Alexander de Grote, zo lezen we aan het begin van 1 Makkabeeën, voerde vele oorlogen, veroverde vestingen, liet overal op aarde koningen doden en trok op tot aan de uiteinden van de aarde. Toen hij de hele wereld in zijn macht had, werd hij ziek en omdat hij wist dat hij zou sterven, riep hij zijn hoogste bevelhebbers bij zich en verdeelde zijn koninkrijk onder hen. Na zijn dood namen die bevelhebbers het bestuur over, ieder in hun eigen gebied, waarna zij zichzelf tot koning kroonden. Hun bewind en dat van hun nakomelingen bracht nog lange tijd veel onheil op aarde.

Tot zover 1 Makkabeeën. Het is mooi geschreven maar daarom nog niet waar. Dat er nog lange tijd veel onheil op aarde was, kwam doordat Alexander in 323 v.Chr. stierf zonder zijn opvolging te hebben geregeld. Zijn broer was zwakbegaafd en zijn zoontje was een enfant du miracle, geboren na de dood van zijn vader. Aanvankelijk waren er regenten die de koninklijke familie dienden, maar hun gezag was van korte duur. Er waren oorlogen, er waren wapenstilstanden en in de tussentijd werden de leden van de dynastie vermoord.

Antigonos Eénoog

Een van de wapenstilstanden staat bekend als het Verdrag van de Drie Tuinen (320 v.Chr.). Die lijken ergens in de Bekaavallei te hebben gelegen. Regent Antipatros verdeelde de diverse gebiedsdelen, benoemde zichzelf tot hoogste commandant van de Macedonische strijdkrachten in Europa en wees de oude Antigonos Eénoog aan als hoogste commandant van de Macedonische strijdkrachten in Azië. Tot dan toe had deze veteraan enkele operaties geleid in wat nu Turkije is, maar vanaf nu begon hij aan een gestage opbouw van zijn macht.

Het ging niet altijd even makkelijk. Zo moest hij in de Babylonische Oorlog (311-309) accepteren dat Babylonië in handen viel van Seleukos Nikator. Daar stonden weer eclatante successen tegenover, zoals de verovering van Cyprus en de inname van Athene. Antigonos en zijn zoon Demetrios de Stedendwinger waren de eersten die zichzelf uitriepen tot koningen. Uiteindelijk verspeelden ze bijna alles in een enorme veldslag bij Ipsos, waarover ik al eens blogde (301 v.Chr.).

Koning van Macedonië

Bijna alles: Demetrios had enkele bezittingen in Griekenland behouden, waarvandaan hij in 294 zijn macht uitbreidde naar Macedonië. Zes jaar later werd hij daarvandaan verdreven maar zijn zoon Antigonos II (bijnaam Gonatas, “x-been”) behield enkele steden in Griekenland. In de door de migrerende Galaten veroorzaakte crisis (279) greep Antigonos echter de macht in het koninkrijk dat zijn vader had verloren.

Vanaf nu heersten de Antigoniden over Macedonië. Antigonos verbond zich met de afstammelingen van Seleukos, de Seleukiden, maar bleef grotendeels buiten hun eindeloze conflict met de Ptolemaien. Garnizoenen op de Akrokorinth, in Chalkis en in de haven van Athene bleken voldoende om de Griekse stadstaten te controleren, al ging Korinthe in 243 weer verloren. Niettemin: Antigonos stabiliseerde de regio rond de Egeïsche Zee.

Zijn zoon Demetrios II regeerde van 239 tot 229 en zag zich geconfronteerd met een reeks conflicten met de (door de Ptolemaien gesponsorde) Griekse stadstaten, die waren verenigd in twee federaties. Het was zo’n oorlog waarbij nu eens de ene en dan weer de andere partij succes had en die eindeloos voortsleepte. Zijn neef Antigonos III Doson trad enkele jaren op als regent van de minderjarige zoon Filippos V, die in 221 aantrad en de Griekse oorlogen voortzette tot in 217 een compromisvrede kon worden gesloten.

Filippos V

Niet dat het er rustiger op werd. In de tussentijd had Hannibal de Romeinen verslagen bij het Trasimeense Meer en koning Filippos aasde op Romes Illyrische bezittingen. Toen Hannibal ook bij Cannae de Romeinen had verslagen, was Filippos er als de kippen bij om een verdrag met de Karthager te sluiten. De Romeinen stuurden daarop troepen naar Griekenland, wat voldoende was om de Griekse tegenstanders van Macedonië opnieuw naar de wapens te doen grijpen. Deze Eerste Macedonische Oorlog (211-207) leverde Filippos enige winst op, maar hij kon Hannibal nooit de steun verlenen waarop deze had gehoopt.

Een volgende ronde oorlogen begon in de winter van 205/204, toen in Egypte de minderjarige koning Ptolemaios V Epifanes aantrad. In de Vijfde Syrische Oorlog veroverden de Seleukiden het huidige Israël en veegde Macedonië enkele Ptolemaïsche garnizoenen uit de Egeïsche Zee. Dat verontrustte Rhodos en Pergamon, die de hulp inriepen van Rome. De Romeinen probeerden, kort na de Tweede Punische Oorlog, buiten dit conflict te blijven, maar uiteindelijk kwam het toch tot een Tweede Macedonische Oorlog. Die eindigde met Filippos’ nederlaag bij de Hondenkoppen (197 v.Chr.).

Het einde van de Antigoniden

De laatste Antigonidische koning was Perseus, de zoon van Filippos aangetreden in 179. Hij had meer steun in Griekenland dan welke van zijn voorgangers ook, maar in 168 viel het doek: de Romeinen versloegen de Macedoniërs bij Pydna.

Na deze Derde Macedonische Oorlog verdeelden de Romeinen het koninkrijk van Perseus in vier republieken, die ze twintig jaar later zouden annexeren. De Antigoniden, de laatste dynastie van onafhankelijk Macedonië, hadden 126 jaar geregeerd.