Tag: Nieuwe Perspectief op Paulus

MoM | Beeldvorming

On door Jona LenderinginArcheologie, Christendom, Factcheck, Film, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Religie, Romeinse Keizerrijk, Wetenschap23 reacties

Paul Damen (van de Joodse Omroep) had een leuke vraag. Het viel hem op dat in werkelijk álle Jezusfilms, waarvan we er met deze kerst vast weer een paar te zien zullen krijgen, Joden altijd licht gebogen door hun deur gaan. Denken ze in Hollywood nou echt dat ze destijds geen grotere deuren konden maken? Bovenstaand plaatje uit een film van Franco Zeffirelli illustreert het punt. En Damen vroeg of ik wist hoe het zat.

Het antwoord is, denk ik, dat de makers ongewild een anti-joods vooroordeel reproduceren. Het beeld dat ze hebben van het verleden, is voor een belangrijk deel bepaald door eerdere films en als het gaat om de Oudheid, gaat zo’n beeld uiteindelijk terug tot de negentiende eeuw. Toen is voor het eerst systematisch nagedacht over de vraag hoe de oude wereld eruit heeft gezien en met de toen geschapen beeldentaal leven we nog steeds. Destijds gold Jezus in brede (lees: overwegend christelijke) kringen als de man die brak met de beklemmende Wet van Mozes, waarin joden punten moesten scoren voor het hiernamaals. Jezus had een God van liefde en genade aan de mensheid getoond. Een westerse, humane geest in een wereld van oriëntaalse bedomptheid dus.

Lees verder “MoM | Beeldvorming” →

Het scheiden der wegen

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Middeleeuwen, Religie21 reacties
Allegorie van de Wet en Genade (Schnütgenmuseum, Keulen)

Waarom zijn joden en christenen gescheiden wegen gegaan? Het bovenstaande glas-in-lood-raam, daterend uit de zestiende eeuw en te zien in het Schnütgen-museum in Keulen, helpt het doorgronden. Het documenteert het oude antwoord, dat ik zal proberen af te zetten tegen het nieuwe. Links ziet u hoe Adam en Eva eten van de verboden vrucht, vooraan ziet u hoe Adam, als symbool voor de gehele mensheid, de keuze krijgt tussen twee wegen: links de weg van de joodse hogepriester, die wordt gesymboliseerd door de Wet van Mozes (helemaal achteraan), en rechts de weg die wordt aangegeven door Johannes de Doper, wijzend naar het Lam (Christus). Een lijk links en de wederopstanding rechts maken duidelijk welke weg de betere is. Volgens de glazenier natuurlijk.

In zijn visie sloot God tweemaal een verbond met de mensheid. Eerst deed Hij dat door de mensen via Mozes de Wet te geven. Als de Joden zich daar maar aan hielden, lag de wereld die zou komen binnen hun bereik. Het leidde – nogmaals: ik geef een zestiende-eeuwse mening weer – tot een godsdienst waarin mensen zich onzeker voelden van hun redding, nerveus probeerden zich zo nauwgezet mogelijk aan de regels te houden en uiteindelijk allemaal nieuwe regels erbij verzonnen, die zijn vastgelegd in de Mishna en de Talmoed.

Lees verder “Het scheiden der wegen” →

4QMMT

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom, Religie19 reacties
Een van de snippers van 4QMMT, “Enige werken der Wet” (Wikimedia Commons)

Vraag een willekeurige oudheidkundige de vijf belangrijkste oudheidkundige ontdekkingen uit de afgelopen halve eeuw te noemen, en hij of zij zal daarbij ook de Dode Zee-rol noemen die bekendstaat als 4QMMT. Die tekst is echter niet heel bekend bij het grote publiek en verdient daarom wat meer aandacht.

De eerste twee letters van 4QMMT staan voor de vierde grot van Qumran, de vindplaats van diverse exemplaren van deze oude joodse tekst. De andere letters staan voor Miqsat Ma’ase ha-Torah, ofwel Enige Werken der Wet. De tekst is in de jaren tachtig uitgegeven. De Dode Zee-rollen zijn namelijk nogal onhandig gepubliceerd: de eerste, atypische grot heeft de toon gezet voor de receptie, maar pas toen de enorme verzameling teksten uit de vierde grot was gepubliceerd, hadden we een idee van wat er nu eigenlijk was. Het onderzoek kon pas in 2009 werkelijk beginnen. Een goed boek dat de oude schijnzekerheden vermijdt, is De Dode Zeerollen. Nieuw licht op de schatten van Qumran van Mladen Popović, waarover ik hier ooit de loftrompet stak.

Lees verder “4QMMT” →

Een nieuwe Paulus

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom3 reacties
In Damascus wordt deze stadspoort aangewezen als de plaats waar Paulus ooit over de muur wist te ontsnappen. Weererkers zijn een middeleeuwse uitvinding en deze poort stond er niet in de eerste eeuw.
In Damascus wordt deze stadspoort aangewezen als de plaats waar Paulus ooit over de muur wist te ontsnappen. Weererkers en mezekouwen zijn middeleeuwse uitvindingen en deze poort stond er niet in de eerste eeuw.

In twee eerdere stukjes heb ik uiteengezet dat de leer van de apostel Paulus de laatste jaren ter discussie is gesteld. De oorzaak is dat het traditionele beeld van het antieke jodendom, dat een starre, op de Wet gerichte godsdienst zou zijn geweest, onhoudbaar is gebleken. De oude visie dat christenen zich onderscheidden van de joden doordat in het nieuwe geloof Gods genade centraal stond en in het oude geloof de Wet, blijkt niet te kloppen. Zo komt de vraag op waar het verschil dan zit – of, iets preciezer gezegd, wat het verschil is volgens Paulus.

Ik beken dat ik op dit moment moeite heb met de materie, die betrekkelijk nieuw is voor me. Wat ik begrijp is dat in de diverse stromingen van het jodendom, waaronder de stroming die later bekend kwam te staan als het christendom, de goede werken waarmee de gelovige een zonde kan compenseren, mogelijk zijn doordat God deze weg in Zijn genade heeft getoond, en dat die genade niet door de werken wordt verworven. Anders gezegd, dat een jood goede werken kan doen, bewijst dat hij al is gered – hij maakt deel uit van het Verbond – en ze zijn voor die redding geen voorwaarde.

Lees verder “Een nieuwe Paulus” →