Elk museum heeft zijn charmes. Het Rijksmuseum van Oudheden, waar ik kind aan huis ben. Het kleine museum van Troyes, waar je wat oude meesters kunt zien én de grootste collectie meteorieten van het departement. Het museum van Hamadan omdat de directrice er altijd weer in slaagt iets nieuws te tonen. Het museum met de mozaïeken uit Zeugma, omdat, nou ja, omdat daar de mozaïeken zijn uit Zeugma. En het British Museum, waar ik weleens kwam met mijn voormalige Britse geliefde en mooie herinneringen aan heb.
De collectie zelf heeft echter óók wel wat en vandaag neem ik u mee langs enkele museumstukken. Om te beginnen het bekendste of beruchtste onderdeel: de Elgin Marbles, die u hierboven ziet, genoemd naar de Lord Elgin die ze naar Engeland bracht. Ze komen van de Parthenon-tempel in Athene, en Griekenland wil ze graag terug hebben; er is al een prachtig museum gebouwd voor wat ze daar aanduiden als de Parthenon Marbles. Dit beeldhouwwerk, zo betogen de Grieken, is werelderfgoed. Precies, antwoorden de Britten, en omdat het het erfgoed van de hele wereld is, kan het ook worden getoond in Engeland. Laat u door dat geharrewar echter niet afleiden. Dit is gewoon weergaloos mooi beeldhouwwerk en hierboven ziet u maar een heel, heel klein gedeelte.
Even verderop vinden we deze Egyptische sarcofaag. Die is niet heel speciaal. Egyptologen kijken er niet werkelijk naar om: zij houden zich traditioneel vooral bezig met de eerste twee millennia van de Egyptische geschiedenis en niet met de vierde eeuw v.Chr., toen koning Nektanebo II regeerde als laatste heerser van een onafhankelijk rijk. Hij werd verdreven door de Perzen, die kort daarna werden verslagen door Alexander de Grote. Toen die enkele jaren later overleed, stond er nog een koningsgraf leeg en er is daarom wel geopperd dat Nektanebo’s sarcofaag de laatste rustplaats is geweest van Alexander. Dat is niet zeker. Wat weer wel zeker is, is dat Napoleon er ook nog in begraven wilde liggen – maar dat is niet gebeurd. Ik blogde er al eens over.
De leeuw hierboven komt uit Nineveh, de oude hoofdstad van Assyrië in het noorden van Irak. De pijlen in zijn lijf zijn gelost door koning Aššurbanipal. Het is fenomenaal knap gemaakt, maar het dierenleed is niet voor tere zielen – en dat is uiteraard ook precies de pointe, want de koning wilde zijn onverschrokkenheid tonen. Ook hierover blogde ik al eens eerder.
Een stukje Griekse sculptuur uit de derde of tweede eeuw v.Chr. Er zit geen groots verhaal aan vast: het is niets meer of minder dan een elegant beeldje van twee chique geklede dames (misschien prostituees) die ergens zitten te kletsen. Gewoon knap gemaakt. Ik kan er eindeloos naar kijken.
Keizer Augustus op een camee. Dit was ook in de Oudheid een topstuk, gemaakt door een groot kunstenaar. Het zal cadeau zijn gedaan aan een vriend van de keizer en zal eeuwenlang als kostbaar kunststuk in ere zijn gehouden, wat betekent dat dit een van de weinige voorwerpen uit de Oudheid is die niet een paar eeuwen onder de grond hebben gelegen.
Het British Museum heeft ook een grote collectie kleitabletten. Die zijn eerder belangrijk dan mooi, maar ze bevatten oeroude versies van geweldige verhalen. De bovenstaande foto (die ik niet zelf heb gemaakt) is het “Zondvloedtablet”, gevonden in – opnieuw – Nineveh maar pas ontcijferd in Londen. De ontdekker, George Smith, was helemaal door het dolle toen hij begreep wat hij in handen had en wist van opwinding niet beter dan al zijn kleren uit te trekken. Wat moet dat een commotie zijn geweest! Even verderop, in de bibliotheek, zal Karl Marx verstoord hebben opgekeken van het boek dat hij aan schrijven was, Das Kapital.
Een Perzische drinkbeker, edelsmeedwerk voor de elite. Het is erg moeilijk hieruit te drinken, want als je er eenmaal aan begint en de het voorwerp steeds schever aan je mond houdt, trekt ’ie een vacuüm in de punt, in het dierenhoofd. Op het moment dat je de beker zó scheef houdt dat daar lucht bij komt, golft dan ineens een plens wijn in je gezicht. Het moeten vrolijke drinkgelagen zijn geweest, daar bij de Perzen.
Koning Ramses II van Egypte: misschien wel het grootste beeld in het British Museum. Niet speciaal bijzonder maar wel opvallend.
***
De selectie die ik hier maak, is er een van de Romeinse, Griekse, Assyrische, Perzische en Egyptische kunst. Er is nog meer (zie hieronder). De pointe van het museum was te tonen dat het British Empire vergelijkbaar was met de eerdere wereldrijken, ja ze eigenlijk overtrof omdat het de grootste kunstwerken van ze had samengebracht. Frankrijk kon niet achterblijven en antwoordde met een museum dat nog groter was: het Louvre.
Al die oude culturen hadden met elkaar te maken en ik rond af met een voorwerp dat dit mooi illustreert: de Steen van Rosetta, genoemd naar een dorpje in de Nijldelta dat tegenwoordig Rasjid wordt genoemd. De inscriptie dateert uit de tijd nadat Alexander de Grote Egypte had veroverd en is daarom tweetalig: zowel Grieks als Egyptisch, en dat laatste in twee schriftsoorten. Deze tekst was cruciaal om de hiërogliefen te leren lezen.
De Steen van Rosetta is gevonden door soldaten uit het leger dat Napoleon in Egypte had achtergelaten en dat zich korte tijd later overgaf aan de Britten. Deze inscriptie is zo in Britse handen gekomen maar was privébezit van de Franse generaal die Napoleon had vervangen; de familie eist de steen daarom terug. Het is in feite niet heel anders als met de Elgin Marbles.
Het zou echter onaardig zijn het British Museum te typeren als een depot vol roofkunst. Daarvoor neemt het museum zijn culturele taak – het verspreiden van informatie over zo veel mogelijk mensen, het begrijpelijk maken van andere beschavingen, het geven van inzicht – veel te serieus. Ze maken geweldige boeken, ze hebben een geweldige afdeling publieksvoorlichting en het is een principekwestie dat het museum voor iedereen gratis toegankelijk moet zijn.
En ze hebben een verhaal te vertellen: over wereldculturen, over hun interactie, over de wijze waarop moderne culturen met het verleden omgaan. Kortom: ze vertellen het verhaal van de mensen van de wereld. Mijn advies: neem goed de tijd en laat bij het weggaan een flinke donatie achter.
***
Eveneens in het British Museum, in chronologische volgorde: nog meer Assyrische reliëfs, de Kurkh-stele, de Balawat-poort, de Zwarte Obelisk van Salmanaser, de Samaria ivories, pijlpunten uit en een reliëf met een afbeelding van de verovering van Lachis, een beschrijving van het ritueel van de substituutkoning, de Cyruscilinder, een kruikje waar een verhaal aan vastzit, een parfumflesje waar een verhaal aan vastzit, een heleboek kleitabletten, een leuk beeldje van Europa, een hellenistisch reliëf met de apotheose van Homeros, een Romeins beeld van een knielende Venus, een waanzinnig mooie Armeense kop van de godin Anahita, een Romeins Germanenmasker, een nisvormig reliëf uit Andalusië. En nog 184 foto’s hier.
Ik was er vier jaar geleden. Wat me opviel was dat Egypte het populairst was: daar was het veel drukker dan op de andere afdelingen. Ik vond de Assyrische kunst het meest indrukwekkend. Die Elgin Marbles deden me niet zo veel.
‘(…) het is een principekwestie dat het museum voor iedereen gratis toegankelijk moet zijn.’
Het British ligt niet naast de deur, maar bovenstaande is voor mij wel de reden om naar London te gaan, als er weer eens zo’n ‘once in a lifetime’ tentoonstelling is.
Je kunt niet volledig zijn in je opsomming, maar ik mis wel de schat Sutton Hoo…
http://www.britishmuseum.org/visiting/galleries/europe/room_41_europe_ad_300-1100.aspx
Moet je hier komen met een gratis entree. Men is hier blijkbaar totaal vergeten, dat een museum een grote bijdrage levert aan de kennis onder de mensen. Hier wordt alles bekeken door een commerciële bril. Erg jammer.
Ik heb altijd begrepen dat rythons van bovenaf werden gevuld en dat gedronken werd via een opening, afsluitbaar met (wijs)vinger, aan de onder-voorzijde. Til je je vinger op dan ontstaat er een straaltje. Toegegeven, het vereist enige handigheid. En, zou er een verband zijn met het keizerlijke purper ?
Ik heb altijd gemeend dat het zoiets was als een stiefel (https://nl.wikipedia.org/wiki/Stiefel_(drinkglas)) maar ik beken dat het iets is dat ik nooit heb gecontroleerd.
O ja, nog iets: Aan de paardenhoofden van de Parthenon-fries is aan de geboorde gaten duidelijk te zien dat oorspronkelijk bronzen teugels en hoofdstel waren aangebracht. Dat weet niet iedereen. Vergelijk de Wagenmenner van Delphi, al is die geheel van brons.
W.F.Hermans heeft inderdaad het British Museum getypeerd als een zeeroversmuseum. Ik weet niet of dit blog daar impliciet naar verwijst. In Het sadistisch universum staat de “monoloog van een Anglofoob”, beginnend met (ik citeer uit het hoofd): “Op een half ondergelopen krijtrots (in de Noordzee?) woont een volk, Engelsen genaamd. Ik haat dat volk”. In zo’n kader past de typering zeeroversmuseum wel. (de monoloog van een paardenhater begint met: Een paardenkop is net een oude schoen met spataderen. Wie zulke zinnen kan maken is een groot schrijver)
Afgaande op wat je er in 2014 over schreef, heeft Napoleon niet zelf in de sarcofaag gelegen, want de Britse marine was hem te snel af. (Of heeft hij eerst nog ‘geoefend’…).
Ik ben zelf in 1989 in het museum geweest, op een schoolreis naar Engeland. Ik keek mijn ogen uit, allemaal dingen die ik als plaatjes kende (de ‘Standaard van Ur’). Tot ik doorkreeg dat ik de enige van de groep was die nog binnen bleef. Dat was eng…(raar, ik ben weer raar..).
Verbeterd!
Ik kom er nog al eens want ik woon (nog) in Engeland (niet in Londen, het kost me anderhalf uur om er te komen). Dankzij lidmaatschap van het British Museum kan ik de speciale tentoonstellingen gratis bezoeken, zoals die over de Scythians eerder dit jaar, en Hokusai, de Japanse etser. Ik vind het niet altijd een genoegen daar rond te lopen, het lijkt wel of het er steeds drukker wordt, elke tijd van de dag, elke dag van de week. Elke keer toch weer een belevenis.
Misschien handig om erbij te vermelden dat BM werkt met time slots voor speciale tentoonstellingen, zodat niet iedereen tegelijk naar binnen komt…
Het kan er wel druk zijn – het hele jaar door – maar ik vind het zelf wel een hele aparte, internationale ervaring hoor!
Ik moest ooit naar een symposium op mijn vakgebied in 1984 en per ongeluk had mijn secretaresse mijn heenreis een dag te vroeg geboekt. Ik was al vaker in Londen geweest en ook in Londense musea, maar nog nooit in het British Museum. Het was een openbaring. Die ongewilde ‘vrije dag’ heb ik gebruikt om, na een flinke wandeling, zowat een halve dag in het BM rond te lopen. Prachtig! Later, na mijn pensionering ben ik er nooit meer geweest, wel naar veel andere musea. Helaas is het zo dat, wat Harry Weseman zegt, ook voor veel andere grote musea geldt: veel te veel volk!
Jona, dank je wel voor je prachtige foto’s.
Die sarcofaag is vind ik fantastisch mooi!
Vraagje: waarom is de achterkant rond en de voorkant vierkant (ik doel dus op de linkerzijde).
Ik weet het is wat gebrekkig uitgedrukt, maar toch.
Vermoedelijk omdat deze buitenste kist de vormen volgt van de binnenkist(en)? Die bootsten uiteindelijk de contouren van het menselijk lichaam na, en dit is daar een heel globale afspiegeling van — eerdere koninklijke buitenkisten doen dat veel explicieter. Het hoofd van de mummie zal dus bij het ronde deel hebben gelegen, vooropgesteld dat deze sarcofaag ook daadwerkelijk is gebruikt.
mijn hartelijke dank!