Houtkamer

Schrijftablet; er lag een waslaagje overheen waarin men schreef (Castellum Hoge Woerd, Utrecht)

Ik heb weleens verteld dat in Brugge het Archeologiemuseum is gesloten. Het was gevestigd naast het Sint-Janshospitaal en tegenover de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Een A-locatie voor een museum, ware het niet dat toeristen tussen Memling en Michelangelo gemeenlijk niet denken aan archeologie. In 2020 ging het museum dicht. Ik neem aan dat het de strenge Belgische coronamaatregelen waren die hebben belet dat “Archaeology Rebellion” de Mariastraat blokkeerde.

Oké, ik overdrijf. Zelfs als er een actiegroep zou zijn geweest, was dit museum te klein en lag het te decentraal om actie voor te ondernemen. Uitleg van wat archeologie is, is echter broodnodig. Neem het aan van iemand die elke week tientallen vragen beantwoordt: de vraag “hoe kunnen jullie dat weten?” is zo’n beetje de meest gestelde. Het is ook de vraag waar archeologen het minst op antwoorden. Ze praten liever over vondsten. Maar zoals een wijze archeoloog me onlangs schreef: zoals geschiedwetenschap niet gaat over archiefstukken en natuurkunde niet gaat over atomen, zo gaat archeologie niet over voorwerpen. Het gaat om andere samenlevingen. En het wetenschappelijke zit hem in de wijze waarop de archeoloog die reconstrueert, in de manier waarop hij van objecten komt naar samenlevingen. De vraag hoe archeologen weten wat ze weten, verdient gewoon een antwoord.

Lees verder “Houtkamer”

MoM | Muurschilderingen

In Leiden is men al een tijdje bezig om op blinde muren schilderingen van natuurkundige formules aan te brengen: Snellius, Huygens, Lorentz, Einstein, Oort, Goudsmit, ze zijn er allemaal, Lorentz zelfs twee keer. Ik vind het een leuk initiatief en weet dat het mensen nieuwsgierig heeft gemaakt. Doel gehaald, project geslaagd. Elders in Leiden zijn op muren gedichten aangebracht. Dat is een even leuk initiatief, maar het pakte wat minder uit. Het bovenstaande Arabische gedicht van de Libanees Adonis is bijvoorbeeld weergegeven in het Engels, als om expats duidelijk te maken dat ze zich niet hoeven verrijken door Nederlands te leren. Wat een haat toch voor onze taal. Niemand mag dan weten waar het graf van Stevin is, de grote Leidse wetenschapper draait zich erin om.

Terug naar de wetenschapsfresco’s, zoals ik ze maar zal noemen: in Utrecht zag ik er ook twee, ter ere van Buys Ballot en Ornstein. Zie mijn vorige blogje. En ik vroeg me af: wat zou je, wetenschapsfrescogewijs, kunnen doen voor de oudheidkunde?

Lees verder “MoM | Muurschilderingen”

Muurschilderingen in Utrecht

Amsterdamsestraatweg/Mimosastraat

Utrecht is het Teheran van Nederland, althans als het gaat om muurschilderingen. Net als in de hoofdstad van Iran kun je daar aan de Rijn en de Vecht geen hoek omslaan of er is wel een mooi versierde wand. Een tijdje geleden keek ik al vol bewondering naar de bovenstaande schildering op de hoek van de Amsterdamsestraatweg en de Mimosastraat. (Google Streetview toont de oude situatie.) De bewoners hebben hun favoriete boektitels mogen noemen en een kunstenaarscollectief dat “De strakke hand” heet heeft er iets moois van gemaakt. Ik vind het grappig dat iemand de Playboy als favoriet heeft genoemd.

Wie Utrecht over de Amsterdamsestraatweg binnen komt rijden, heeft dan de onderstaande muurschildering al gezien: een landkaart van de voormalige gemeente Zuilen (Google Streetview). Zulke plattegronden, gemaakt door Jos Peeters, zijn op diverse plekken in Utrecht te zien.

Lees verder “Muurschilderingen in Utrecht”

Zoek de verschillen

Dingen waar je langs komt als je een fietstochtje maakt: kasteel Loenersloot. Sinds de achttiende eeuw niet veranderd. Althans niet werkelijk noemenswaardig.

Ik fiets graag. De komende tijd zal ik wat foto’s plaatsen van leuke dingen die ik ben tegengekomen. Niets bijzonders. Misschien een beetje dom zelfs, om u, terwijl we thuis moeten zitten, lekker te maken met wat we allemaal niet kunnen zien en doen. Maar toch: het materiaal is te aardig om niet te delen.

Gastbijdragen aan deze blog blijven welkom!

Weer wat erfgoed minder: de synagoge van Vianen

De voormalige synagoge van Vianen (© Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Vianen is niet een van de grote plaatsen van joods Nederland, maar het heeft een synagoge gehad die in de loop van de negentiende eeuw door enkele tientallen gelovigen werd bezocht. Een klein gebedshuis in de mediene, joods Nederland buiten Amsterdam. De gemeente werd echter kleiner en kleiner en in 1920 werd ze opgeheven.

Het achttiende-eeuwse gebouw kwam in handen van een protestants kerkgenootschap dat het rijksmonument behandelde zoals je een rijksmonument behandelt: men liet de oorspronkelijke elementen netjes intact, zoals het houten tongewelf, de vloer, een vrouwengalerij op twee Toscaanse zuiltjes en een wasgelegenheid op de binnenplaats. Het was niet heel spectaculair – het is allemaal niet vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Folkingestraat-synagoge in Groningen – maar juist dat maakte het bijzonder.

En ja, dat schrijf ik in de verleden tijd. Het interieur is er niet langer.

Lees verder “Weer wat erfgoed minder: de synagoge van Vianen”

Utrecht CS

Utrecht CS (Madurodam, Den Haag)
Utrecht CS (Madurodam, Den Haag)

De hel, dat is de spoorverbinding tussen Amsterdam en Utrecht. Toen er zes treinen per uur gingen rijden, leek het even te verbeteren, maar het blijft desondanks gierend druk in die trein, of je vanuit Amsterdam nu vanaf Zuid of vanaf CS vertrekt. Een zitplaats vind je eigenlijk nooit, de stiltecoupé is een oorlogszone en je bent helemaal aan de goden overgeleverd als je ook nog een fiets moet meenemen. Wat regelmatig gewoon noodzakelijk is, bijvoorbeeld als ik bij mijn uitgever moet zijn.

Ik ben weleens om zes uur opgestaan om naar Utrecht te fietsen omdat ik anders domweg daar niet op tijd kon zijn. Nu zal ik heus geen zout leggen op elke openbaarvervoerslak, geef ik ook weleens complimenten als een conducteur een pluim verdient en kan ik zo nu en dan best reizen zonder zitplaats, maar het moet me toch van het hart dat het openbaar vervoer faalt als je alleen op je bestemming kunt komen door voor dag en dauw veertig kilometer te gaan fietsen. Dan is er de facto geen openbaar vervoer.

Anyhow.

Lees verder “Utrecht CS”

Amsterdamsestraatweg

amsterdamsestraatweg

Ik had gisteren twee leuke afspraken in Utrecht en omdat het redelijk weer was, besloot ik op de fiets te gaan. Ook met tegenwind is dat een fijne rit langs de Amstel, Angstel en Vecht. Tot slot is er, vanaf Maarsen, de kaarsrechte weg naar het centrum van Utrecht. Het heet daar de Amsterdamsestraatweg en ik vind het een van de fijnste plekken in Nederland. En elke keer vraag ik me weer af waarom.

Ik kan een paar dingen noemen. Eén daarvan is – heel simpel – dat het iets grootstedelijks heeft. Een lange straat, vrij druk en met allerlei soorten winkeltjes, waar volgens mij minstens honderd nationaliteiten zijn vertegenwoordigd. De wijk lééft gewoon. In het verlengde hiervan: het is er een beetje rommelig. Ik bedoel niet dat het er vies is of zo, maar er is geen architect die een masterplan heeft opgesteld om de ziel eruit te projectontwikkelen. Dat is bijvoorbeeld gebeurd met de Amsterdamse Kinkerstraat, die honderden meters lang wordt geflankeerd door een geestloze portico en dito nieuwbouw. De Amsterdamsestraatweg is daarentegen een buurt met een eigen karakter, een wijk met een smoel.

Lees verder “Amsterdamsestraatweg”

Willibrordus

willibrordus
Willibrordus (muurschildering in het Rijksmuseum)

In het jaar 384 overleed in Maastricht bisschop Servatius, die tot kort daarvoor had geresideerd in Tongeren. Veel meer weten we eigenlijk niet over de man, wiens leven vooral bekend is uit latere legenden. Toch is zeker dat er christelijke gemeenschappen waren in de twee genoemde Romeinse steden. Uit Nijmegen is er nog een haarspeld met een Christusmonogram, die erop wijst dat er ook aan de Waal christenen leefden. Dat was zo’n beetje al het bewijs voor de aanwezigheid van het christendom in de Lage Landen in de Romeinse tijd.

De val van Rome

Een generatie na de dood van Servatius viel het Romeinse rijksbestuur in onze contreien weg. De macht kwam in handen van de laatste garnizoenscommandanten, die stonden aan het hoofd van plaatselijk gerekruteerde legertjes. Nu was de plaatselijke bevolking aan het begin van de vijfde eeuw niet meer wat ze voordien was geweest: in 355 waren groepen Frankische immigranten vanuit het huidige Drenthe, Gelderland en Overijssel het Romeinse Rijk binnengetrokken, waar generaal Julianus hun land in het huidige Brabant had toegewezen en had geëist dat ze zouden dienen in de legers. Toen het Romeinse staatsapparaat rond 410 dus wegviel – de onlangs gevonden munten uit het Limburgse Echt werpen enig licht op deze gebeurtenis – kwam de macht in handen van mannen met Frankische (over)grootouders. Als de nieuwe heersers christelijk zijn geweest, zal het geloof niet heel diep hebben gezeten.

Lees verder “Willibrordus”

Weinigzeggende cijfers

amsterdam_wallen

Onlangs blogde ik weer eens over prostitutie. Ik vergeleek de activiteit met een waterbed: als ze op één plaats verdwijnt, gaat ze naar een andere. De vraag is immers constant en sekswerk kan makkelijk andere vormen aannemen. De sekswerker die vandaag in een club werkt, ontvangt haar klant morgen thuis. Wie in april in Nederland is, kan in mei werken in Duitsland. Iemand kan van de vergunde sector overstappen naar de illegaliteit.

Ook de grens van sekswerk is fluïde. De vrouw die steeds als ze omgang heeft gehad met haar vriend een cadeautje krijgt – u herkent misschien de situatie uit Cees Nootebooms Rituelen – is volgens de een een prostituee, terwijl anderen het ongeneeslijk romantisch vinden.

Lees verder “Weinigzeggende cijfers”

Kontinuität des Irrtums

amsterdam_wallen

Bloggen is een vrij zinloze aangelegenheid. Al zou ik de beste blogger van Nederland zijn, het verkeer in Amsterdam blijft stapelgek (ondanks 1, 2, 3, 4, 5, 6), kwakhistorici blijven gelezen worden (ondanks 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31), in de stiltecoupé wordt het nooit stil (ondanks 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) en de Ramones komen ook al niet opnieuw bij elkaar (ondanks 1, 2, 3, 4, 5). Kortom: mijn stukjes halen niks uit.

Dit heeft als voordeel dat het niemand opvalt wanneer ik als blogger mijn argumenten zo nu en dan herhaal, en dat komt goed uit, want ook de politiek staat nogal eens op de auto-repeat. Zo las ik onlangs dat burgemeester Piet Bruinooge van Alkmaar er trots op is dat de prostitutiezone in zijn stad is verkleind. Ik citeer:

Lees verder “Kontinuität des Irrtums”