Voor de West-Italiaanse kustlijn, ongeveer op de scheidslijn tussen de regio’s Latium en Campanië, ligt het eilandje Ventotene. In de Oudheid heette het Pandateria en diende het als ballingschapsoord. De beroemdste balling was Julia, de dochter van Augustus, de eerste keizer van Rome.
Een geboorte, een scheiding en een verloving
Julia werd geboren in 39 v.Chr. Ze was de dochter van de man die we gewoonlijk Octavianus noemen, en diens tweede vrouw Scribonia. De biograaf Suetonius weet dat Octavianus zijn echtgenote meteen na de bevalling verstootte om te trouwen met Livia. Dat die al was getrouwd met Tiberius Claudius Nero (in de Alexandrijnse Oorlog de vlootcommandant van Julius Caesar, lees maar) en in blijde verwachting was van haar tweede zoon, Drusus, stond de bruiloft niet in de weg.
Julia, van Scribonia overgebracht naar het huis waar Livia de scepter zwaaide, kreeg een strikte en traditionele opvoeding. Volgens Suetonius werd haar geleerd hoe ze wol moest spinnen en hoe ze zich moest gedragen en hoorde te spreken. De laat-Romeinse schrijver Macrobius weet te melden dat Julia liefde ontwikkelde voor literatuur.
Julia was pas twee jaar oud toen Octavianus in 37 v.Chr. alvast een echtgenoot voor haar aanwees. Haar vader had een vloot nodig om Sicilië, bezet door Sextus Pompeius, te veroveren; Octavianus’ collega-drieman Marcus Antonius had troepen nodig voor een campagne tegen het Parthische Rijk. De twee politici beklonken dus een deal en Julia werd verloofd met de zesjarige zoon van Marcus Antonius.
Van republiek naar keizerrijk
Het huwelijk zou nooit plaatsvinden. In de komende jaren vervreemdden Octavianus en Marcus Antonius van elkaar, wat culmineerde in de zeeslag bij Aktion en Antonius’ dood in Alexandrië. Octavianus was nu alleenheerser in de Romeinse wereld, de republiek werd een keizerrijk en toen Julia twaalf was, nam haar vader de eretitel Augustus aan.
De Romeinen wantrouwden alles wat naar monarchie neigde en Augustus ging voorzichtig te werk. Hij combineerde, zo wendde hij voor, slechts wat ambten uit de door hem herstelde republiek. Zijn huis op de Palatijn was opvallend eenvoudig en zijn huishouden moest de oud-Romeinse deugd en moraal uitstralen. In de augusteïsche propaganda waren Livia en zijn zuster Octavia toonbeelden van deugdzaamheid. Julia’s levensweg was al vastgelegd.
Eerste huwelijk: Marcellus
In 25 v.Chr. trouwde Julia, veertien jaar oud, met haar zeventienjarige neef Marcus Claudius Marcellus. Hij was de zoon van ’s keizers zus Octavia en haar eerste echtgenoot Claudius Marcellus. Marcellus zou komen gelden als beoogde kandidaat voor de opvolging van Augustus, die bij Livia geen eigen zoon had. Daarmee werden Livia’s zonen Tiberius en Drusus gepasseerd.
Dit zat niet alleen Tiberius, maar ook Augustus’ vriend en medewerker Marcus Vipsanius Agrippa niet lekker. Agrippa ergerde zich aan Marcellus en het lijkt erop dat de gevoelens wederzijds zijn geweest. Toch organiseerde Agrippa de bruiloft van Julia en Marcellus, aangezien Augustus zich in Spanje bevond en te ziek was om naar Rome terug te keren.
Lang zou Julia’s eerste huwelijk niet duren, want Marcellus stierf in 23. Zijn moeder Octavia zou de schok nooit meer te boven komen. De jonge overledene werd bijgezet in het mausoleum dat Augustus voor zichzelf en zijn familie liet bouwen. Als herinnering werd een theater in aanbouw naar hem vernoemd.
Tweede huwelijk: Agrippa
In 21 v.Chr. besloot Augustus de band met Agrippa te verstevigen tot een familieband. De Grieks-Romeinse geschiedschrijver Cassius Dio vermeldt de kille berekening: Augustus had Agrippa zoveel bevoegdheden en invloed gegeven, dat deze óf zijn schoonzoon moest worden óf hem zou vermoorden.
Augustus vroeg zijn vriend te scheiden van zijn vrouw Claudia Marcella (een andere dochter van Octavia) en te trouwen met zijn dochter Julia. En zo geschiedde. Als de omvang van het nageslacht een aanwijzing is, was het een gelukkig huwelijk, want Julia en Agrippa kregen vijf kinderen:
- Gaius Vipsanius Agrippa (ook bekend als Gaius Caesar),
- Julia Minor,
- Lucius Vipsanius Agrippa (ook bekend als Lucius Caesar),
- Agrippina Maior,
- Marcus Agrippa Postumus.
Augustus was trots op zijn dochter, zo blijkt uit munten die hij liet slaan met haar portret en munten met portretten van haar zonen Gaius en Lucius. Augustus adopteerde de twee in 17 als zijn eigen kinderen.
***
Dit was een gastbijdrage van Lauren van Zoonen. Dank je wel Lauren!
Dank je wel!
Als het huwelijk inderdaad gelukkig was en Augusts was trots op zijn dochter was het wellicht meer dan kille berekening.