Tag: Geniza van Cairo

Een geschiedenis van Sicilië

On door Jona LenderinginByzantijnse Rijk, Fenicië, Geschiedenis, Hellenisme, Karthago, Middeleeuwen, Oud Italië, Oude Griekenland, Oudheid, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Toerisme, Vroege Islam5 reacties

Ik ken maar weinig mooiere en interessantere plekken dan Sicilië. Iedereen die iets is geweest in de Mediterrane wereld is er weleens aangespoeld: Feniciërs dus en Grieken, Karthagers, Romeinen, Vandalen en Byzantijnen. Later Arabieren, Normandiërs, Fransen, Spanjaarden, Piëmontezen. Ik zou de Duitsers, Britten en Amerikanen bijna vergeten. Het erfgoed is even gevarieerd als de bezoekers. Aanspoelen gebeurt trouwens nog volop: denk aan de bootvluchtelingen die in hun wanhoop proberen de zee over te steken van Tunesië of Libië naar Sicilië. Eigenlijk is alleen Cyprus vergelijkbaar met Sicilië.

Je zou denken dat een eiland met zulk rijk erfgoed wel heel veel toeristen trekt. Gek genoeg is dat maar half waar. Het eiland trekt elk jaar duizenden bezoekers, maar slechts weinigen komen nog eens naar Palermo of Syracuse terug. Terwijl toeristen wél terugkeren naar steden als Rome en landstreken als Toscane. Een echte verklaring voor dit verschijnsel heb ik niet, maar ik kan wel een persoonlijke ervaring noemen. Na mijn eerste bezoek – was het 1999? – wilde ik meer weten over de geschiedenis van Sicilië, om zo mijn tweede bezoek voor te bereiden. De enige literatuur die ik destijds vond was óf veel te geleerd óf op het platvloerse af simplistisch. Nu is er echter een fijn boek dat de geïnteresseerde lezer wél serieus neemt zonder hem in de archivalia te verdrinken: Sicilië. Eiland in het midden van Dirk Vlasblom.

Lees verder “Een geschiedenis van Sicilië” →

Birkat haMinim

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Jodendom, Middeleeuwen3 reacties
De synagoge van Sepforis

Voor christenen was het ooit simpel: de joden hadden Christus niet erkend als messias en waren als verbondsvolk vervangen door christenen. Voor joden was het al even simpel: het christendom was verwaterd jodendom, monotheïsme voor de export naar andere volken. Beide standpunten zijn achterhaald. De twee wereldgodsdiensten wortelen allebei in het jodendom van vóór 70 na Chr. Dat was de tijd waarin de tempel nog het hart vormde van de eredienst.

Het scheiden der wegen

De vraag is waarom na de verwoesting van de tempel de wegen gescheiden zijn geraakt. Die vraag is des te complexer nu we de rol van Paulus beter begrijpen; het Nieuwe Perspectief op Paulus is een van de meer wezenlijke hedendaagse oudheidkundige discussies. Het antwoord is dat de scheiding zich in diverse stappen voltrok.

Lees verder “Birkat haMinim” →

Geleerde correspondentie

On door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom13 reacties
Schechters briefje aan Lewis
Schechters briefje aan Lewis

Het leven is leuker als je ineens over een kwart miljoen pond sterling beschikt. De twee zussen Agnes en Margaret Smith besloten op reis te gaan: in 1866 bezochten ze Egypte, waar ze een liefde voor oudheden ontwikkelden. Na terugkeer trouwden ze – voortaan heetten ze Agnes Lewis en Margaret Gibson – en leefden ze teruggetrokken op het Schotse platteland. De liefde voor het verre verleden was er echter nog en ze leerden diverse oude talen.

Toen hun echtgenoten overleden, besloten ze opnieuw een reis met een oudheidkundig thema te maken. In de bibliotheek van het Catharina-klooster in de Sinaï-woestijn bekeken ze in 1892 allerlei oude handschriften, die ze – anders dan andere westerse bezoekers – konden lezen. Tot hun ontdekkingen behoorde de oudste Aramese vertaling van de vier evangeliën, een handschrift dat enkele belangrijke tekstkritische problemen, zoals het einde van het Marcusevangelie, hielp oplossen.

Lees verder “Geleerde correspondentie” →

Manuscriptenjacht

On door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Midden-Oosten, Oudheid1 reactie

Ik heb onlangs geblogd over het belang dat oude handschriften hebben voor oudheidkundigen: ze kunnen, door te kijken naar de schrijffouten in de manuscripten, vaststellen welke met elkaar verwant zijn, en zo een stamboom opstellen waarmee is vast te stellen hoe een verloren gegane tekst eruit moet hebben gezien. De alleroudste handschriften zijn niet per se de belangrijkste, maar ze hebben wel een voordeel. Boeken slijten immers en de inhoud moet daarom op gezette tijden worden gekopieerd, waarbij fouten kunnen worden gemaakt. Hoe kleiner het aantal keren dat de tekst is overgeschreven, hoe geringer de kans op fouten, en daarom is de ouderdom van een manuscript niet zonder belang.

Manuscripten, manuscripten

Het Nieuwe Testament, geschreven in het Grieks, is overgeleverd in talloze manuscripten. Het inlegvel in de alweer wat oudere editie die ik hier thuis heb staan (voor de insiders: een Nestle-Aland 25), noemt alleen al voor de evangeliën drieënvijftig niet-elimineerbare handschriften, dat wil zeggen manuscripten die niet van een bekend ouder handschrift zijn overgeschreven. Ze worden alle aangeduid met codes, maar één ervan heeft een speciale aanduiding: א, de Hebreeuwse letter A. Dit is de Codex Sinaiticus, die in 1859 door Constantin von Tischendorf is ontdekt in het Katherinaklooster aan de voet van de berg Sinai.

Lees verder “Manuscriptenjacht” →

Een prachtige palimpsest

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Oud Egypte5 reacties
(©Bodleian Cairo Genizah Collection)

Toegegeven, dat oudheidkundigen wereldvreemd zijn is een tikje overdreven. In de eerste helft van de twintigste eeuw diende menig archeoloog bij een militaire inlichtingendienst (zoals T.E. Lawrence), terwijl classici vaak achter de linies vochten tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Griekse Burgeroorlog. Maar het zijn uitzonderingen. Wij oudheidkundigen zijn niet zo avontuurlijk. Ik heb collega’s die nog nooit zijn gereisd voorbij Turkije. Ik denk dat het de meerderheid is.

Wat voor ons wel opwindend is? Nou, een oud manuscript. Het plaatje linksboven is een wel heel mooi voorbeeld van wat ons tot extase brengt. Het is namelijk niet zomaar een oud handschrift dat daar in de Bodleian Library van Oxford ligt, het gaat om een palimpsest: een tekst op perkament die op een gegeven moment niet langer nodig was, waarna iemand de geschreven woorden van het leer schuurde en er een nieuwe tekst overheen schreef. De oude tekst is echter vaak nog leesbaar, en als dat niet makkelijk gaat, dan helpt ultraviolet licht. (Een bekend voorbeeld is de zogenaamde Archimedespalimpsest.)

Lees verder “Een prachtige palimpsest” →