Tag: Zutphen

De Drususgrachten

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Lage Landen, Middeleeuwen, Romeinse Keizerrijk10 reacties
De IJssel

Het is een gemeenplaats dat meanderende rivieren archeologie moeilijk maken. Alles verspoelt. Nou ja, bijna alles: de Romeinse brug in Cuijk viel op te duiken omdat die ligt op een punt waar de Maas haar bed nauwelijks kon verleggen. Maar voor het overige zijn rivieren niet al te best voor het bodemarchief. Daarom trekken ze onderzoek aan. Wetenschappers willen tóch iets zeggen.

Soms lukt dat heel aardig. Je kunt namelijk met boringen een gedetailleerde reconstructie maken van de afzettingen in het rivierenlandschap. Zo valt te reconstrueren wanneer de diverse rivieren op welke plek stroomden. Dat kan weer implicaties hebben voor bijvoorbeeld de uitleg van teksten.

Maas en Waal

Zo speelde bij de kwestie of Caesar in Kessel de Usipeten en Tencteri kan hebben afgeslacht, dat Caesar schrijft dat het is gebeurd op de samenvloeiing van de Maas en (een arm van) de Rijn. Aangezien er stroomafwaarts van Kessel in de Maas sedimenten zijn aangetroffen die afkomstig waren uit de Waal, vervalt in elk geval één argument tegen de locatie van het bloedbad. De discussie is vanzelfsprekend complexer en rust niet op dit ene argument. Dit voorbeeld toont echter dat we uitspraken kunnen doen over het oude tracé van rivieren en dat die reconstructies gevolgen hebben voor de tekstuitleg. De Drususgrachten zijn een ander voorbeeld.

Lees verder “De Drususgrachten” →

De Chamaven (1)

On door Jona LenderinginGermanië, Geschiedenis, Klassieken, Lage Landen, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk8 reacties
De grote rivieren voor het graven van de Gelderse IJssel; in groen de grenzen van de gouw Hamaland.
De grote rivieren voor het graven van de Gelderse IJssel; in groen de grenzen van de gouw Hamaland.

Nu ik regelmatig in Zutphen werk – op het moment dat dit stukje geautomatiseerd online gaat worstel ik om een trein te halen – raak ik ook geïnteresseerd in het verleden van Gelderland. Over Erve Eme schreef ik al, het belangrijke Living History-park dat een van de weinige plekken is dat ons eigen, Frankische verleden documenteert. Als vanzelf raakte ik ook geïnteresseerd in het verdere verleden, toen de Chamaven in dit gedeelte van Nederland woonden. Ze zijn weinig meer dan een naam.

Zoals alle Germaanse stammen zijn de Chamaven vooral bekend uit Griekse en Romeinse bronnen. De eerste auteur die over hen schrijft, is de Romeinse historicus Tacitus, die hun land van herkomst ergens ten noorden van de Beneden-Rijn situeert.

Lees verder “De Chamaven (1)” →

Erve Eme

On door Jona LenderinginArcheologie, Germanië, Geschiedenis, Lage Landen, Musea, Post-Romeins, Wetenschapscommunicatie18 reacties
Erve Eme
Erve Eme

Zoals de vaste lezers van deze kleine blog weten, werk ik sinds een tijdje in Zutphen. Slechts een dag per week, maar genoeg om belangstelling te krijgen voor wat er in die stad zoal gebeurt. Je hecht je en omgekeerd word je herkend: bij de boekhandel waar ik mijn boeken haal, bij het restaurant waar ik lunch, bij de koffietent waar ik de voorraad caffè lento leeg maak. Als historicus zoek ik nog wat andere dingen op – en zo ontdekte ik Erve Eme. Ik schreef er al eens over.

Erve Eme is een “living history” park, waar je kunt zien hoe het verleden is geweest. Groot is het niet: in feite niets dan twee stevige boerderijen met wat bijgebouwen. Maar het belang van Erve Eme is omgekeerd evenredig aan zijn omvang. Dit is namelijk een van de weinige plekken in Nederland waar je kennis kunt maken met ons Frankische verleden. En de Frankische tijd is, voor wie het mocht zijn vergeten, het moment waarop ons eigen verleden begint.

Lees verder “Erve Eme” →

Gezicht op Zutphen

On door Jona LenderinginAmsterdam, Cultuur, Geschiedenis7 reacties
Gezicht op Zutphen (Runstraat 16, Amsterdam)
Gezicht op Zutphen (Runstraat 16, Amsterdam)

Amsterdamse gevelsteentjes, daar heb ik al een tijdje niet over geschreven. Later deze week haal ik de schade in maar vandaag alvast dit gevelsteentje uit de Runstraat 16. Een heus “Gezicht op Zutphen”. Helemaal rechts is de Walburgiskerk te zien, al is de toren een beetje curieus vergeleken met hoe ze er nu uitziet. Iets naar links komen dan, vlak bij elkaar, de Wijnhuistoren (iets minder rank dan tegenwoordig), de voormalige Marspoort (met brug) en de hoge Broederenkerk. Iets naar links is de Nieuwstadskerk.

Omdat de Wijnhuistoren, Marspoort en Broederenkerk bij elkaar lijken te staan, vermoed ik dat de tekenaar hier heeft staan tekenen, even ten zuiden van de oude brug over de IJssel. Daar hebben meer kunstenaars gestaan, want de onderstaande gravure van Johannes Janssonius uit 1613 heeft bijna hetzelfde perspectief.

Lees verder “Gezicht op Zutphen” →

Francisca

On door Jona LenderinginGermanië, Geschiedenis, Museumstuk, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk12 reacties
Twee francisca's
Twee francisca’s (British Museum, Londen)

Laat ik het mezelf vandaag niet al te moeilijk maken. Ik begin met een alinea die ik al eens eerder heb geschreven:

De Franken stonden bekend om hun bedrevenheid met de werpbijl, de “francisca”. Anders dan het Romeinse zwaard, waarmee ook een leek een moord kon begaan, vergde het hanteren van de werpbijl een professionele training, die de bezitter in staat stelde iemand van grote afstand te doden. De Romeinen mochten deze wapens dan als barbaars afdoen, ze waren niet primitief.

Lees verder “Francisca” →

De Franken

On door Jona LenderinginArcheologie, Germanië, Geschiedenis, Lage Landen, Post-Romeins14 reacties
erve_eme
Het leven van de Franken is te beleven bij Erve Eme in Zutphen.

Even ten oosten van Zutphen ligt Erve Eme, een klein archeologisch park dat is gewijd aan de Frankische tijd. Momenteel bestaat het uit een gereconstrueerde boerderij met daar omheen een bijgebouw, een smidse, een zogeheten hutkom en verschillende ovens. U kunt er demonstraties bijwonen van diverse ambachten en leren schieten met pijl en boog. Voor de toekomst zijn er interessante uitbreidingsplannen, waarover ik nog wel eens zal schrijven, maar het project is ook zonder die uitbreidingen al interessant. De Frankische tijd is immers (a) het begin van onze eigen, Nederlandse geschiedenis en (b) zwaar onderbelicht.

Wat betreft het eerste: de Franken zijn, in een tijd waarin het kustgebied nagenoeg onbewoond was, ontstaan als een samenwerkingsverband van stammen uit wat nu Drenthe, Overijssel en Gelderland heet. Andere Frankische groepen woonden in Duitsland, maar de voornaamste groep woonde hier in de Lage Landen, trok in het derde kwart van de vierde eeuw naar Brabant, nam in de vijfde eeuw het noordwesten van het Romeinse Rijk over, en veroverde in de vroege zesde eeuw heel Gallië en voegde daar grote stukken van Germanië aan toe. De Nederlandse geschiedenis begint met de onderwerping van Frankrijk, dat u het maar weet.

Lees verder “De Franken” →

Zutphen, Pakistan

On door Jona LenderinginDagelijks leven, Toerisme3 reacties
Het slagveld aan de Jhelum
Het slagveld aan de Jhelum

Elf jaar geleden stond ik, rond deze tijd van het jaar, bij de brug over de rivier de Jhelum, niet ver van het Pakistaanse stadje met dezelfde naam. Het is de plaats waar Alexander de Grote de Indische radja Poros in een gruwelijke veldslag versloeg. We lieten de historische plek op ons inwerken en maakten de foto’s die we nodig hadden, om daarna te gaan lunchen in een restaurant bij de brug.

Ik herinner me dat de airconditioning ridicuul koud stond afgesteld en dat ik het er wat sfeerloos vond – niet zo levendig althans als in de chauffeursrestaurants waar we later zouden neerstrijken voor een lekkere vleesmaaltijd en het walgelijke bocht dat in Pakistan doorgaat voor thee.

Lees verder “Zutphen, Pakistan” →