Tag: Armenië

Armenië

Twee duiven

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Geschiedenis, Museumstuk, Oud Armenië11 reacties
Tijdvak: 200 na Chr. - 400 na Chr.
0200-0225 na Chr.0225-0250 na Chr.0250-0275 na Chr.0275-0300 na Chr.0300-0325 na Chr.0325-0350 na Chr.0350-0375 na Chr.0375-0400 na Chr.
Koghb, relief met twee duiven en Maria (Nationaal Museum van Armenië, Yerevan)
Koghb, relief met twee duiven en Maria (Nationaal Museum van Armenië, Yerevan)

Dit wonderlijke reliëf komt uit Koghb in het uiterste noorden van Armenië. Het ligt dichter bij de Georgische hoofdstad Tblisi dan bij Yerevan. Onderaan ziet u Maria met het Christuskind; het haar van de moeder is zó afgebeeld dat het lijkt op een aureool. Christelijke kunst is in Armenië onvermijdelijk – het stikt hier van de middeleeuwse kerkjes – maar dit reliëf is ongebruikelijk.

Het aardige is dat van boven twee duiven neerkomen die een kroon aanbieden. Dat is op zich geen ongebruikelijke afbeelding: meestal stelt een neerdalende duif de Heilige Geest voor. Maar daarvan zijn er geen twee. En trouwens, de Heilige Geest brengt doorgaans geen kronen.

Lees verder “Twee duiven” →

Ani

On door Jona LenderinginByzantijnse Rijk, Geschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Oud Armenië3 reacties
Tijdvak: 925 na Chr. - 1075 na Chr.
0925-0950 na Chr.0950-0975 na Chr.0975-1000 na Chr.1000-1025 na Chr.1025-1050 na Chr.1050-1075 na Chr.
De oude Armeense hoofdstad Ani, nu in Turkije, gezien vanaf de Armeense grens

De Armeniërs waren er eeuwenlang in geslaagd buiten het Seleukidische, Parthische, Romeinse en Sassanidische Rijk te blijven, maar eind vierde eeuw begonnen de Romeinen en de Sassanidische Perzen met de geleidelijke annexatie van het oeroude koninkrijk. In 428 was de Armeense deling voltooid, al zijn de Armeniërs nog enkele keren in opstand gekomen, ook tegen de opvolgers van de Romeinse en de Perzische rijken: Byzantium, het kalifaat van Damascus en het kalifaat van Bagdad.

Eén van die opstanden leidde in 884 tot het herstel van de onafhankelijkheid onder leiding van koning Ashot I de Grote, die erkenning afdwong door de kalief en de keizer. Zijn dynastie staat bekend als die van de Bagratiden en hun hoofdstad was vanaf 952 Ani, gelegen in Turkije, in het niemandsland richting Armenië. Hoewel het Bagratidische koninkrijk intern verdeeld was en uiteenviel in vijf deelrijkjes, bleef Ani gelden als de mooiste en belangrijkste stad van de Armeniërs. Het was de plek waar kunstenaars naartoe trokken.

Lees verder “Ani” →

Kwakgeschiedenis: Karahunj

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Hellenisme, Oud Armenië, Prehistorie, Pseudowetenschap34 reacties
Tijdvak: 2000 v.Chr. - 1600 v.Chr.
2000-1900 v.Chr.1900-1800 v.Chr.1800-1700 v.Chr.1700-1600 v.Chr.
De centrale cirkel rond de lage grafheuvel van vlakke stenen

Het megalithische complex van Karahunj of Zorats Karer in Armenië, waar ik vorige week ging kijken, is een van de indrukwekkendste plekken die ik ooit heb gezien. Toch is het helemaal niet groot. Het gaat om weinig meer dan een lage grafheuvel van vlakke grauwe stenen, omgeven door een cirkel van veertig menhirs, elk zo’n twee meter hoog, waarvandaan twee linten van rechtopstaande stenen zich uitstrekken naar het noorden en zuiden. In het uiterste noorden en zuiden staan nog wat aanvullende menhirs. In totaal zijn er 222 of 223 stenen brokken basalt.

In vierentachtig daarvan zijn gaten geboord, waardoor soms een fluitend geluid schijnt te klinken. Ik heb het niet zelf gehoord maar het geldt als verklaring voor de naam Karahunj (“de sprekende stenen”). De fluitende stenen zullen indrukwekkend zijn, want ze staan in een verder overdonderend leeg, desolaat landschap, vlakbij een ravijn.

Hoe oud zou het complex zijn? Hier ontspoort de zaak en begint het vermaak.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: Karahunj” →

Een bijzondere khachkar

On door Jona LenderinginChristendom, Cultuur, Geschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Religie18 reacties
Tijdvak: 925 na Chr. - 1000 na Chr.
0925-0950 na Chr.0950-0975 na Chr.0975-1000 na Chr.
Khachkar uit de Astvatsatsin-kerkin Sevanavank

Ik blogde gisteren over de khachkars van Armenië, de middeleeuwse “kruisstenen” die vooral veel op begraafplaatsen staan: stèles met daarop een kruis en verder propvol met allerlei complexe motieven. De bovenstaande is te zien in de kerk in Sevanavank die bekendstaat als Astvatsatsin, “de moeder van god”. Het is een heel bijzondere, want hier is een lijdende Christus afgebeeld: op de overgrote meerderheid van de khachkars is het kruis een abstracte vorm. Waarom de gekruisigde is afgebeeld met lange vlechten, heb ik niet kunnen ontdekken. Het zal wel geen weergave zijn van de pijpenkrullen die zo typerend zijn voor de Oost-Europese joden.

Helemaal bovenaan zijn wat hemelse scènes: linksboven de engelen, midden bovenaan een boom des levens (die in het Paradijs had gestaan en dus voor middeleeuwse kunstenaars ook in de hemel viel te lokaliseren) en rechts bovenaan de symbolen van de vier evangelisten. Met de wijzers van de klok mee gaand hebben we in de rechterkolom Maria met kind, een os en ezel die een praatje zitten te maken, en de drie wijzen.

Lees verder “Een bijzondere khachkar” →

Khachkars

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Cultuur, Geschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten16 reacties
noratus_khachkar_with_lady
Khachkar in Noratus

Een van de aardigste stukken van het Armeense erfgoed is het soort monument dat bekendstaat als khachkar, “kruissteen”. Het gaat om stenen steles van laten we zeggen tussen de één en twee meter hoogte, voorzien van een kruis. Een ander vaak voorkomend element is de cirkel onder het kruis, waarvan ik lees dat die de zonneschijf voorstelt. U ziet het op de foto hieronder. De voet van het kruis loopt overigens minstens even vaak uit in twee wortels, alsof het kruis eigenlijk een boom is. Dat ziet u op de foto hierboven.

De rest van het oppervlak is volledig bewerkt met allerlei patronen, die soms doen denken aan kant, hoewel je ook bloembladeren, rozetten en granaatappels ziet. Doorgaans is het kruis een abstracte voorstelling, voorzien van plantenmotieven; het is zelden een realistische afbeelding van de lijdende Christus, al zal ik morgen bloggen over een uitzondering. Verder zie je weleens kleine scènes: heiligen, een weegschaal waarop de ziel wordt gewogen, verhalen uit de Bijbel, of wat loslopende dieren. En soms natuurlijk een inscriptie of de signatuur van de maker.

Lees verder “Khachkars” →

Sterke drank, sterk verhaal

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Toerisme28 reacties
Tijdvak: 1925 na Chr. - 1950 na Chr.
1925-1950 na Chr.

Armenië is trots op zijn sterke drank, die in eigen land wordt aangeduid als cognac en in de EU als brandy. Ik begrijp dat het in Nederland vieux heet. Een van de Armeense merken, met de immer verrassende merknaam Ararat, stond op de drankenkaart tijdens de Conferentie van Jalta en viel zeer in de smaak bij Winston Churchill. Stalin wilde de Britse premier graag een plezier doen en zorgde ervoor dat deze na de conferentie nog regelmatig een partij kreeg toegezonden.

Dat kun je in elke reisgids lezen. In Yerevan hoorde ik nog een ander verhaal. Op een gegeven moment informeerde Stalin bij Churchill of de cognac hem nog steeds zo goed smaakte, en deze liet doorschemeren dat hij de indruk had dat de kwaliteit niet meer was wat ze was geweest. Binnen de kortste keren lag er bij producent in Yerevan een donderende brief: wat was er aan de hand?

De directie wist dat maar al te goed.

Lees verder “Sterke drank, sterk verhaal” →

Viermaal Armenië

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Middeleeuwen, Oud Armenië, Toerisme39 reacties
En in Armenië gemaakte vertaling van een Koptische refutatie van het Concilie van Chalkedon

Zoals de trouwe lezers van deze blog zal zijn opgevallen, ben ik momenteel in Armenië. Een prettig weerzien met een sympathiek land met een eerbiedwaardig oud verleden, waarover ik al een paar keer blogde in mijn reeks over museumstukken (1, 2, 3). Vandaag een paar dingen die me dit keer in het moderne Armenië opvielen.

Eén: Charles Aznavour is overleden. De Franse zanger kwam uit Armenië – hij heette eigenlijk Chahnour Aznavourian – en dat laten de Armeniërs ons weten ook. Ik kan niet claimen dat ik alle horeca van de hoofdstad Yerevan heb verkend, maar overal waar ik kwam klonk zijn muziek. Letterlijk. Zijn portret hangt in de hoofdstraten, je kunt een condoleance-register tekenen, in een hotel bleek het wachtwoord voor de mail “aznavour” te zijn en het lijkt wel alsof de Armeense radiostations een boycot hebben van alle andere muziek. Ik weet dat dit niet geloofwaardig klinkt maar het is waar.

Ook waar: ik heb op de avond van mijn aankomst al een discussie aanhoord over de vraag wie de beroemdste Armeniër was, Aznavour of Kim Kardashian.

Lees verder “Viermaal Armenië” →

De Armeense genocide: Besluit

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Midden-Oosten
Het monument voor de Armeense Genocide in Yerevan

[Zesde deel van een serie van zes; het eerste is hier.]

Het Centrum voor Holocaust- en Genocide-studies van de Universiteit van Minnesota heeft de laatste Ottomaanse en eerste Turkse censuscijfers vergeleken. Terwijl in 1914 nog 2.133.190 burgers zich identificeerden als Armeniër, waren het er in 1922 nog 387.800. Dit komt deels doordat sommige Ottomaanse gebiedsdelen waren veranderd in mandaatgebieden, waar de Turkse republiek niet langer over ging; minimaal 400.000 Armeniërs hebben weten te vluchten, maar een exact cijfer valt niet te geven. Het totale aantal dodelijke slachtoffers is zo niet te bepalen, maar schattingen lopen uiteen tussen de 800.000 en 1.300.000. Niemand spreekt tegen dat er iets verschrikkelijks is gebeurd.

De Entente had aangekondigd de schuldigen te zullen berechten en de regering van de sultan in Constantinopel stelde inderdaad een militaire rechtbank in, die zich kon baseren op allerlei getuigenverklaringen van Ottomaanse officieren en in juli 1919 Talaat, Enver en Cemal ter dood veroordeelde. Dat was ook de straf die over Mehmet Reshid, de “slager van Diyarbakir”, werd uitgesproken, maar hij ontsnapte, schreef een zelfrechtvaardiging en pleegde zelfmoord toen de Ottomaanse autoriteiten hem op het spoor kwamen.

Lees verder “De Armeense genocide: Besluit” →

De Armeense genocide: Verzet

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Midden-Oosten
Tijdvak: 1900 na Chr. - 1925 na Chr.
1900-1925 na Chr.
De resten van de oude stad van Van; citadel in de achtergrond, minaret iets links van het midden.

[Vijfde deel van een serie van zes; het eerste is hier.]

Natuurlijk verzetten de Armeniërs zich. De Armeense genocide hing immers al een kleine kwart eeuw in de lucht en het is niet voor niets dat Talaat Pasha eerst de Armeense dienstplichtigen uit het leger haalde en ontwapende. Zoals al aangegeven bood de bevolking van de oostelijke stad Van weerstand. Cevdet Bey, een zwager van minister van oorlog Enver Pasha, slaagde er niet in de stad in te nemen, wat hem er niet van weerhield het platteland te terroriseren. Uiteindelijk waren het de Russen die Van ontzetten en de macht overnamen in de gebieden rond het Van-meer.

Toen de Ottomaanse legers de Russen terugdreven, vluchtten de Armeniërs met hun bevrijders mee naar Oost-Armenië (d.w.z. het door de Russen beheerste deel van het gebied, de huidige republiek). Wie Van tegenwoordig bezoekt, zal ten zuiden van de citadel een eenzame minaret zien staan en links en rechts nog wat muren. Dat is alles wat resteert van de oude stad.

Lees verder “De Armeense genocide: Verzet” →