Tag: Nico Roymans

Nico Roymans

Faits divers (13)

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Kreta en Mykene, Lage Landen, Levant, Oude Griekenland, Wetenschapscommunicatie6 reacties
De uitbarsting van de Hoge Vuursche, die Houten veranderde in het Pompeii van Utrecht

In de reeks faits divers deze keer: eerst de flauwekul en daarna de leuke dingen.

Flauwekul

Het begint in deze onregelmatig verschijnende rubriek een traditie te worden: uitleggen wat er afgelopen week niet klopte in de archeologie van Israël. Het gaat over de opgraving van Gath, waar de Filistijnen, zo lezen we, … nou ja, leest u verder. Het enige nieuws is dat het botanisch materiaal is geïnventariseerd. Gewoon, wetenschappelijk werk. Niks bijzonders. Sommige planten blijken hallucinerend te werken en – presto – dat is religieus. Volgens deze redenering zouden de bewoners van elke Nederlandse of Belgische boerderij waar alruin, doornappel of bilzekruid wordt gevonden, dus eveneens hallucinerend door het leven gaan.

En omdat archeologen ook hallucinatie-opwekkende planten hebben opgegraven in Griekenland, moeten de Filistijnen dus Griekse goden hebben aanbeden. En dat moet wel een moedergodin zijn, die de onderzoekers meteen maar gelijkstellen aan Hera, Artemis, Demeter en Asklepios. Ik ben niet op de hoogte van werkelijke aanwijzingen dat de Mykeense Grieken een moedergodin aanbaden, maar waarom zou een wetenschapper nadenken over bewijs als hij de conclusie al kent?

Lees verder “Faits divers (13)” →

Kimbren en Teutonen

On door Jona LenderinginArcheologie, Germanië, Geschiedenis, Lage Landen23 reacties
Helmen uit de Deens Bronstijd (dus te oud om Kimbrisch te zijn) (Nationaal Museum, Kopenhagen)

Aan het einde van de tweede eeuw trokken de Kimbren en Teutonen dwars door Europa. Ik noemde ze vorige week, toen ik vertelde dat Marius ze uiteindelijk had verslagen. Maar waar kwamen ze vandaan? Die vraag is verwant met de vraag wie ze waren. De naam Teutonen is Germaans en betekent zoiets als “het volk”. Dat past goed bij het beeld dat we hebben van een grote groep mensen die op drift zijn geraakt: een samenraapsel van ontheemden. De naam Kimbren is wel in verband gebracht met een Germaans woord *himbra-, dat “bewoners” betekent, wat best waar kan zijn. In elk geval vertrokken ze van Jutland, waar een eeuw later nog Kimbren woonden. Kortom, we lijken te maken te hebben met grote groepen noordelingen die, op zoek naar een beter leven, naar het zuiden trokken.

Lees verder “Kimbren en Teutonen” →

Het beleg van Marseille begint

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek3 reacties
Re-enactors in de uitrusting van soldaten uit de tijd van Caesar

Als ik u zeg dat het de vierde dag was van mei, als ik toevoeg dat het was in het jaar waarin Marcellus en Lentulus consuls van Rome waren, en als ik dat omreken naar 4 april 49 v.Chr. op onze kalender, dan weet u dat u bent beland in een nieuwe aflevering van de reeks “Wat deed Julius Caesar vandaag eergisteren 2069 jaar geleden?”

Antwoord: hij begon met de belegering van Marseille. Zoals ik in de eerdere afleveringen vertelde, had hij vrij snel Italië onderworpen. De Senaat en zijn generaal Pompeius waren naar Griekenland gevlucht, Caesar had de Lex Roscia laten aannemen die hem toestond mensen uit de provincie tot Romeins burger te maken en als legionairs te rekruteren, en was daarop naar het westen gegaan, waar Pompeius troepen had liggen. Zij het zonder generaal, want die was met een groot aantal senatoren in Griekenland.

Lees verder “Het beleg van Marseille begint” →

Oog op de Oudheid 2021

On door PersberichtinArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie, Wetenschapscommunicatie

Oog op de Oudheid is een jaarlijkse serie presentaties en -discussies over de bestudering van de oudheid, georganiseerd door het Rijksmuseum van Oudheden. Want de wereld van de Romeinen, Grieken, Kelten, Egyptenaren, Joden en Mesopotamiërs is fascinerend, maar de bestudering daarvan is dat eveneens. Onder het motto ‘geen weetjes maar wetenschap’ hoort u vier avonden lang wat onderzoekers nu eigenlijk doen – dit jaar via livestreams. In 2021 is Oog op de Oudheid gewijd aan het thema controverse.

  • data: dinsdag 30 maart, dinsdag 6, 13 en 20 april 2021
  • tijd: 20.00 – 21.30 uur
  • locatie: livestream vanuit het Rijksmuseum van Oudheden
  • kosten: gratis
  • social media: #OodO21

Programma

Elke avond begint om 20.00 uur, wordt ingeleid door en sluit af met een korte discussie onder leiding van presentator Richard Kroes. Om 21.30 uur is de sluiting.

Lees verder “Oog op de Oudheid 2021” →

Een Keltisch graf bij Heumen

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Kelten (La Tène), Lage Landen, Prehistorie16 reacties
Ritueel vernietigde bronzen situla (© Restaura/Museum Het Valkhof)

Misschien heeft u in het Handelsblad het stuk van mijn hand gelezen waarin staat dat in Heumen, even ten zuiden van Nijmegen, een Keltisch wagengraf is gevonden. Samenvatting:

  • een elitegraf uit de vijfde eeuw v.Chr. (La Tène A) met een strijdwagen;
  • een opvallende luxe voor een regio met een vrij egalitaire samenleving;
  • uit alles blijkt dat de betrokkenen aansluiting hadden bij de Keltische cultuur en ermee om wisten te gaan;
  • het is onduidelijk hoe de overledene aan zijn welvaart kan zijn gekomen maar hij kan deel hebben uitgemaakt van de cliënteel (Gefolgschaft) van iemand uit zuidelijker streken.

Het schrijven was een leuke klus, waar ik eigenlijk al anderhalf jaar op hoopte. Toen Nico Roymans een week of twee geleden belde om te vertellen dat het nieuws nu dan toch naar buiten zou komen, overviel het me desondanks toch, maar ik heb veel plezier beleefd aan het schrijven van dit stuk. Vandaag wat aanvullinkjes voor wie meer wil weten.

Lees verder “Een Keltisch graf bij Heumen” →

Oog op de Oudheid 2020

On door PersberichtinArcheologie, Bijbel, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie, Musea, Oudheid

De wereld van de Romeinen, Grieken, Kelten, Egyptenaren, Joden en Mesopotamiërs is fascinerend en de bestudering daarvan is dat eveneens. Om ook dat laatste te tonen, organiseert het Rijksmuseum van Oudheden voor het derde achtereenvolgende jaar Oog op de Oudheid. Onder het motto ‘geen weetjes maar wetenschap’ verneemt u vier avonden lang wat onderzoekers nu eigenlijk doen, gewijd aan het thema ‘controverse’.

Dinsdag 31 maart Oog op de ander: een disclaimer vooraf

Trigger warnings zijn waarschuwingen waardoor mensen van tevoren weten dat hetgeen ze gaan zien of lezen, schokkend kan zijn. De vraag is of zulke disclaimers ook nodig zijn als het gaat om thema’s als verkrachting of moord in de Oudheid. Ethische vragen verplichten musea zorgvuldig na te denken over het al dan niet tonen van menselijke resten. Of zijn we te gevoelig? Oudhistorica Kim Beerden en conservator Annemarieke Willemsen (Rijksmuseum van Oudheden) bespreken dit spanningsveld.

Lees verder “Oog op de Oudheid 2020” →

Historische taalkunde

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Nederlands, Post-Romeins39 reacties
Germaanse runentekst uit Tiel (“Van Halethwas, die de zwaardvechters zwaarden geeft”)

Een paar jaar geleden sprak ik een studente neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam die niet wist wat Gotisch was. Een medestudent wist het evenmin. Dat hoeft ook helemaal niet, maar het contrasteert wel wat met mijn vader, die de Germaanse taal nog moest leren om les te mogen geven op een middelbare school. Ik heb er weleens over geblogd. Ik zal in het midden laten of dit contrast helemaal representatief is voor het huidige hoger onderwijs, maar ik denk dat weinig mensen zullen tegenspreken dat de oude MO-opleidingen verrotte grondig waren terwijl de huidige academische opleidingen verrekte kort zijn.

Dat geldt – ik vertel de trouwe lezers van deze blog weinig nieuws – ook voor mijn eigen studietijd. Veel van wat ik had moeten leren om als oudheidkundige mijn vak te overzien, heb ik nooit onderwezen gekregen. Zoals historische taalkunde. Dat is echt een gat in mijn algemene ontwikkeling. Gelukkig zijn er alleszins toegankelijke boeken over dit onderwerp, waarop ik werd geattendeerd via de al even toegankelijke blog Neerlandistiek. Ik noem vier titels.

Lees verder “Historische taalkunde” →

Julius Caesar in Zuid-Limburg

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Kelten (La Tène), Lage Landen, Romeinse Republiek33 reacties
Een van de muntschatten die de angst voor Julius Caesar documenteren (© Vrije Universiteit)

Ik was vanmorgen bij een persconferentie in het Limburgs Museum in Venlo. Wat daar werd aangekondigd was echt leuk: de ontdekking van twee Keltische muntschatten in de buurt van de rivier de Maas, ter hoogte van Sittard. Op de foto hierboven ziet u een van die schatten en u leest er op de website van het Handelsblad meer over.

De dubbele schatvondst is niet de eerst ontdekte muntschat uit deze periode. We kenden er al negen uit België en Nederland en ook nog één uit Duitsland. Het wonderlijke is dat ze allemaal dateren van pakweg 60-50 v.Chr. Daarnaast zijn er uit dit decennium ook nog ruim 130 losse muntvondsten bekend, die dus niet tot een schat worden gerekend. Ter vergelijking: uit de voorafgaande eeuw kennen we slechts twee muntschatten. Na het midden van de eerste eeuw v.Chr. neemt het aantal munt- en schatvondsten dan weer drastisch af. Er is dus een even scherpe toe- als afname en die piek kan geen toeval zijn. Archeoloog Nico Roymans van de VU legt een verband met de veldtochten van Julius Caesar.

Lees verder “Julius Caesar in Zuid-Limburg” →

Caesar in Kessel: terugblik (4)

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Lage Landen, Methodologie en theorie, Romeinse Republiek, Wetenschap6 reacties
De Waal (bij Druten, dus een eindje stroomopwaarts)

Ik ben de laatste dagen erg bezig met het derde nummer van uw favoriete oudheidkundige tijdschrift, waardoor deze kleine blog, die ik toch vooral schrijf als een plezierig extraatje naast mijn eigenlijke werk, er wat bij inschoot. Vandaag herneem ik echter de terugblik op de claim van Nico Roymans dat Julius Caesar bij Kessel een groep Usipeten en Tencteri had afgeslacht. Zoals ik al opmerkte, is het jammer dat het nieuws zo amateuristisch naar buiten kwam (De Wereld Draait Door ging ermee aan de haal), waarna het aan hyperbolen niet meer heeft ontbroken. De Volkskrant noemde het vorige week zelfs “de grootste Nederlandse oudheidkundige ontdekking ooit”, wat zó onwaar is dat ik het zelfs niet ga uitleggen.

Je kunt ook zonder oudheidkundige standaardoverdrijving kijken naar de vondsten in Kessel en mij viel op dat de discussies die ik zo links en rechts heb beluisterd, drie terugkerende kenmerken hadden. De eerste: er wordt over gesproken alsof het een archeologisch vraagstuk is. De tweede: er wordt over gesproken alsof het een gesloten vraag is. De derde: er wordt over gesproken alsof alleen de feiten – de vondsten in Kessel dus – relevant zijn. Dat is allemaal niet onjuist maar er zijn wat bomen over op te zetten en ik denk dat we moeten beginnen met de simpele vraag wat de vraag nu eigenlijk is.

Lees verder “Caesar in Kessel: terugblik (4)” →

Caesar in Kessel: terugblik (2)

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Lage Landen, Romeinse Republiek10 reacties
IJzertijdarmbanden uit Rossum (Rijksmuseum van Oudheden, Leiden)

In de diverse discussies over Caesars aanwezigheid in Kessel keerde de opmerking terug dat het te kort door de bocht was het afslachten van de Tencteri en de Usipetes te typeren als genocide. Voor die kritiek valt zeker iets te zeggen: het klinkt te modern. Het is alsof je een Romeinse consul aanduidt als premier.

Het kort-door-de-bocht gebruik van het moderne woord past helaas bij de schreeuwerige wijze waarop “het nieuws werd gebroken”: een interview met archeoloog Roymans bij De Wereld Draait Door. Het item deed denken aan het filmpje, onlangs op De Speld, over een schrijver in een TV-programma die niets inhoudelijks mag zeggen en uiteindelijk door een hoepel moet springen. Talkshows zijn domweg niet het geschikte medium om dit type nieuws te brengen: veel verder dan “dit zijn de feiten en daarmee moet u het doen” kun je op TV immers niet komen, terwijl dit keer de feiten – reeds bekende baggervondsten – onveranderd dezelfde waren. Het nieuwe was een herinterpretatie, en dat kun je op TV niet uitleggen. Wat resteerde was… ja, wat was het eigenlijk? In elk geval gênant amateuristisch.

Lees verder “Caesar in Kessel: terugblik (2)” →