Tag: Parijs

Plaatsnamen in het Gallisch

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Kelten (La Tène), Lage Landen, Prehistorie5 reacties
De Gallische god Cernunnos op een reliëf uit Lutetia (Musée de Cluny, Parijs)

Zoals u misschien herinnert, heb ik een tijdje geleden het Dictionnaire de la langue gauloise van Xavier Delamarre aangeschaft en ben ik daarmee aan de gang gegaan (een, twee en een stukje over Gallische kledingstukken). Vandaag maar eens iets over plaatsnamen in het Gallisch. En dan beginnen we met de beroemdste van allemaal: Alesia.

Alesia

De eigenlijke naam is terug te vinden op twee ter plaatse opgegraven inscripties: in Alisiia en in Alixie. Maar wat wordt door deze spellingen weergegeven? In het eerste woord staat /ii/ en dat is niet alleen een dubbele /i/, maar ook een schrijfwijze voor een lange /i/ en de /e/. Er zijn dus drie opties:

  • Alisiïa met een herhaalde klinker,
  • Alisīa, als we denken dat de dubbele i een lange klinker weergaf,
  • Alesia, zoals de Romeinen het weergaven.

De spelling Alixie doet vermoeden dat het zal gaan om een herhaalde klinker. Het verschil tussen /s/ en /x/ is verwaarloosbaar, denk maar aan het Waddeneiland dat Tessel heet maar hardnekkig Texel spelt.

Lees verder “Plaatsnamen in het Gallisch” →

Geliefd boek: The Hare with Amber Eyes

On door Huibert SchijfinGeschiedenis11 reacties

Met Edmund de Waals The Hare with Amber Eyes. A hidden inheritance (2010) heb ik een speciale band. Het boek gaat over de adellijke, Joodse familie Ephrussi uit Wenen. De Ehrussis kwamen oorspronkelijk als graanhandelaren vanuit Odessa naar Wenen. Als in 1862 de Donau een grote overstroming veroorzaakt, leent de familie grote bedragen aan de staat om de kades te herstellen. Het was in het Habsburgse Rijk niet ongewoon om zo’n familie met een adellijke titel te belonen, ook bij Joodse families. De Ephrussis uit Odessa splitsten zich op in een Weense (bankiers) en een Parijse tak (graanhandelaren). Sinds ik het boek kocht heb ik het regelmatig geraadpleegd voor informatie over Joodse adel. Maar natuurlijk ook wegens de indrukwekkende geschiedenis.

De Waal beschrijft zijn speurtocht naar zijn familie aan de hand van een verzameling van 264 netsuke, waaronder een haas met ogen van barnsteen. Toen Japanse mannen nog een kimono droegen werd een netsuke aan de gordel geknoopt om daaraan ‘spullen’ op te hangen. Het zijn kunstzinnige en praktische voorwerpen. Vrouwen stopten kleine spullen in de mouwen van hun kimono.

Lees verder “Geliefd boek: The Hare with Amber Eyes” →

Moord op de Nijl

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Oud Egypte, Romeinse Keizerrijk24 reacties
Grafstèle van drie mannen die Besis heetten (Louvre, Paris)

Sentoöus was schipper op de Nijl. Hij leefde in de Romeinse tijd – ergens tussen het midden van de eerste eeuw v.Chr. en de vierde eeuw na Chr. – en voer heen en weer tussen Ptolemais Hermiou en het iets stroomafwaarts gelegen Antaeopolis. We weten verder niets over hem, al zal hij behalve Egyptisch wel Grieks hebben gesproken, want zijn grafsteen, hierboven, is gesteld in die taal. Die grafsteen noemt ook wat familieleden. De Griekse tekst is hier en de vertaling is:

Bied ons hulp, Heer Sarapis, want Besis de Oudere en Besis de Jongere, de twee zonen van stuurman Sentoöus uit Ptolemais, en Besis de Kanomaker, de broer van hun moeder, zijn vermoord in de haven van Pouchis bij Antaeopolis toen hun schip in brand werd gestoken.

Lees verder “Moord op de Nijl” →

Notre Dame

On door Jona LenderinginCultuur, Toerisme20 reacties
Notre Dame van Parijs

Hoewel ik Parijs enkele keren heb bezocht, was ik nog nooit in het Institut du Monde Arabe geweest. Dat voelde als een omissie, want ik stel wel enig belang in de Arabische cultuur. Het IMA stond dus hoog op mijn verlanglijstje en zaterdag zijn we er inderdaad naartoe geweest. Ik kan u een bezoek zeker aanraden. We zijn er, afgezien van de lunch, ongeveer zes uur binnen geweest zonder ons ook maar een minuut te vervelen. Dat er een expositie was over het Saoedische Al-Ula, een belangrijke IJzertijdnederzetting en een Romeins fort, was mooi meegenomen. Maar daarover wil ik het nu even niet hebben.

Op het Île Saint-Louis wilde ik het parkje fotograferen waar het verhaal van Julio Cortázar zich afspeelt dat beroemd werd als “Blow-up”, maar ik vergat het toen ik in de verte de Notre Dame zag staan. Ik wist dat ik de aanblik van de door steigers verborgen kathedraal onprettig zou vinden maar toen ik het feitelijk zag, was ik werkelijk ontdaan. Ik realiseerde me ineens dat de Notre Dame me ronduit dierbaar was.

Lees verder “Notre Dame” →

Kroisos

On door Jona LenderinginAnatolië, Archeologie, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Oude Griekenland27 reacties
Kroisos op de brandstapel (foto Louvre)

Kroisos was koning van Lydië, ergens in het midden van de zesde eeuw v.Chr. Hij is beroemd om de zelfs naar antieke maatstaven flauwe mop dat bij gezanten naar Delfi stuurde met de vraag of hij Perzië moest aanvallen, waarop het orakel antwoordde dat hij een groot koninkrijk ten onder zou doen gaan. Optimistisch begon Kroisos aan de oorlog om te laat te ontdekken dat zijn eigen rijk ten onder ging. De ondergang van Lydië is een historisch feit waarvan vaak wordt beweerd dat dit in 547 v.Chr. is gebeurd, maar de datering is gebaseerd op een slecht leesbaar kleitablet waarop een rare vorm van het woord “Lydië” zou kunnen staan en is militair-strategisch onwaarschijnlijk. We weten het weer eens niet.

De ondergang van Kroisos maakte grote indruk op zijn tijdgenoten. De man had fenomenale geschenken gegeven aan de god van Delfi en het was bepaald ondankbaar van de goden dat ze niet wat meer had gedaan voor hun goedgeefse vereerder. De Griekse dichter Bakchylides beweert dat toen Kroisos door de Perzen terechtgesteld werd, de goden hem meenamen naar het land van de Hyperboreërs. Dit motief kennen we ook uit andere Griekse verhalen: als onschuldige mensen gedood dreigen te worden, nemen de goden hen weg. De Hyperboreërs leefden overigens in het hoge noorden, voorbij de noordenwind, in wat een soort gelukzalig dodenrijk is. Bakchylides ontkent dus de dood van Kroisos niet.

Lees verder “Kroisos” →

Donderdag 20 juli 1944, 17:42 (Berlijn, Parijs)

On door Jona LenderinginGeschiedenis
Telexbericht van de samenzweerders

Het radiostation werkt. Alleen is het niet de toespraak van de nieuwe president van Duitsland, Ludwig Beck, die wordt uitgezonden. Heel Duitsland verneemt dat Hitler nog in leven is. In Parijs besluit maarschalk Von Kluge dat hij geen steun zal verlenen aan de opstandelingen en verleent samenzweerder Von Stülpnagel ter plekke ontslag. Hij moet maar onderduiken, adviseert Von Kluge. Von Hofacker is minder gelukkig: hij wordt gearresteerd en belandt in de gevangenis van de Gestapo.

Vanuit het Bendlerblock worden nu telexberichten verzonden dat het radiobericht niet in orde is. De samenzweerders gebruiken ook de telefoon om de commandanten op strategische posities te bereiken. Met enig succes.

[Terug naar het eerste deel; deze reeks wordt om 18:00 vervolgd.]

Donderdag 20 juli 1944, 17:30 (Parijs, Praag)

On door Jona LenderinginGeschiedenis
Carl-Heinrich von Stülpnagel

Terwijl de zaken in Berlijn onduidelijk zijn, lopen de zaken in Parijs voor de samenzweerders voorspoedig. De SS-ers en Gestapo-leiders zijn in verzekerde bewaring gesteld, de bewapende SS-afdelingen, zoals de troepen bij Caen, hebben begrepen dat ze onder Wehrmachtbevel zullen komen. De situatie in Praag is niet heel anders, ook al heeft men daar gemengde berichten ontvangen en weet men niet goed of Hitler dood is of niet. De leiders van de SS zijn ook daar echter buitenspel gezet. Generaal Schaal ziet er wel op toe dat het zijn gevangenen niet ontbreekt aan sigaren en cognac.

Terug naar Parijs, waar maarschalk Von Kluge door de twee samenzweerders Von Stülpnagel en Von Hofacker onder druk wordt gezet. Het staatsgezag is in handen gekomen van generaal Beck, vertellen ze; begreep Von Kluge niet dat de moordaanslag een morele verplichting was? Hij moest zijn steun aan de regering-Beck uitspreken.

Von Kluge aarzelt.

[Terug naar het eerste deel; deze reeks wordt over twaalf minuten vervolgd.]

Donderdag 20 juli 1944, 14:15 (Parijs)

On door Jona LenderinginGeschiedenis
Caesar von Hofacker

Ook al draait alles om de moord op Hitler in de Wolfsschanze en om het overnemen van de machtsposities in Berlijn, de samenzweerders hebben tevens belangstelling voor Parijs, waar Caesar von Hofacker, een neef van de gebroeders Von Stauffenberg, en zijn superieur Carl-Heinrich von Stülpnagel de voornaamste complotteurs zijn. Het belang van Frankrijk is gelegen in de hoop van de samenzweerders een aparte vrede te sluiten met de westelijke geallieerden.

Een ijdele hoop, zo weten wij, want de geallieerden hebben afgesproken tot in Berlijn door te vechten, maar de Duitsers hebben in de voorafgaande weken weten te verhinderen dat de geallieerden uit Normandië zouden wegbreken; er wordt nog volop gevochten bij Caen. Wellicht brengt de efficiënte Duitse verdediging de westelijke geallieerden tot andere gedachten. Maarschalk Erwin Rommel heeft toegezegd de onderhandelingen te voeren, maar op 17 juli is deze bij een luchtaanval gewond geraakt en nu komt alles aan op zijn plaatsvervanger, maarschalk Günther von Kluge.

Lees verder “Donderdag 20 juli 1944, 14:15 (Parijs)” →

Parijs, Europa

On door Jona LenderinginPolitiek16 reacties
Jean Huber, Le souper des philosophes
Jean Huber, Le souper des philosophes

Parijs is méér dan de hoofdstad van Frankrijk. Het is de stad waar in de achttiende eeuw de ideeën van de Verlichting werden geconcipieerd en in de praktijk gebracht. Het is de basis waarvandaan Napoleon deze ideeën exporteerde, onder andere naar Egypte. Het is een plaats met een spreekwoordelijk losse seksuele moraal. Het is de belichaming van een land dat, trots op zijn laïcité, religieuze symbolen in het openbaar onderwijs verbiedt. Het biedt ruimte aan de meest vrije pers ter wereld.

Parijs is, tot slot, de plek waar de coördinatie plaatsvindt van militaire operaties in islamitische landen als Libië, Mali en Syrië. Dat is niet van vandaag of gisteren: het assertieve contraterrorismebeleid is ontworpen na de metro-aanslagen van ’95. Parijs staat hoog op de lijst van steden waaraan jihadisten een hekel hebben. Het is de hoofdstad van een militair actieve staat met een traditie van secularisme en Verlichting.

Lees verder “Parijs, Europa” →

#JeSuisTriste

On door Jona LenderinginPolitiek, Verbijstering4 reacties

Toen onze grootouders op De Dam een monument oprichtten voor de gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog, bepaalden ze ook dat de dodenherdenking zou bestaan uit twee minuten stilte. Ze wisten helaas uit ervaring dat mensen, geconfronteerd met geweld, te verward zijn om iets zinvols te zeggen.

Mag ik daarom voorstellen dat iedereen de Twitter even laat wat ze is en dat politici zich, al is het maar voor deze ene keer, onthouden van commentaar? Gewoon, tot maandag. En dan mogen jullie doorgaan met de schuld geven aan multiculti’s, aan Bush en Cheney, aan “de” islam. Whatever. Maar niet tijdens de dodenherdenking.