Tag: onderwaterarcheologie

De Karthaagse olifant

On door Jona LenderinginArcheologie, Hellenisme, Karthago, Wetenschap5 reacties
Een olifant op een Karthaagse munt uit Iberië (British Museum)

Brekend olifantennieuws in zicht! Voor de kust van de Spaanse havenstad Cartagena is, zo lees ik, een Fenicisch scheepswrak uit de vijfde eeuw v.Chr. gevonden dat, behalve de normale lading, ook olifantenslagtanden vervoerde. En dat is belangrijk. Nou ja, een beetje dan.

Ik heb er al eens eerder over geschreven: we zouden graag weten welke olifanten de Ptolemaïsche en Karthaagse legers inzetten. Anders geformuleerd, welke dikhuiden Hannibal de Alpen afdaalde richting Turijn. Niet dat het er veel toe doet, want er kwamen er maar een paar aan in Italië en ze hebben in de Tweede Punische Oorlog geen rol van betekenis gespeeld. Maar toch. De wereld wil op deze vraag een antwoord.

Lees verder “De Karthaagse olifant” →

Het Uluburunwrak

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Kreta en Mykene, Levant, Museumstuk12 reacties
Het Uluburunwrak (Museum voor onderwaterarcheologie, Bodrum)

Je hebt oudheidkundige ontdekkingen en oudheidkundige ontdekkingen. Hoewel archeologen hun vondsten altijd hypen, groeit hun kennis meestal niet door deze of gene opgraving, maar door de geleidelijke toename van het totale aantal vondsten. We weten nu meer over onderwerp X omdat het databestand nu N keer groter is dan vroeger. Of, deftig gezegd: kwantitatieve groei leidt tot kwalitatieve verbetering.

Het gebeurt dus maar zelden dat een enkele ontdekking leidt tot een totaal nieuwe visie, maar het Uluburunwrak, in 1982 aangetroffen voor de Zuidwest-Turkse kust, behoort in die categorie. Makkelijk was het onderzoek niet. Het wrak lag namelijk op bijna dertig meter diepte en in totaal maakten de kikvorsmannen niet minder dan 22.000 duiken. De lading van het vijftien meter lage schip lag bovendien verspreid over een vrij groot gebied. In de loop van enkele jaren haalden de duikers al met al 15.000 voorwerpen en voorwerpjes naar boven. Het resultaat: voor het eerst kregen oudheidkundigen een beeld van de wijze waarop kooplieden in de Late Bronstijd rondtrokken.

Lees verder “Het Uluburunwrak” →

Fenicisch scheepswrak

On door Jona LenderinginArcheologie, Fenicië, Geschiedenis, Karthago9 reacties
(© D. Gration / Universiteit van Malta)

Waarom wist ik dit niet? Dat er bij Gozo een Fenicisch scheepswrak is gevonden? Oké, er zijn verzachtende omstandigheden. Eén: de ontdekking is alweer dertien jaar oud, van 2007. Twee: ik was nog nooit op Gozo. Maar het is er dus: een scheepswrak, lading en alles erbij, zevenentwintig eeuwen oud en gevonden in een baai in het zuidwesten van het eiland, voor een plek die Xlendi heet. En het is belangrijk, want zoveel Fenicische scheepswrakken zijn er nou ook weer niet, al is er vorig jaar eentje bij gekomen voor de Spaanse oostkust.

Ik begrijp dat het wrak bij Gozo op ruim honderd meter diepte ligt, wat betekent dat je er niet zomaar even naartoe zwemt. De meeste wrakken die onderwaterarcheologen bergen, liggen op minder dan zestig meter diepte en ook daar moet een duiker rekening houden met caissonziekte. Dit alles bemoeilijkt het onderzoek. Het komt erop neer dat de archeologen bij Gozo in acht minuten afdalen, twaalf minuten lang werken en dan terugkeren naar boven. Onnodig te zeggen dat het lastig is zo de vondsten en hun vindplaats normaal te registreren. De onderzoekers fotografeerden het materiaal dus voortdurend en maakten zo langzaam een driedimensionele kaart van de gezonken boot en haar lading.

Lees verder “Fenicisch scheepswrak” →

Antiek scheepswrak

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Kreta en Mykene8 reacties
Het bij Uluburun gevonden scheepswrak (Museum voor onderwaterarcheologie, Bodrum)

Oké, dit belooft leuk te gaan worden, heel erg leuk zelfs: ten westen van Antalya in Turkije is een scheepswrak gevonden dat lijkt op het wrak van Uluburun. Over dat scheepswrak blogde ik al eens eerder: het gaat om een schip dat in het eerste kwart van de dertiende eeuw is gezonken. Het moet zijn vertrokken van een havenstad in Syrië of Cyprus en was vrijwel zeker op weg naar de Egeïsche Zee.

Oudheidkundigen denken dat zulke schepen in een soort cirkel voeren om handel te drijven: in Mykeens Griekenland zouden ze lading hebben verkocht en nieuwe producten hebben aangenomen, waarna ze via Cyrenaica naar Egypte zouden zijn gevaren en dan weer naar Syrië.

Lees verder “Antiek scheepswrak” →

MoM | Scheepswrakken

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Hellenisme, Methodologie en theorie, Romeinse Keizerrijk10 reacties
Scheepswrakken door de eeuwen heen

Eerst maar even een woord over het diagrammetje hierboven, dat het aantal Mediterrane scheepswrakken uit de diverse eeuwen weergeeft. Ik haal het uit een powerpoint die ik zo te zien in februari 2016 heb gemaakt maar die teruggaat op veel ouder materiaal. Misschien heb ik het plaatje gemaakt voor de Livius.org-website en daar later weer verwijderd. Op zoek naar een betere afbeelding vond ik het echter online terug in de Wikipedia, maar nu met als maker een zekere RafaelG. Heb ik iets van hem overgenomen? Nam hij iets over van mij? Het kan me verder weinig schelen, maar ik noem het even.

Het gaat in elk geval om de onderliggende cijfers, en die zijn afkomstig van A.J. Parker en voor het eerst gepubliceerd in een artikel van de Cambridge-historicus Keith Hopkins. Dat artikel heette “Taxes and Trade in the Roman Empire”, verscheen in 1980 in het Journal of Roman Studies en de universitaire betaalmuur vindt u hier. De gepresenteerde cijfers zijn gebruikt om te beargumenteren dat de crisis van de derde eeuw na Chr. een economische kant had.

Lees verder “MoM | Scheepswrakken” →

Vloektablet

On door Jona LenderinginArcheologie, Cyprus, Geschiedenis, Hellenisme, Museumstuk, Religie7 reacties
Het Keryneia-scheepswrak (Museum van Girne)

De stad heet Kyrenia of Keryneia. In het Turks heet ze Girne. In elk geval is het een havenstad in het noorden van Cyprus en als je nog wat noordelijker gaat, dan kom je op de plek waar in de eerste helft van de derde eeuw v.Chr. een Grieks koopvaardijschip verging. Aan boord van het bijna vijftien meter lange zeilschip waren ruim 400 wijnamforen uit Rhodos en Samos, kruiken met een enorme lading amandelen en negenentwintig molenstenen uit Kos. Ook aan boord: vissers en een kok.

Op het moment dat ze in de golven verdween, was het schip al een eeuw oud: met de koolstofmethode kon worden vastgesteld dat de amandelen dateren van 2237 ± 62 B.P. en het scheepshout van 2338 ± 44 B.P. Omgerekend is dat rond 288 en rond 389 v.Chr. Op de kiel waren verschillende reparaties te zien. De ouderdom zal een factor zijn geweest bij haar ondergang, maar het was niet de enige. Het gebeurde tijdens een storm, want het zeil was gestreken en neergelegd op de voorplecht, waar de tuigringen zijn gevonden.

Lees verder “Vloektablet” →

Antiek glas

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Kreta en Mykene, Museumstuk1 reactie
Glasbaren uit het Uluburunwrak (Archeologisch Museum Bodrum)
Antiek glas uit het wrak van Uluburun (Museum voor onderwaterarcheologie, Bodrum)

De bovenstaande, kobaltblauwe schijven zijn misschien niet heel mooi, maar ze zijn wel erg interessant. Ze zijn namelijk gemaakt van halfbewerkt glas. In de veertiende eeuw v.Chr. was men er in Egypte in geslaagd silica (siliciumdioxide) en soda zó te mengen met kalkpoeder, dat het bewerkbaar en vervormbaar werd. Door metaaloxiden toe te voegen, konden de eerste glasmeesters diverse kleuren produceren.

Dit was aantrekkelijk, want de bestanddelen waren overal voorhanden, zodat glas betrekkelijk goedkoop was. Dit kobaltblauwe glas was een mooie vervanger voor lapis lazuli, dat moest worden geïmporteerd uit oostelijk Afghanistan.

Lees verder “Antiek glas” →

Karthaags oorlogsschip

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Karthago, Museumstuk, Oud Italië, Romeinse Republiek1 reactie
Ram van een Karthaags oorlogsschip
Ram van een Karthaags oorlogsschip

Op Facebook noem ik zo nu en dan, bij wijze van running gag, wel eens een wetenschapsnieuwtje “de wauw van de week”. Deze week heb ik er maar eens een van eigen terrein gehaald: de hierboven afgebeelde scheepsram. Aan de bovenkant is een inscriptie te lezen waaruit blijkt dat het voorwerp is gemaakt in Karthago.

Het voorwerp is opgedoken bij de Egadische Eilanden ten westen van Sicilië, waar de Romeinen in 241 v.Chr. een zeeslag uitvochten met de Karthagers. Beide partijen waren oorlogsmoe: de Eerste Punische Oorlog duurde al drieëntwintig jaar. (Het was het langste en grootste gewapende conflict uit de Oudheid.) Het is zeer aannemelijk dat deze ram bij die gelegenheid is beland op de zeebodem: een stille getuige van de Romeinse overwinning, de Romeinse verovering van Sicilië én het begin van Romes wereldheerschappij.

Lees verder “Karthaags oorlogsschip” →