Onlangs blogde ik over Maës Titianus en ik opperde in een naschrift dat de Romeins-ogende naam wel eens feitelijk de weergave kon zijn van de Aramese naam Tattanay. Ook schreef ik dat hij afkomstig kon zijn uit de landstreek Mygdonië, in noordelijk Mesopotamië.
Griekse dubbelgangers
Verwarring! Iemand wees me erop dat Mygdonië in noordelijk Griekenland lag. En dat is waar. Maar het is niet de volledige waarheid. Er zijn namelijk twee Mygdoniës: het oorspronkelijke lag in Macedonië, zeg maar rond het huidige Thessaloniki, terwijl een tweede Mygdonië lag rond Nisibis. De verklaring is dat Macedonische en Griekse soldaten uit het leger van Alexander de Grote zijn gedemobiliseerd in Mesopotamië en hun nieuwe verblijfplaatsen begonnen te vernoemen naar landstreken in hun vaderland. Latere generaties huurlingen deden hetzelfde en zo vermenigvuldigden de namen zich.
Zo zijn er ook twee Piëriës. Het oude landschap lag tussen de uitlopers van de Olympos en de Egeïsche Zee. Het nieuwe lag tussen het Amanusgebergte en de Golf van Iskenderun. Babylon is een stad in – u raadt het al – Babylonië maar is ook een oude naam voor Cairo. Alexander stichtte diverse steden die hij allemaal Alexandrië noemde: Alexandrië bij Egypte natuurlijk, maar ook de steden Herat, Kandahar, Begram (bij Kabul), Uch en Kampyr Tepe (in Baktrië). Er was een Alexandrië aan de bovenloop van de Jaxartes en een Alexandrië in de Merw-oase. In India stichtte Alexander Nikopolis, “overwinningsstad”, en die naam keerde terug in Epirus en Moesië, waar de Romeinse keizers Augustus en Trajanus zulke steden stichtten.
Niet dat deze gewoonte pas begon met Alexander. Al eerder hadden Griekse bezoekers een grote stad in Egypte Thebe genoemd, hoewel de bewoners Njw.t schreven. De naam gaat, geloof ik, terug op een Homeroscitaat en een Grieks Thebe. Meer niet.
Andere fantasieloze plaatsnamen
Niet alleen Griekssprekenden ontbrak het aan originaliteit. Uit het Keltische taalgebied kennen we diverse Lugdunums (“fort van de god Lug”), zoals Lyon en Katwijk, waar wellicht versterkingen waren en heiligdommen voor opgemelde godheid. De diverse Noviomagussen (“het nieuwe veld”) duiden vermoedelijk op het verweiden van kuddes: Nijmegen, Neumagen, Nyon.
De Feniciërs, tot slot, noemden verschillende nederzettingen Kart Hadašt, wat je zou kunnen vertalen als “nieuwe stad”: er was er een op Cyprus, een tweede werd bekend als Karthago en een derde lag in het zuidoosten van Spanje. Je kunt hier, net als bij Noviomagus, overigens de vraag stellen of het wel gaat om steden: het zijn eerder plaatsen van aankomst in een wereld waar mensen nogal beweeglijk waren.
Je hebt York in Engeland, New York in de VS n er wordt nu ook en new York belegerd door het Russische leger. Dat Oekraïense NY heeft een interessante ontstaansgeschiedenis.
Hetzelfde geldt voor Spaanse steden die een naamgenoot hebben in Latijns Amerika. Uit m’n hoofd: Mérida, Guadalajara, Córdoba…
En nu hebben we Bergen op Zoom, Bergen aan Zee, Bergen in Henegouwen, Bergen in Noorwegen en minstens twee Bergens in Nedersaksen.
En naast de diverse Babylons in de wereld hebben we natuurlijk ook Babyloniënbroek…
En in Den Haag zie bij je bij het verlaten van CS Nieuw Babylon. Hoeveel plaatsen Beek er in Nederland zijn weet ik niet.
‘Dat Nieuw Babylon, moest dat er eigenlijk wel zo nodig komen…?’
Oh Oh Den Haag…!
Maar er is maar één Nijmegen, want wij zijn zoooooo bijzonder!
Bergen Binnen, Bergen in Limburg, Bergen op Rugen, Bergen in Beieren.
En in New Jersey hebben ze Bergen Hill en Bergen County. In de verre toekomst kunnen de oudheidkundigen hun lol op.
“De naam (nl. Thebe, GK) gaat, geloof ik, terug op een Homeroscitaat en een Grieks Thebe. Meer niet.”
Hm. Dus de latere Grieken noemden de Egyptische stad Njw.t ‘Thebe’ omdat (de Griek!) Homerus dat ook al deed? Maar dan is de volgende vraag toch: waarom deed Homerus dat dan?
En er waren trouwens twee Griekse Thebes, een in Boeotië en een in Thessalië.
Kortom: niet ‘meer niet’, maar ‘meer wel’. Ook al weten we dat meer wel niet.
Niet ver van het Waalse Durbuy – toeristische gepromoot als de kleinste stad van Europa – kan je niet enkel de megalieten van Wéris bezoeken, maar ook het gehucht Rome.
Nederland kent toch kleinere ‘steden’: Staverden, Sint Anna ter Muiden, Bronkhorst en Eembrugge.
Hem (in West-Friesland), ook al zo’n onoriginele naam.