Erasmus en Luther

Erasmus (Nationaal Archief, Den Haag)

De tweede gekozen episode, nou ja een fase die jaren duurt, is de botsing tussen Erasmus en Luther. Een botsing die als ultieme consequentie had dat beider geschriften op de pauselijke index kwamen te staan. Waar ze pas in 1966 weer van afgehaald zijn.

Wetenschapper versus theoloog

De twee mannen deelden een afkeer van  de verkeerde praktijken van de kerk (aflaten, obscene rijkdom, de ongerijmdheid van allerlei religieuze voorschriften, waaronder het priestercelibaat). Daar ging het conflict niet over. Het ging over wetenschap en geloof. Een wetenschapper en stond tegenover een gelovige, of misschien moet ik zeggen als gelovige theoloog.

Voor Erasmus was de uitgave van het Nieuwe Testament in het (oorspronkelijke) Grieks (met daarnaast in een kolom een verbeterde Latijnse Vulgaat) gebaseerd op zoveel mogelijk bronnen, niet een geloofsdaad maar een wetenschappelijk daad. Voor Luther was de vertaling van de bijbel in het Duits een geloofsdaad. Hij gebruikte wel Erasmus’ Griekse uitgave maar waar hem Erasmus’ nauwkeurigheid niet zinde omdat dat niet strookte met zijn geloofsopvattingen, corrumpeerde hij gewoon de tekst, beter: hij ging weer terug op de oude Vulgaat-vertaling waarvan Erasmus nu vastgesteld had dat die niet deugde of voegde gewoon de geloofswaarheden van Augustinus in, in plaats van de oorspronkelijke Griekse tekst.

Lees verder “Erasmus en Luther”

Erasmus, kind van een priester

Erasmus’ Lof der Zotheid (Gutenbergmuseum, Mainz)

Erasmus was de tweede (!) zoon van een priester. Dus, een onwettig kind. Anders dan moderne lezers wellicht denken was dit voor parochianen van toen eigenlijk niet echt een probleem. Veel priesters leefden in concubinaat met een vaste partner.

Wat schandaal wekte was een parochiepriester die wisselende relaties onderhield met verschillende vrouwen.

Immers, informeert Langereis ons, er was nog geen concilie van Trente geweest waarin het celibaat echt een verplichting werd en de kerk ging “investeren in de training van het priesterlijk geweten”.

Lees verder “Erasmus, kind van een priester”

Geliefd boek: Erasmus, dwarsdenker

Dat omslag, een jonge Erasmus met felrode klaprozen op zijn overhemd, dat trok onmiddellijk mijn aandacht.

Toch kocht ik het boek nog niet, alhoewel ik al bijna een leven lang een grote fascinatie heb voor Erasmus. En dat kwam door de nogal zure recensie van David Rijser in het NRC Handelsblad die beweerde dat er eigenlijk niets nieuws stond in deze biografie. (Ik vermoed dat hij te weinig vertrouwd is met de theologische kwesties die onvermijdelijk en noodzakelijk in zo’n biografie aan de orde komen)

Later kwamen er, beter onderbouwde, recensies in andere media. Vooral die van Marc van Oostendorp in het online tijdschrift voor Neerlandistiek overtuigde mij. Toen dacht ik: maar natuurlijk moet ik dit lezen. En ik heb deze biografie achter elkaar door uitgelezen want het boek is ook nog eens goed en soepel geschreven. En levendig, doordat Sandra Langereis uitvoerig gebruikt maakt van en citeert uit al Erasmus’ brieven.

Lees verder “Geliefd boek: Erasmus, dwarsdenker”