Ik het vorige blogje beschreef ik de oprichting van het Vijfde Legioen Alaudae en zijn rol in Caesars campagnes in Gallië en de Tweede Burgeroorlog. Daarna streed voor Marcus Antonius en keizer Augustus. De soldaten waren actief in Italië, Macedonië, Syrië en Spanje voordat de eenheid werd overgeplaatst naar Belgica.

De Germaanse Oorlogen

In 12 v.Chr. stationeerde Augustus’ stiefzoon Drusus het Vijfde in Nijmegen of Xanten, waarvandaan het deelnam aan enkele veldtochten in het Overrijnse. De soldaten staken de Weser over en bereikten in 9 v.Chr. zelfs de Elbe. Mogelijk verbleven ze daarna enige tijd in Oberaden of Haltern, de Romeinse bases langs de Lippe.

De Romeinen hadden in deze jaren grootse plannen. In 6 na Chr. zou Augustus’ schoonzoon Tiberius met acht legioenen vanaf de Donau oprukken tegen koning Maroboduus van de Marcomannen in Bohemen en tegelijkertijd zouden I Germanica, XVII, XVIII, XIX en V Alaudae optrekken om Bohemen via de Elbe binnen te vallen. Het zou de grootste operatie worden die ooit door een Romeins leger was uitgevoerd. Ze ging echter niet door: een opstand in Pannonië verhinderde de uitvoering. Niet veel later markeerde de slag in het Teutoburgerwoud (9 na Chr.) een einde aan het Romeinse voornemen om de invloedssfeer alsnog verder uit te breiden. In deze crisis beletten I Germanica en V Alaudae, beide gecommandeerd door Lucius Nonius Asprenas, een Germaanse inval in Belgica.

Na deze gebeurtenissen vinden we V Alaudae en XXI Rapax samen in Xanten, waar ze de samenvloeiing van Rijn en Lippe bewaakten. Beide eenheden namen deel aan de Germaanse campagnes van Germanicus in 14-16. In 43 zou XV Primigenia het Eenentwintigste vervangen en werd Xanten vernieuwd. Twintig jaar later gebeurde dat nog eens, nu met stenen funderingen. Dit betekent dat ergens in de vroege jaren zestig is besloten tot een meer defensieve strategie.

V Alaudae en de Friezen

Rond 28 – de datering is minder zeker dan wel wordt aangenomen – onderdrukte het Vijfde een opstand van de Friezen; we weten niet goed waar dit is gebeurd. Dat het gaat om Velsen, zoals vroeger werd beweerd en ook ik weleens heb geschreven, is moeilijk voorstelbaar na de recente identificatie van een groot kamp. Deze vondst veronderstelt wat (op zich niet onmogelijke) filologische acrobatiek om haar te rijmen met wat Tacitus over deze gebeurtenissen heeft geschreven.

Twaalf jaar later vergezelde V Alaudae keizer Caligula toen hij de Rijndelta bezocht. De beroemde anekdote, verteld door Suetonius, dat de keizer zijn soldaten opdroeg op het strand schelpen te rapen, verwijst naar het bezoek aan Lugdunum (Katwijk).

V Alaudae en XV Primigenia moeten deel hebben uitgemaakt van het expeditieleger waarmee de Romeinse generaal Gnaeus Domitius Corbulo in 47 optrok tegen de Friezen en Chauken. De operatie was succesvol, maar keizer Claudius beval het leger om terug te keren naar de Rijn. De soldaten legden versterkingen langs de Rijn aan en groeven een kanaal van Matilo (Leiden) naar de hoofdstad van de Cananefaten, Voorburg.

Vitellius keizer

In 67 werd de positie van keizer Nero onhoudbaar: veel senatoren waren ontevreden en enkele gouverneurs bespraken zijn afzetting. Onder hen was Gaius Julius Vindex in een van de Gallische provincies. Hij schoof de gouverneur van Hispania Tarraconensis, Servius Sulpicius Galba, naar voren als vervanger voor Nero.

Dit was verraad en het leger van de Beneden-Rijn (I Germanica, V Alaudae, XV Primigenia en XVI Gallica) wist wat te doen: het marcheerde zuidwaarts en versloeg Vindex. De soldaten verwachtten een beloning maar werden teleurgesteld: Galba en zijn pas gerekruteerde Zevende Legioen waren al op weg naar Rome, de Senaat erkende hem en Nero pleegde zelfmoord (juni 68). De voorbeeldige actie van het leger van de Beneden-Rijn werd nu uitgelegd als poging Galba’s troonbestijging te beletten.

Dus riep het leger van de Beneden-Rijn zijn eigen bevelhebber, Vitellius, uit tot keizer. In 69 rukte het op naar Rome en plaatste Vitellius op de troon. In het oosten had generaal Vespasianus echter eveneens besloten om een gooi naar de macht te doen. In het najaar stuitten de twee legers op de Povlakte op elkaar en in dat gevecht bleek het Rijnleger geen partij voor Vespasianus’ soldaten. Meer over het jaar 69 vindt u hier.

Het einde van V Alaudae

Ondertussen was aan de Rijn een ramp in de maak. De Bataven voelden zich beledigd omdat Galba zijn Bataafse lijfwacht had ontslagen en kwamen in opstand. Een Romeins expeditieleger, bestaand uit onderafdelingen van V Alaudae en XV Primigenia die niet naar Italië waren gegaan, werd bij Nijmegen verslagen. Niet veel later sloegen de Bataven het beleg op bij Xanten. Hoewel andere onderafdelingen van de Rijnlegioenen de belegerden te hulp schoten, waren V Alaudae en XV Primigenia in maart 70 gedwongen te capituleren. Ik blogde er al eens over.

Het duurde enkele maanden voordat de nieuwe keizer Vespasianus een Romeins leger kon sturen om het Rijnland te heroveren en de Bataafse opstand te onderdrukken. Van XV Primigenia en V Alaudae horen we echter niets meer. Hun capitulatie was te schandelijk geweest.