Een tijdje geleden sprak ik iemand die werkte in het middelbaar onderwijs en die vertelde me een onthutsend verhaal. Nu zijn er veel onthutsende verhalen te vertellen over het onderwijs, maar dit was echt iets dat me verbijsterde. Het ging om een leraar die in zijn klaslokaal een boekenkast had neergezet waar de leerlingen boeken in konden vinden waarmee ze hun kennis verder konden verdiepen.
Je zou denken: wat is het probleem? Je zou denken: daar moeten we blij mee zijn. Elke docent die zijn of haar leerlingen ertoe kan brengen extra kennis op te doen, verdient een compliment. We zullen die leerlingen-met-extra-kennis in de toekomst nog hard nodig hebben.
Ik heb nu al een paar keer geblogd over de handboekstof voor oudhistorici, maar hoorde dat de begeleidende werkcolleges niet overal meer bestaan. Ook hoorde ik dat het voorkomt dat docenten geen tijd toegewezen krijgen om zich voor te bereiden. Het tweede is nog erger dan het eerste. Een docent die is gespecialiseerd in, pakweg, de laat-Romeinse stad, moet zich inlezen als het gaat over, pakweg, het Macedonische koningschap of de Midden-Bronstijd. Krijgt zo’n docent die voorbereidingstijd niet, dan is er grote kans dat hij terugvalt op kennis uit zijn eigen handboekencollege. Dan verstrekt hij zijn studenten dus verouderde informatie. Dat is intens jammer, want veel geschiedenisstudenten specialiseren zich na hun eerste jaar in een ander tijdvak. Over de Oudheid hebben ze dan eigenlijk alleen verouderde informatie gekregen.
Goed academisch onderwijs – waarmee ik weinig van doen heb maar waar ik wel bezorgd over ben – veronderstelt een docent die breed overzicht heeft. Het veronderstelt bovendien werkcolleges om de stof te bespreken. Misschien dat het gebrek aan discussie nog valt te compenseren met een goed hoorcollege. Ik wil zelfs nog aannemen dat zo’n hoorcollege digitaal kan. Maar die docent, die moet wel zijn tijd krijgen om zich te voorbereiden.
De man die u hierboven les ziet geven is prof.dr. Jones, een van de vermaardste Amerikaanse archeologen uit het interbellum. Het aardige is dat hij les geeft zoals ik het zelf ook het liefste doe: voor een schoolbord. Met een krijtje in de hand kan ik denken. De opzet van mijn boek Hannibal in de Alpen heb ik op een schoolbord ontworpen. Met zo’n modern wit kunststoffen bord en een stift zou het meer tijd hebben gekost.
Met een schoolbord en een krijtje kun je denken, met een whiteboard minder: u mag mij typeren als onderwijsnostalgicus. Ik zal het niet aanvechten. Ik pak mijn lessen inderdaad wat ouderwets aan. (Het afgelopen jaar heb ik precies één livestream-les verzorgd en dat was voldoende om te weten dat het gebrek aan interactie me niet ligt.) Dat gezegd zijnde, ik vermoed dat mijn observatie over krijtjes en schoolborden niet alleen maar nostalgie is of verbeelding. Ik kan zo tien mensen noemen die zeiden ook beter te kunnen denken met een krijtje dan met een stift in de hand.
Kind op weg naar school (reliëf uit Neumagen, nu in het Rheinisches Landesmuseum, Trier)
Als een kandidaat-Kamerlid, Sidney Smeets van D66, je vraagt wat een volgend kabinet zou kunnen doen op het gebied van onderwijs, cultuur en wetenschap, dan probeer je een antwoord te geven. Hier dus wat almachtsfantasieën – wat zou ik doen als ik een regeerakkoord zou schrijven?
Om te beginnen: erkennen dat er een probleem is en dat dit een algemeen maatschappelijk probleem is. Er zijn talloze organisaties die wijzen op allerlei belangrijke kwesties, maar de kern van de zaak is onderschatting van het belang van kennis. Dit uit zich op allerlei manieren. Het kan gaan om talkshows die pseudowetenschappers ongestoord laten kletsen, het kan gaan om het gemak waarmee het kabinet bepaalt dat de musea twee weken dicht moeten, het kan gaan om universiteiten die hun inzichten verbergen achter betaalmuren, het kan gaan om een minister-president die geen sociologische verklaringen wil horen voor iets dat nou net een sociologisch vraagstuk is.
Minachting voor kennis is de kern van de zaak. Als een kabinet dat erkent, kan het maatregelen nemen.
Als kiezer zweef ik tussen Groen Links en de VVD. Over het algemeen kan ik namelijk in elk standpunt wel wat rationeels ontwaren. Voor lijsttrekkers ben ik beducht omdat ze me te machtsgeil zijn, maar als je kijkt voorbij de waan van de dag en de hysterie van de week, lijken de meeste politici me geen charlatans. Meestal breng ik een voorkeurstem uit.
Van Engelshoven
Maar nu zit ik met een probleem. Ik zou eigenlijk willen stemmen op Sigrid Kaag (dus toch een keer een stem op een lijsttrekker), maar aan haar kleeft een moeilijk overkomelijk bezwaar: ze is lid van D66. Dat is – ik leg het even uit voor lezers in Vlaanderen – de partij van de huidige minister Van Engelshoven, die werkelijk alles doet om onderwijs, cultuur, en wetenschap te vernietigen. Wetenschap? Ze implementeerde het catastrofale advies van de Commissie van Rijn. Cultuur? Ze kwam in de coronacrisis nauwelijks op voor de sector. Onderwijs? Ze heeft een scenario om er twee miljard op te bezuinigen. Erop vertrouwend dat de bewindsvrouw naar waarheid beweert dat dit een theoretische exercitie is, wil ik de resultaten lezen van de theoretische exercitie om twee miljard méér te investeren in de toekomst.
Een tijdje geleden blogde ik al over Paul Schnabel, die betrokken was bij een van de herzieningen van de programma’s van de middelbare scholen. Uit alles wat hij zei over het geschiedenisonderwijs, bleek dat hij domweg niet wist wat er in dat vak rondgaat. Hij zei bijvoorbeeld:
Het wordt minder belangrijk om jaartalletjes te weten; we richten ons meer op het leren van de samenhang tussen bepaalde gebeurtenissen.
Alsof het leggen van samenhang – ook wel bekend als verklaren – niet precies is wat historici doen. Dat was destijds mijn kritiek, waarbij ik ook nog het dedain hekelde dat sprak uit het woord “jaartalletjes”.
Over dat laatste wil ik het nu nog eens hebben, want de geringschatting van feitenkennis keert ook terug in de discussie over wat twenty-first century skills heet. Voor het goede begrip: het onderwijs moet zeker worden aangepast aan de verwachtingen van een flexibelere arbeidsmarkt en aan de mogelijkheden van de digitale wereld. Wat over die eenentwintigste-eeuwse vaardigheden wordt gezegd, is vaak ook heel zinvol. Maar het veel gehoorde “feitjes hoef je niet te leren want die kun je opzoeken” is dus complete, volstrekte, geheide, algehele, totale, volledige en absolute onzin. Het gaat namelijk niet om het kunnen opzoeken van informatie, maar om het beoordelen daarvan.
Zoals Beethoven nootjes schreef en Rutherford atoompjes beschreef, zo blijken historici zich bezig te houden met jaartalletjes. Wist ik ook nog niet. Volgens mij leer je van historici eigenlijk niet zoveel over jaartallen. Maar ja, wie ben ik? Als Paul Schnabel, universiteitshoogleraar in Utrecht, denkt dat historici zich bezighouden met jaartalletjes, dan zal ik me wel vergissen.
Want Schnabel heeft het goed met ons voor. Hij geeft leiding aan het Platform Onderwijs2032, dat het basis- en middelbaar onderwijs wil hervormen. Wat er beter kan in het onderwijs over het verleden, dat legt Schnabel ook uit:
Het wordt minder belangrijk om jaartalletjes te weten; we richten ons meer op het leren van de samenhang tussen bepaalde gebeurtenissen.
Waar het idee van een “Romeinse” groet vandaan kwam
Ik herinner me niet hoe mijn contact met de Dordtse mediëvist Henk ’t Jong tot stand is gekomen. Misschien was het een reactie op een van de wederzijdse blogs – dit is de zijne – of misschien was het via Facebook of misschien was het gewoon een keer een belangstellend mailtje. Hoe dan ook, de man staat al een tijdje op mijn radar als iemand met een hartstochtelijke liefde voor de Middeleeuwen. Ooit bezig met levende geschiedenis, is hij nog altijd actief als heraldicus en historisch adviseur.
Eén van de dingen die ons verbindt is dat we ons storen aan vermijdbare historische onjuistheden. Voor het goede begrip: onjuistheden zijn altijd onvermijdelijk want over het verleden weten we nu eenmaal meer niet dan wel. Zelfs over de twintigste eeuw: hoewel bekend is wie “Deep Throat” was en we beschikken over getuigenverslagen, memoires en geluidsopnamen, is over Watergate nog altijd veel onduidelijk. Dat geldt a fortiori voor de Middeleeuwen, de Oudheid en de Prehistorie. Het meeste weten we niet. Soms weten we dingen echter wel en dan is het ergerlijk als het zonder goede reden verkeerd word getoond of uitgelegd.
“Als dit een aanslag was,” zo vertelt premier Rutte op de persconferentie over het neergeschoten personenvliegtuig, “dan zet ik me er persoonlijk voor in dat de daders gepakt worden. Eerder zal ik niet rusten.”
Tja. Je kunt als minister-president niet volstaan met oprechte deelneming. Daarvoor hebben we immers een koning, die dat gisteren deed met een verklaring die overtuigde door de afwezigheid van franje. Rutte koos voor spierballentaal, maar hij is daarvoor niet de juiste man.
Als je appels en peren vergelijkt, zie je tenminste of mensen appels belangrijker vinden of peren. De bonus van Rijkman Groenink was 26 miljoen. Vandaag maakt minister van Onderwijs Bussemaker bekend dat ze wel 5 miljoen in het onderwijs wil investeren.
Bonussen en onderwijs zijn twee onvergelijkbare zaken, maar we zien nu wel hoe in de in de roofstaat aan de zee tussen Oostfriesland en de Schelde wordt gekeken naar een ondernemer en een onderwijzer. De een krijgt bij zijn afscheid per Nederlander €1,52 euro mee terwijl tweehonderd docenten het samen met €0,29 moeten doen.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.