Tag: Pytheas

Hanno de Zeevaarder (2): Handelsmissie

On door Antieke auteurinGeschiedenis, Karthago, Klassieken, Wetenschap8 reacties
De door Hanno de Zeevaarder genoemde Troglodyten woonden vermoedelijk in abri’s als deze

In het voorgaande stukje legde ik uit dat Hanno de Zeevaarder, een koning van Karthago, enkele steden stichtte in het westen van Marokko. Zijn verslag is over, al is het volgens vertalers Floris Overduin en Vincent Hunink “vanuit literair oogpunt geen hoogstandje”. Interessant is het wel!

Het eerste deel van zijn expeditie, de kolonisering van westelijk Afrika, is goed gedocumenteerd. Het tweede deel is wat lastiger, maar het genoemde onderzoek van W.F.G. Lacroix komt hier te pas.

We zitten meteen met een crux, namelijk de locatie van de rivier de Lixos. We kennen een stad met die naam in het noorden van Marokko en Jerôme Carcopino opperde dat Hanno terug zou zijn gevaren. De verkenningsmissie zou dus later zijn begonnen nadat Hanno eerst langs zijn eerdere steden was gevaren. Een alternatief is dat we te maken hebben met een stroom ten zuiden van Agadir, waar in historische tijden het Berberkoninkrijk Ilegh lag. Dit lag ten zuiden van de in het vorige stukje genoemde zes nieuwe steden.

Lees verder “Hanno de Zeevaarder (2): Handelsmissie” →

Pytheas van Marseille, opnieuw

On door Jona LenderinginBrittannië, Geschiedenis, Kelten (La Tène), Klassieken, Lage Landen, Oude Griekenland11 reacties
Das schwimmende Moor: dit kan heel wel het Metuonis van Pytheas zijn geweest.

Ik heb het op deze plek weleens gehad over Pytheas van Marseille, de Griekse ontdekkingsreiziger die rond 325 v.Chr. de Atlantische kusten verkende. Minimaal zeilde hij langs Iberië, westelijk Gallië en de Britse eilanden. Verder vermeldde hij een mysterieus land Thule, een ijszee en een eiland waar barnsteen vandaan kwam. Hij wist ook dat de getijden samenhingen met de maan. Fascinerende materie natuurlijk, en Pytheas’ boek moet een hit zijn geweest. Als de dichter Vergilius in zijn Georgica kan schrijven over “het uiterste Thule”, moet dat eiland in elk geval bij zijn Romeinse publiek bekend zijn geweest.

Wat zouden we graag meer over Pytheas’ avontuurlijke reis hebben geweten, maar zijn verslag is verloren gegaan. We moeten de expeditie dus reconstrueren aan de hand van informatie bij jongere auteurs. In totaal gaat het om negenendertig fragmenten, waarvan er zestien zijn te vinden in het aardrijkskundeboek van Strabon en acht in de encyclopedie van Plinius de Oudere.

Lees verder “Pytheas van Marseille, opnieuw” →

Eerste Belgen en eerste keizers

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Kelten (La Tène), Klassieken, Lage Landen, Romeinse Republiek9 reacties
Belgische munt (Grand Curtius-museum, Luik)

Gisteren had ik het over Pytheas, die de oudste beschrijving van het kustgebied van de Lage Landen heeft gegeven, en een van u merkte op dat de Belgische geschiedenis dus blijkbaar niet begint met Julius Caesar. Daarop ontspon zich een discussie over “Sjuul de Keizer”. Iemand constateerde dat ouwe Sjuul geen keizer was en daarna kwam de vraag op waarom veel mensen wel denken dat Julius Caesar keizer was.

Eén, als Pytheas niet de oudste beschrijving van het kustgebied van de Lage Landen heeft geboden, is er nog een andere kandidaat voor een voor-Caesarische vermelding, namelijk Xenofon van Lampsakos. Zijn werk, geschreven rond 100 v.Chr., is verloren gegaan maar lijkt allerlei eilanden te hebben beschreven in de zeeën ten noorden van Skythië, zeg maar “barbaars Europa”. Vrijwel alles is, vanuit ons perspectief, verzonnen, maar bedenk dat het antieke waarheidsconcept niet leek op het onze. Dingen golden als waar omdat ze leken op dingen die mensen al kenden en waarvan ze aannamen dat ze waar waren. Plinius de Oudere citeert Xenofon

… dat drie dagen uit de noordelijke kust een eiland van enorme afmetingen ligt, Balcia geheten. Pytheas noemt het “het koninklijke”. Ook de Vogeleilanden worden vermeld – daar leven de bewoners van vogeleieren en haver – en nog andere eilanden, waar mensen met de hoeven van paarden ter wereld komen (zodat ze “Paardenvoeters” worden genoemd). Op weer andere eilanden, die van de Eenenaloorders, bedekken gigantische oren de verder naakte lichamen van de bewoners.

Lees verder “Eerste Belgen en eerste keizers” →

Pytheas van Marseille

On door Jona LenderinginBrittannië, Geschiedenis, Kelten (La Tène), Klassieken, Oude Griekenland33 reacties
Gallische helmen, iets ouder dan de tijd van Pytheas (Musée d’archéologie nationale, Saint-Germain-en-Laye)

De Karthagers, die een buitenpost hadden aan de Straat van Gibraltar, hadden de onprettige gewoonte om iedere Griek te verdrinken die richting Atlantische Oceaan kwam. Om die reden, zo wist de Alexandrijnse geleerde Eratosthenes (die van de berekening van de aardomtrek), moesten Griekse rapporten over het westelijke wateren worden gelezen met de nodige scepsis. Die banvloek heeft zijn uitwerking niet gemist, want we hebben er niet één over. Wat we wel hebben, zijn wat fragmenten uit De Oceaan, het boek dat een zekere Pytheas rond 325 v.Chr. zou hebben geschreven.

Afkomstig uit de Griekse kolonie Marseille zou deze auteur erin zijn geslaagd de Karthaagse blokkade te omgaan en de Atlantische Oceaan te bereiken. De fragmenten, overgeleverd door niet minder dan achttien antieke auteurs, zijn interessant genoeg, zelfs als sommige van die achttien auteurs Pytheas citeren om aan te geven dat er niks van klopt. We krijgen een beeld van ’s mans omzwervingen – en dat is eindeloos fascinerend, al was het maar omdat hij de eerste is geweest die schreef over Nederland.

Lees verder “Pytheas van Marseille” →