Tag: Maimonides

Een dag in Córdoba

On door Jona LenderinginDagelijks leven, Iberië, Middeleeuwen, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek, Toerisme22 reacties
Een Turdetanische dame (Archeologisch Museum van Córdoba)

Ik ben dus in Córdoba, een van de voornaamste steden in Romeins Andalusië. En Andalusië was weer een van de voornaamste provincies van het imperium. De regio stond vol olijfbomen, langs de Guadalquivir waren pottenbakkersovens, de groengele olie ging per schip richting Rome, waar de amforen belandden op een enorme schervenberg. De olie diende als brandstof voor lampjes, als zeep en als smaakmaker in het eten van de mensen. Andalusië moet 52.000.000 liter per jaar hebben geëxporteerd. De geleerde die het allemaal heeft onderzocht, was de op deze blog al eens genoemde Heinrich Dressel.

Antieke stad

Córdoba was ouder. De naam bevat het element qrt, “stad”, wat duidt op Karthaagse aanwezigheid, maar die is archeologisch niet geïdentificeerd. Ik hoorde vandaag een andere etymologie, namelijk dat de naam is afgeleid van Fenicische koteba, “olijfpers”. Ook heb ik gelezen dat achter het woord Cordoba de naam van de stam der Turdetaniërs schuilgaat. (Ik schreef al eens over deze Iberische stam.) Ten westen van de huidige stad is inderdaad een heuvelfort gevonden van de Turdetaniërs, die ook wel worden aangeduid als de Tartessiërs. Volgens mij is dat hetzelfde woord. Ik laat het voor wat het is.

Lees verder “Een dag in Córdoba” →

Israël en de Palestijnse gebieden (3)

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Toerisme9 reacties
De Ari Synagoge in Safed is een van bijzonderste plaatsen in Israël

In mijn twee vorige stukjes over de archeologie van Israël en de Palestijnse gebieden heb ik eerst de IJzertijd behandeld en daarna de Romeinse tijd. Voor ik afrond met het hedendaagse Jeruzalem, wil ik het nog hebben over de religieuze sites uit de tussenliggende eeuwen. Rabbijns jodendom en christendom zijn allebei ontstaan in deze regio. Vanaf de vierde eeuw hebben zij allerlei pelgrimsmonumenten ingericht. In feite nieuwbouw, bedoeld voor de toeristen uit die tijd.

Betlehem

In de eerste plaats Betlehem, waar ik zelf nooit ben geweest, maar waar ik graag eens heen zou willen omdat daar de Geboortekerk is. Helena, de moeder van keizer Constantijn de Grote, liet deze basiliek bouwen op de plek waar al een kerkje was. Onder deze kerk zijn grotten, en een daarvan schijnt te gelden als de plaats waar Jezus van Nazaret is geboren. In een andere grot heeft, nadat de grote basiliek was gebouwd, de kerkvader Hieronymus geleefd. Dus onder de grond, als ik het goed begrijp. Het oorspronkelijke apsismozaïek van de basiliek toonde het christogram dat Constantijn liet vereren. Dat mozaïek is er niet langer; de basiliek is in de zesde eeuw afgebrand en herbouwd. Maar ik ken deze plek dus niet persoonlijk.

Lees verder “Israël en de Palestijnse gebieden (3)” →

Historische excuses

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Politiek125 reacties
Monument voor de slavenopstand van Tula op Curaçao

Wat of ik als historicus en als Amsterdammer nou vond van de historische excuses die burgemeester Halsema onlangs maakte voor het slavernijverleden? Ik had de vragensteller graag een wijs en diepzinnig antwoord gegeven, maar ik heb geen uitgekristalliseerde mening. Dat wil niet zeggen dat ik niet een paar losse, half uitgewerkte gedachten zou hebben.

Kentheorie

Om te beginnen zit er aan zo’n historisch excuus een kentheoretisch aspect. Niemand zal ontkennen dat het geweldig goed was toen Willy Brand door de knieën ging voor het monument voor de Getto-opstand in Warschau, want zowel hijzelf als de andere aanwezigen hadden de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Het maken van een excuus voor iets dat lang geleden is gebeurd veronderstelt echter dat er zoiets zou zijn als een overerfbaarheid in slachtofferschap en daderschap. Ik weet niet goed hoe ik zoiets zou kunnen onderbouwen.

Lees verder “Historische excuses” →

Educatieve almachtsfantasieën

On door Jona LenderinginCultuur, Politiek, Wetenschap16 reacties
Kind op weg naar school (reliëf uit Neumagen, nu in het Rheinisches Landesmuseum, Trier)

Als een kandidaat-Kamerlid, Sidney Smeets van D66, je vraagt wat een volgend kabinet zou kunnen doen op het gebied van onderwijs, cultuur en wetenschap, dan probeer je een antwoord te geven. Hier dus wat almachtsfantasieën – wat zou ik doen als ik een regeerakkoord zou schrijven?

Om te beginnen: erkennen dat er een probleem is en dat dit een algemeen maatschappelijk probleem is. Er zijn talloze organisaties die wijzen op allerlei belangrijke kwesties, maar de kern van de zaak is onderschatting van het belang van kennis. Dit uit zich op allerlei manieren. Het kan gaan om talkshows die pseudowetenschappers ongestoord laten kletsen, het kan gaan om het gemak waarmee het kabinet bepaalt dat de musea twee weken dicht moeten, het kan gaan om universiteiten die hun inzichten verbergen achter betaalmuren, het kan gaan om een minister-president die geen sociologische verklaringen wil horen voor iets dat nou net een sociologisch vraagstuk is.

Minachting voor kennis is de kern van de zaak. Als een kabinet dat erkent, kan het maatregelen nemen.

Lees verder “Educatieve almachtsfantasieën” →

Nog eenmaal Von Stauffenberg

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis22 reacties
Von Stauffenberg (Ruhmeshalle, München)

Het zal u afgelopen weekend duidelijk zijn geworden dat Von Stauffenberg me fascineert. Ik heb mezelf afgevraagd waarom eigenlijk. In elk geval speelde een rol dat ik in Stuttgart een expositie heb bezocht waar ik voor het eerst las over de eedaflegging. Alle theatraliteit ten spijt zit daar iets in dat me boeit: het aristocratische ideaal. Ik bedoel daarmee niet dat je door geboorte een beter mens bent, maar dat je “durch großen Sinn, Zucht und Opfer den anderen vorangehen” wil. Het is een Bildungs-ideaal.

Let wel: de gezworenen bedoelden er méér mee. Zij verachtten de gelijkheidsleugen, eisten respect voor de van nature bestaande rangen (de geboorteadel dus) en wilden weliswaar de anderen door inzicht, tucht en offerbereidheid voorgaan, maar zagen zich daarbij als leidinggevenden en niet als leraren, opiniemakers of wegbereiders. Dat gezegd zijnde: er is iets te zeggen voor het idee je positief te willen onderscheiden, een nadere verplichting jegens de gemeenschap aan te gaan, jezelf tot iets te verplichten. Ook is er iets te zeggen voor de stelling dat als je geprivilegieerd bent, de lat voor jou hoger ligt. Het is de boodschap van de Ilias, van het Wilhelmus en van Spiderman: with great power also comes great responsibility.

Lees verder “Nog eenmaal Von Stauffenberg” →

π

On door Jona LenderinginBijbel, Geschiedenis, Jodendom18 reacties

Het is vandaag 14 maart. Dat schrijf je als 14-3 en daarmee is dus niets aan de hand, al zou het een leuke voetbaluitslag zijn, maar in Amerika noteren ze dat als 3-14 en dat lijkt wel een beetje op het getal pi ofwel π ofwel 3,14159 gevolgd door een oneindige reeks decimalen ofwel het getal dat de verhouding aangeeft tussen de omtrek en de doorsnede van een cirkel. Omdat de datum wel een beetje lijkt op dat getal, wordt 14 maart weleens pi-dag genoemd. Als π een waarde had van 4, z□u deze zin er z□ uitzien en met een waarde van 3 k⬡n u z⬡iets verwachten.

Het teken π staat voor het Griekse περιφέρεια, “periferie”, wat zoiets betekent als omtrek, en daarmee zijn we bij de Oudheid, waarin ook is nagedacht over dit getal. De Bijbel bevat bijvoorbeeld een beroemde passage waarin iets staat dat, als je het letterlijk neemt, wiskundig niet kan. In een evocatie van de glorie van de tempel van Salomo beschrijft de auteur van het Deuteronomistische Geschiedwerk, nadat hij de zuilen Jachin en Boaz heeft vermeld, de Bronzen Zee, een groot waterbekken op de voorhof voor de tempel.

Verder goot Salomo de Zee, tien el in doorsnee, helemaal rond, en vijf el hoog; men kon haar met een koord van dertig el omspannen. (1 Koningen 7.23)

Lees verder “π” →

De halachische Jezus

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom6 reacties
Munt van Bar Kochba (British Museum, Londen)

Zoals de vaste lezers van deze kleine blog weten, ben ik momenteel bezig met mijn boek over de manier waarop joden en christenen gescheiden wegen zijn gegaan, Israël hersteld. Na in twee hoofdstukken de politieke versplintering en de Romeinse annexatie te hebben beschreven, ben ik nu bezig met het even versnipperde religieuze landschap.

Het is gebruikelijk om op dit punt te verwijzen naar Flavius Josephus, een Joodse historicus die in zijn Joodse oudheden een overzicht heeft opgenomen van de drie belangrijkste stromingen in het jodendom: de sadduceeën, de farizeeën en de essenen. Hij presenteert ze zó dat een Griekse of Romeinse lezer ze kan begrijpen: alsof het filosofische stromingen zijn. De essenen zijn bijvoorbeeld te vergelijken met de aanhangers van Pythagoras. Ook voor de moderne lezer is dit een toegankelijke benadering, dus auteurs die eerder boeken hebben geschreven over de geschiedenis van het jodendom of het ontstaan van het christendom, hebben dankbaar gebruik gemaakt van Josephus.

Lees verder “De halachische Jezus” →