwe (dat mijn fotografische belangstelling niet heeft maar waarover ik wel schrijf) niet herkent. In de negentiende en vroege twintigste eeuw was dit regelrechte mode. Dichters, schilders: iedereen leek mee te doen.

Lees verder “Kort Libanees (7): Oriëntaals oriëntalisme” →

Eutropius (10): Presenteïsme

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Pseudowetenschap, Toerisme2 reacties
Valens (Penning uit het Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz)

Terwijl u dit op leest, ben ik op de deze week geopende Picasso-expositie in het Sursock-museum in Beiroet. Omdat ik vermoedelijk geen tijd zal hebben voor mijn dagelijkse stukje, bied ik u in tien afleveringen de tekst aan van de inleiding die ik schreef voor de vertaling die Vincent Hunink maakte van de Korte geschiedenis van Rome van de laat-Romeinse auteur Eutropius. Als alles goed gaat, verschijnt die medio november. Het eerste deel van deze reeks vindt u hier.

De Korte geschiedenis van Rome is het werkstuk van iemand die het historisch metier niet beheerst en valt op z’n vriendelijkst te typeren als inspirational literature. Dat genre doet tegenwoordig de kassa rinkelen en dat was in de Oudheid maar weinig anders: Eutropius’ schets werd waanzinnig populair. De Korte geschiedenis van Rome kreeg dus een continuator, de achtste-eeuwse Italiaanse auteur Paulus de Diaken, wiens werk rond het jaar 1000 weer werd gecontinueerd door Landolfus Sagax. Omdat Eutropius’ schets eeuwenlang dienst heeft gedaan als schoolboek, zijn niet minder dan vierentwintig middeleeuwse manuscripten overgeleverd. Ter vergelijking: van de Enmannsche Kaisergeschichte, Eutropius’ bron, is niet één handschrift over.

Lees verder “Eutropius (10): Presenteïsme” →

Skyfall

On door Jona LenderinginArcheologie, Film, Geschiedenis, Politiek
istanbul_acropolis
Ook dit is Istanbul en het is net zo mediageniek.

Ik ben net aangekomen in Istanbul. Er was al wat tijd om rond te neuzen en ik ben blij dat ik nu eindelijk heb gezien waar, in het kader van de aanleg van een nieuwe metrolijn, een Romeins-Byzantijnse haven wordt opgegraven. Net als nu moeten er destijds eindeloos veel schepen hebben liggen wachten tot ze door de Bosporus konden varen.

Interessant is de discussie die ik al twee keer beluisterde, over een onderwerp dat hier blijkbaar erg leeft: de nieuwe James Bond-film Skyfall. Begrijp ik het goed, dan heeft men wat decorstukken gemaakt die nog modern-Turks, noch Ottomaans ogen. Ook liepen er door de bazar vrouwelijke figuranten met een sluier. Vermoedelijk hebben de filmmakers weer eens meer gekeken naar andere films dan naar de werkelijkheid en zich laten misleiden door oriëntaalse clichés. Zelfs Craig Thompson, die zich serieus in het Midden-Oosten verdiepte voor de documentatie van Habibi, ontkwam er niet aan.

Lees verder “Skyfall” →

Liefde en orientalisme

On door Jona LenderinginCultuur, Geschiedenis, Islam, Literatuur, Politiek3 reacties

Twee weeskinderen, het meisje Dodala en de jongen Zam, groeien op in een schip, dat ergens middenin de woestijn ligt. Om in leven te blijven, haalt hij water en verleent zij, in ruil voor voedsel, seksuele diensten aan karavaanreizigers. Uiteraard raken ze elkaar kwijt, zoeken ze elkaar, en hebben ze elkaar tegen het einde gevonden. Habibi, de vorig jaar verschenen graphic novel van Craig Thompson, is een smartlap.

En toch. Het lijvige boek blijft boeien doordat het in feite niet gaat over de twee weeskinderen. Thompson gebruikt hun avonturen slechts om de lezer mee te nemen door de islamitische wereld, waarvan hij de lezers zo’n beetje alle aspecten toont: legendes en volksverhalen, de poëzie van Rumi, de folklore van de islamitische kalligrafen. De getekende paleizen illustreren de architectuur van het Nabije Oosten, sommige pagina’s zijn opgemaakt als oosterse tapijten. We zien echter ook de moderne Derde Wereld-steden, waar klaplopers profiteren van de goedgeefsheid van de enige bewoner die zo handig was een waterzuiveringsapparaat te bouwen.

Lees verder “Liefde en orientalisme” →