Is Velsen Flevum?

De Romeinse vlootbasis van Velsen (Graham Sumner)

Het gaat over Flevum, dus het is interessant. Archeoloog Arjen Bosman heeft bij Velsen een enorm groot Romeins kamp ontdekt, een castra. U leest er in De Volkskrant meer over. Nu waren er al heel lang twee Romeinse kampen bekend, die archeologen meestal aanduiden als Velsen-1 en Velsen-2. (Wat niet is verspoeld door het IJ en het latere Noordzeekanaal, is verstoord door de aanleg van Duitse versterkingen en de IJtunnels, dus u hoeft niet te gaan kijken.) Het nieuwtje is nu dat Velsen-2 zich veel verder naar het westen uitstrekte dan men aannam.

Het ontstaan van Velsen-1 is met jaarringen te dateren rond 15 na Chr. en lijkt in verband te staan met een vlootexpeditie van prins Germanicus richting Eems. Het einde wordt geplaatst rond 28, omdat de Friezen toen in opstand kwamen. Ik blogde er al eens over. Velsen-2 werd lange tijd geplaatst in de jaren veertig, toen keizer Caligula in Katwijk was en generaal Corbulo probeerde de Friezen te onderwerpen. Een groot Velsen-2 past daar goed bij.

Lees verder “Is Velsen Flevum?”

Romeinse wachttoren in het Zaanse veen

De expositie over de wachttoren in het Zaanse gemeentehuis

[Vandaag even een bijdrage van een gastauteur, Rob Duijf, die al eerder op deze plaats heeft geschreven over makelaars, archeologiebeleid en locomotieven, en vandaag over een Romeinse opgraving.]

In de eerste eeuw na het begin van de jaartelling stond in Krommenie (in de gemeente Zaanstad) naar alle waarschijnlijkheid een Romeinse wachttoren. Dat blijkt uit een nieuwe archeologische opgraving die in 2018 werden uitgevoerd. De vondsten die op deze plaats aan het licht kwamen, zijn nu in de vorm van een klein opgravingsverslag tentoongesteld in een vitrinewand in het gemeentehuis van Zaanstad aan het Stadhuisplein in Zaandam. De expositie is nog tot en met vrijdag 22 november te zien.

In 1955 werden bij grondwerkzaamheden voor de aanleg van een nieuwbouwwijk aan het Volwerf, aan de rand van de toenmalige gemeente Krommenie, sporen gevonden, die erop wezen dat hier in de eerste eeuw een Friese woonkern moest hebben gelegen. Na deze ontdekking deed de Archeologische Werkgemeenschap Zaanstreek-Waterland samen met het Instituut voor Pre- en Protohistorische Archeologie van de Universiteit van Amsterdam verder onderzoek en in 1959 werd een boerderijplattegrond uit de eerste eeuw opgegraven, waarmee Friese bewoning op het veen in de Romeinse ijzertijd werd aangetoond. Tot die tijd nam men aan dat dit een ‘niemandsland’ was, waarin de Romeinen geen nederzettingen duldden.

Lees verder “Romeinse wachttoren in het Zaanse veen”

Opgegraven potten en pannen

Medaille met Romulus en Remus uit Velsen 2 (Huis van Hilde)

Een tijdje geleden heb ik een paar interviews gedaan met mensen die vertelden hoe oudheidkundigen wisten wat ze wisten. U hebt het deels gefinancierd. Voor mij was het een experiment en het was ook voor de jonge mensen met wie ik destijds samenwerkte nog niet allemaal vanzelfsprekend, wat betekende dat het een leuk en vooral leerzaam project was. De cameraman en de geluidsman zijn daarin sneller gegroeid dan ik: ze hebben in Eindhoven een bedrijfje opgericht, Second Sun, dat in de tussentijd voor een minispeelfilm, “Hoort erbij”, een prijs heeft gewonnen.

Het afwerken van de filmpjes verliep door een veelvoud aan redenen, waaronder ziekte, veel langzamer dan verwacht, maar na de filmpjes met Hein van Dolen (over de Lachmannmethode), met Casper Porton, met re-enactors Janneke Kluit en Robert Vermaat (over antieke kleding) en met Karen Jeneson (over reconstructie van wat archeologen niet opgraven) kan ik vandaag het interview presenteren dat ik in het Huis van Hilde in Castricum (het archeologisch museum/depot van de provincie Noord-Holland) had met archeoloog Arjen Bosman.

Lees verder “Opgegraven potten en pannen”

Romeins Velsen

bosman

Als je me zou vragen wat ik de boeiendste Romeinse plek in Nederland vind, dan zou ik antwoorden met een wedervraag. Bedoel je de plek die museaal het interessantst is? Dan zou ik naar Nijmegen gaan, met het Valkhof als uitleg van de Romeinse tijd en met Museumpark Orientalis als uitleg van het belang van die tijd. Vraag je naar de belevingswaarde? Dan ligt Archeon voor de hand, om voor de hand liggende redenen. Wil je het geheel begrijpen van de antieke cultuur? Het Rijksmuseum van Oudheden. De grootste opgraving? Het badhuis van Heerlen vanzelfsprekend. De beste presentatie? Aardenburg, waar archeologische zaken met allerlei citaten uit de klassieke literatuur in hun culturele context worden geplaatst. De beste puzzel? Velsen.

In Velsen is weliswaar niets te zien, maar hier lag ooit een Romeinse vlootbasis, tot de waterstroom (“het Oer-IJ”) verzandde. Althans, dat is de officiële lezing, maar ik las laatst dat er in de Karolingische tijd toch scheepvaart mogelijk was. Hoe dat ook zij, de Romeinen streken hier in het jaar 15 neer en benutten deze plaats als springplank voor campagnes in Germanië. Zo’n dertig jaar later werd de basis verlaten, misschien in het jaar 47.

Lees verder “Romeins Velsen”

De Romeinen in Velsen

Medaille met Romulus en Remus uit Velsen (Huis van Hilde)
Medaille met Romulus en Remus uit Velsen (Huis van Hilde)

Romulus en Remus: een medaille met een van de klassiekst denkbare voorstellingen. Het leuke is de vindplaats, want dit voorwerpje komt niet uit Italië maar uit ons eigen Velsen, waar in de eerste eeuw een Romeinse vlootbasis lag. U hoeft voor deze penning dus niet af te reizen naar Rome, u kunt thuisblijven. Ik maakte deze foto in het Rijksmuseum van Oudheden, maar ik geloof dat de olijke tweeling momenteel woont in het Huis van Hilde in Castricum.

Wat deden de Romeinen in Velsen? We weten er opvallend veel over. Even verderop lag een van de belangrijkste heiligdommen uit de regio, Velserbroek: hét religieuze centrum van de stam die destijds in Holland en Friesland woonde, de Friezen. De vlootbasis, die destijds Flevum kan hebben geheten, diende dus om een bevriende stam in de gaten te houden. Dat de Romeinen geen problemen verwachtten, blijkt uit het feit dat deze versterking vrij ver af lag van de volgende, Vechten. Als er moeilijkheden zouden zijn, stond het garnizoen in Velsen er alleen voor.

Lees verder “De Romeinen in Velsen”

Velsen & de kleine wereld

De Romeinse vlootbasis van Velsen (Graham Sumner)

Mijn vriend Arjen Bosman is momenteel voor een klus in Rome. Hij is tegelijk bezig met het onderzoek van een reeks graffiti uit de Romeinse vlootbasis bij Velsen, het antieke Flevum. In Beiroet lees ik een SMSje van hem:

Voor een niet complete naam eindigend op LERCI kan ik geen parallellen vinden. Heb jij n suggestie of zoektip?

Stomtoevallig had ik die.

Lees verder “Velsen & de kleine wereld”

De slag bij Flevum/Velsen

velsen_port_gs
De Romeinse vlootbasis van Velsen (Graham Sumner)

Je kunt het je maar moeilijk voorstellen als je bij Velsen door de Wijkertunnel rijdt, maar hier ligt het oudst bekende slagveld van Nederland: het is de plaats waar de Romeinen in de zomer van 28 de Friezen versloegen. En andersom, want de Romeinse tactische zege zou uitpakken als een strategische nederlaag.

Ooit waren de relaties tussen de Romeinen en Friezen – dat wil zeggen: de bewoners van wat nu Noord-Holland en Friesland heet – buitengewoon hartelijk geweest. Omstreeks 15 v.Chr. hadden de Romeinen de legioenen waarmee ze Gallië hadden veroverd verplaatst naar de Rijn, om daarvandaan een agressieve Germaanse stam te bestrijden die leefde in het noordelijke Roergebied. Deze Sugambren werden van alle kanten aangevallen: vanuit Mainz in het zuiden, vanuit Xanten in het westen en vanaf 12 v.Chr. uit het noorden over de rivier de Eems. Om die te bereiken, moest de vloot van de Romeinen varen over nog onbekende wateren, waar ze tot hun schrik werden geconfronteerd met het in de Middellandse Zee onbekende verschijnsel van eb en vloed. De Friezen redden hen toen het leven.

Lees verder “De slag bij Flevum/Velsen”