Een Achaimenidische Bes

Oor van een Achaimenidische kruik, met onderaan Bes (Louvre, Parijs)

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten, ben ik vorige maand een paar dagen naar Parijs geweest. We bezochten de Al-‘Ula-expositie in het Institut du Monde Arabe en als u wil weten wat we daar zagen en waarom het interessant is, dan kunt u terecht op een drietal webpagina’s dat ik onlangs heb gewijd aan de IJzertijdstad Dedan, het bergheiligdom Umm Daraj en de Nabatese stad / het Romeinse fort Hegra. Mooie sculptuur.

Maar ons voornaamste doel was natuurlijk het Louvre en daar bekeken we onder andere de Perzische afdeling. Tot de mooiste voorwerpen behoort een prachtig, van zilver gemaakt en deels verguld beeldje van een gevleugelde steenbok dat ooit het oor is geweest van een metalen kruik. (Het andere oor is tegenwoordig te zien in Berlijn.) Ik had het beeldje al eerder gezien maar dit keer viel me iets op.

Lees verder “Een Achaimenidische Bes”

Bes op Cyprus

Bes (Museum van Limassol)

Ik maak het me vanavond even niet al te moeilijk: een beeldje van de Egyptische god Bes, dansend en wel, gevonden in Amathous op Cyprus. Hij heeft er echt zin in.

De trouwe lezers van deze blog weten inmiddels waarom ik dit piepkleine stukje plaats: omdat ik uw aandacht wil vestigen op twee oudheidkundige musea, namelijk op het Amsterdamse Allard Pierson-museum, waar een fijne tentoonstelling is over opgemeld goddelijk wezen, en op het Leidse Rijksmuseum van Oudheden, waar een even fijne expositie is over opgemeld goddelijk eiland.

Vandaag was het nieuwjaar en waren beide musea gesloten. Maar morgen kunt u er weer naartoe. Ik beloof u dat u het mooi zult vinden.

Bes, Your Friendly Neighborhood Helping God

Dansende Bes, met links Beset (Allard Pierson-museum, Amsterdam)

Eigenlijk houd ik niet zo van de animaties die je tegenwoordig ziet in tentoonstellingen. Ze zijn vaak wat kinderachtig en gaan nog lang door ook. Ik loop er dus meestal langs, op weg naar de eigenlijke voorwerpen. De openingsanimatie van de expositie “Bes, kleine god in het oude Egypte” in het Amsterdamse Allard Pierson-museum is echter perfect: een kort filmpje toont het leven van de oude Egyptenaren, bedreigd als dat was door wilde dieren en kwade geesten, en verklaart waarom mensen hunkerden naar goddelijke steun. Weliswaar waren Amon-Ra, Isis en Osiris te druk met het op orde houden van het universum, maar gelukkig was er altijd de god Bes, voor alle alledaagse zorgen. Your Friendly Neighborhood Helping God.

Met de animatie is de toon gezet voor een lichtvoetige tentoonstelling over een kleine maar nabije Egyptische godheid, die net als de zwangere nijlpaardgodin Taweret en de leeuwengod Toetoe de gewone mensen beschermde en hielp. Het is een geslaagde expositie. Als ik kinderen zou hebben, zou ik zo nog een tweede keer gaan. Dat doe ik trouwens sowieso, want ik wil nog wat foto’s maken.

Lees verder “Bes, Your Friendly Neighborhood Helping God”

Bes

Reliëf van de god Bes (Karatepe)

Het lijp kijkende heerschap hierboven is de god Bes. Het reliëf is te zien in het zuiden van Turkije op een plek die ter plaatse bekendstaat als Karatepe, maar die, omdat in Turkije vrijwel ieder dorp Karatepe (“zwarte heuvel”) heet, door archeologen meestal wordt aangeduid als Aslantaş, “leeuwensteen”. In de Oudheid noemden de Neo-Hethitische bewoners de stad Azitawataya.

Het natuurstenen reliëf bewaakt een van de stadspoorten en is gemaakt tegen het einde van de achtste eeuw v.Chr. In Griekenland zongen barden de epen van Homeros en Hesiodos, in Juda zette men zich schrap voor de strijd tegen de Assyriërs en in onze contreien doken op dat moment ongeveer de eerste ijzeren voorwerpen op.

De vindplaats is opmerkelijk want Bes geldt als een Egyptische god, hoewel hij tegen het einde van de achtste eeuw in dat land geen tempels bezat. (Daarna vermoedelijk ook niet, trouwens. Ik ken ze althans niet.) Hij werd echter al eeuwen vereerd, maar deze kobold – anders kan ik het niet noemen – behoorde vooral tot de volkscultus.

Lees verder “Bes”