Van 2005 tot 2020 vatte ik het online beschikbare oudheidkundige nieuws elke maand samen en mailde dat als de Livius Nieuwsbrief naar een groeiend publiek. Uiteindelijk waren er 7900 abonnees, maar de kwaliteit van de samengevatte berichten was abominabel. Rond 2014 constateerde ik dat 40% van de online-artikelen fouten bevatte die de betrokken wetenschappers herkend behoorden te hebben. Het duurde daarna nog zes jaar tot bij mij het kwartje viel: door die informatie te delen, zelfs als ik aangaf dat het onzin was, was ik medeplichtig aan de academisch desinformatie. Dus stopte ik ermee. De oudheidkunde gaat kapot, zeker, maar het hoeft niet door onze handen te gebeuren.
Hieronder vindt u een van de nieuwsbrieven. Veel links zijn inmiddels verouderd.
======================================
HET OVERZICHT VAN DE MAAND
In onze eenmalige, erkend subjectief “het overzicht van de maand” genoemde rubriek een terugblik op de afgelopen tien jaar in de oudheidkunde. Dé grote ontwikkelingen zijn enerzijds de mogelijkheid het maximalisme-debat te heropenen en anderzijds de noodzaak een hermeneutiek te ontwikkelen die rekening houdt met de antropologische inzichten van het DNA-onderzoek. Dat biedt prachtkansen.
======================================
LIVIUS’ EIGEN NIEUWS
Uw redacteur bezocht de expositie over Dacië in Tongeren en blogde over Geten, over Skythen, over Kelten, over Daciërs en over Romeins Dacië, en ook over de Prehistorie van Roemenië.
In onze reeks museumstukken: een moedergodin uit Cyprus, een vaas uit Kition, een Cypriotische strijdwagen, in het voetspoor van Xerxes, de antieke Numidiërs, de Karthaagse prinses Sofonisba, de Numidische koning Massinissa, Marius in Karthago, de ruïnes van Karthago, een beeldje van de god Bes uit Amathous, een bezoek aan Iol-Caesarea, de bergstad Tiddis, de Romeinse colonia Timgad, de Romeinse legioenbasis Lambaesis, een Cananefaat in Algerije, een bezoek aan Madauros, een gezicht op Hippo Regius, een fenomenaal mozaïek met de triomf van Bacchus, de zelfverkenning van Augustinus, Augustinus over mozaïeken, Augustinus over de erfzonde, Augustinus’ waarheidsliefde, de verkoopakte van een slaaf, een bezoek aan Sétif, een onbedoelde erfenis van het antisemitisme, de triomf die Akropolismuseum heet en Hoe belangrijk is die Oudheid nou?
======================================
EGYPTE
Het Boek van de Twee Wegen: het oudste geïllustreerde boek uit Egypte. Mooie foto’s.
Veel aandacht voor de geparfumeerde zalfkegeltjes die mensen in hun haar droegen. Ze waren bekend van afbeeldingen en nu is er een gevonden.
De arbeider is zijn bier waard. Leuke papyrus uit Deir el-Medina.
Een hoop discussie over de verplaatsing van enkele sfinxen van Karnak naar het Tahrirplein in Cairo.
Het maandelijkse gesleep met mummies: een, twee.
Aardig stuk over wat een koninklijke residentie in het laat-antieke koninkrijk Aksum kan zijn geweest.
En verder: Giza, Heliopolis, Luxor (mooie foto’s), nog eens Luxor, de heropening van Saqqara, muziek en hoe lezen we oud-Egyptisch?
======================================
HET OUDE NABIJE OOSTEN
Menselijke resten in de Hittitische stad Sapinuwa openen de mogelijkheid van antropologisch onderzoek.
Nog eens die curieuze muur in het westen van Iran.
En verder: een Assyrische demon, Tell as-Sadoum, een Aramese inscriptie bij Diyarbakır.
======================================
DE OUDE GRIEKEN
De apenfresco op Santorini toont geen Egyptische apen, zoals steeds gedacht, maar Indische apen. En dat bevestigt opnieuw de conclusie van de DNA-revolutie dat mensen veel en veel mobieler waren dan gedacht.
Twee Bronstijdtombes in Pylos met ook Egyptische vondsten.
Fijn overzichtsartikel over de eerste gebruikers van het Griekse alfabet.
Is wat toeristen het Parthenon noemen wel wat de oude Atheners het Parthenon noemden? (commenaar)
Leuk artikel over afgietsels van de Elgin Marbles.
Het schandaal van de Sapfo-papyri wordt opnieuw groter.
En verder: vandalisme in de Pangaion achter Kavala,
======================================
ROME EN ZIJN RIJK
In de stad zelf: een “geheime” (lees: nog niet eerder onderzochte) kamer in het Gouden Huis van Nero, houtwerk in een villa (meer).
Gevalletje oudheidkundige standaardoverdrijving: claim over een grootste Romeins schip in het oostelijk Middellandse Zee-gebied. Alleen is het niet het grootste en is de Ionische Zee eigenlijk niet zo oostelijk. De Britse kwaliteitscourant The Sun maakt het helemaal bont.
Dat is toch wel verrassend: een keizer/usurpator waar we nog nooit van hadden gehoord, Silbannacus.
Een laatantiek pantserhemd van een nog onbekend type in Deultum.
Een klein stukje zandsteen met een gekke vorm? Dat moet een pion uit een laatantiek schaakspel zijn! (Of: geloof niet alles wat je leest.)
Kanttekeningen bij de Justiniaanse Epidemie. Met kanttekeningen bij de kanttekeningen.
En verder: Assos; Hadrianopolis (Paflagonië); Pompeii.
======================================
BENOORDEN DE ALPEN
Interessant: een wagengraf uit de IJzertijd bij Overasselt.
De limes in Nederland is voorgedragen als werelderfgoed.
“Hoe een marginaal Kempisch groepje Franken in de vijfde eeuw Frankrijk veroverde.” Klinkt als een hype en is dat natuurlijk ook maar lees het toch maar.
Het maandelijkse lijstje uit Groot-Brittannië: Brough; Londen, Somerton. Plus Angelsaksische vondsten in Baginton en Southend-on-Sea (schitterend beeldmateriaal).
En verder: Ötzi, een Bronstijdnederzetting in de Thunersee, Minden, Antwerpen, Windisch.
=====================================
ISRAËL, JODENDOM EN CHRISTENDOM
Best spectaculair: een Fenicisch graf bij Achziv. Er is botmateriaal gevonden dus we zullen wel meer over DNA-onderzoek gaan horen.
Het was Chanoeka en dus kregen we de gebruikelijke archeologische vondsten uit de Hasmoneeëntijd. Munten dit keer. En omdat er niet meer nieuws was, kregen we dus ook maar een stuk over bedreigd erfgoed. En ere wie ere toekomt: men zegt er zowaar netjes bij dat het gaat om de bezette gebieden.
Grappig: de deksel van een van de amforen uit Qumran blijkt papyrusresten te bevatten.
En verder: de markt van Jeruzalem. Nieuwe mozaïeken in Majdolia en in Hippos; aanwijzingen voor het vroege christendom in Bahrain.
======================================
OVERIG
Om blij van te worden: drie Keltiberische helmen. Prachtig.
Artikel over zonnewijzers op mozaïeken, dat met meer illustraties vermoedelijk leuker zou zijn geweest.
Zo om de maand is er wel een stukje over antieke gastronomie, zoals dit.
En verder: het drinken van melk, onverwacht oud; de komst van de Indo-Europees-sprekenden; de klimaatcrisis aan het einde van het derde millennium v.Chr., nu ook bewezen in Spanje; en de mazelen zijn ook onverwacht oud; een Skythisch graf bij Chinge-Tey; een Karthaagse weg bij Alicante.
======================================
OUDHEIDKUNDIGE ZELFTRIVIALISERING & ANDER SLECHT NIEUWS
De Oudheid is natuurlijk helemaal niet interessant en moet dus worden opgehypet. Onze maandelijkse collectie van het ergste van het ergste.
Aandachttrekkerij: een mooi IJzertijdschild is “de vondst van het millennium”.
Opstapeling van hypotheses: een paar stenen wordt een tafel, een tafel wordt de sokkel van een heilig voorwerp, een heilig voorwerp wordt de Ark van het Verbond en dat betekent natuurlijk dat de Bijbel gelijk heeft. Of: kom maar op met de aanvullende financiering.
Onzinnige vergelijkingen: Marcus Aurelius en Donald Trump. (Advies: lees nog even welke vergelijkingen zinvol zijn.)
Verkeerde frames: een IJzertijdmuur brengen als bewijs dat de Bijbel gelijk heeft – vooral bizar omdat niemand het verhaal in kwestie ter discussie stelde.
Totaal onbegrijpelijk: garum (vissaus) presenteren als tomatenketchup.
======================================
BOEKEN
De boekenrubriek in de Livius Nieuwsbrief wordt verzorgd door Roel Salemink van de Amsterdamse Athenaeumboekhandel, die u de boeken snel zal leveren als u gebruik maakt van de onderstaande links.
Om vast naar uit te kijken (of vast te reserveren) zijn er binnenkort twee nieuwe vertalingen in de befaamde Baskerville-reeks. Op 14 januari verschijnt De Republiek of de Dood. Philippicae en Brieven van Cicero (vertaling John Nagelkerken) en op 24 maart verschijn Macht en Moraal. Nagelaten werk van Cornelius Nepos (vertaling Diederik Burgersdijk, Peter Burgersdijk en Richard Haasen).
Een nieuwe vertaling verscheen van de hand van Piet Schrijvers van het werk van de Romeinse epigrammendichter Martialis. In de bundel Verzamelde Epigrammen zijn meer dan 500 van zijn puntdichten opgenomen en geven een samen een veelzijdig beeld van Rome tijdens de eerste eeuw.
Paul Silverentand maakte een vertaling van Cicero’s tekst De Officiis getiteld Fatsoen. Cicero schreef het werk in de laatste weken voor zijn dood en handelt aan zijn zoon Marcus uit hoe je je dient te gedragen en wat je wel en niet moet doen zodra je (politieke) verantwoordelijkheden draagt.
Crossing the Rubicon. Caesar’s Decision and the Fate of Rome is het boek van de Italiaanse historicus Luca Fezzi waarin hij niet Caesar als usurpator wegzet, maar vooral de (slechte) beslissingen en acties van in Rome residerende Pompeius verantwoordelijk houdt om Caesars ingrijpen te verklaren.
In de reeks Witness to Ancient History verschenen drie interessante titels. The Year of Julius and Caesar van Stefan Chrissanthos over het jaar 59 v.Chr., The Great Fire of Rome van Joseph Walsh over de grote brand van 64 n.Chr., en A Monument to Dynasty and Death van Nathan Elkins over de bouw van het Colosseum.
Verder verschenen in de afgelopen tijd:
- Virgil in de reeks “Understanding Classics” door Alison Keith.
- The Persian War In Herodotus and other Ancient Voices door William Shepherd
- Constantine and the Captive Christians of Persia. Martyrdom and Religious Identity in Late Antiquity door Kyle Smith
- Jews and Samaritans. The Origins and History of their Early Relations door Gary Knoppers
- De complete vertaling van Gregory of Nazianzus’s Letter Collection door Bradley Storin
- The Imperial Families of Ancient Rome door Maxwell Craven
- Ramesses III. King of Egypt door Adain Dodson
- Abu Simbel and the Nubian Temples door Nigel Fletcher-Jones
- Atlas du Paris Antique. Lutece, Naissance d’un Ville door Didier Busson
======================================
OVERLEDEN
Dit steekt toch wel, het overlijden van classicus Jasper Griffin. Zijn boek Homer on Life and Death behoort tot het beste dat over Homeros is geschreven.
======================================
EN TOT SLOT
Toota witharsechwanoo!
Compliment aan de NRC en in het bijzonder journalist Bart Funnekotter. Karl Popper met zijn falsificatieprincipe zou er van hebben gesmuld.
Over het Jordaanse schaakstuk: “though it is also believed that its name, rules and piece names have changed over time.”
Nee, dat weten we zeker. Pas ongeveer 500 jaar geleden was er een schaakspel dat leek op wat Carlsen en Van Foreest aan het doen zijn. En ook in dat halve millennium zijn er allerlei dingen veranderd: schaakklok, afbreken afschaffen etc. Na zoiets kan ik het artikel niet meer serieus nemen.
Dat stelt mij in staat me iets anders af te vragen: hoe kan één der beste Nederlandse schakers ooit, GM Van Wely, als een kip zonder kop achter een politicus aan lopen die met droge ogen op TV beweert dat Capablanca in 1901 al wereldkampioen was? Dat de landelijke bekende en geprezen interviewer het niet opmerkt verbaast me dan weer niet.
Overigens, JonaL, het Jordaanse schaakstuk wordt niet verondersteld een pion te zijn maar een toren (rook).
“de eerste post-Romeinse wereldmacht”
BWAHAHAHAHA!
Daar zullen ze in China, India, Constantinopel en later Bagdad iets anders over hebben gedacht. En toen het Frankische Rijk iets ging betekenen in de internationale politiek duurde het nog geen eeuw voor het weer uit elkaar viel.
Ik registreer mij toch maar liever niet.
“Marcus Aurelius en Donald Trump”
Maar deze vergelijking is heel zinnig. De eerste wist precies wat hij deed en voerde een politiek stelsel in dat met een beetje overdrijving pas in 1918 werd afgeschaft. De tweede is een incompetente clown.
Naar mijn mening had het artikel over het ontstaan van het Griekse alfabet nog beter kunnen zijn, als de auteur op de hoogte was geweest van het onderscheid tussen taal en schrift (“Lang werd daarom aangenomen dat de klinker een Griekse uitvinding was”; “Dit schrift is ook de voorloper van het Aramees, de taal die Jezus waarschijnlijk sprak.”). In het informatieblok “Alfabet – Hoe ontstond het schrift?” wijdt hij geen enkel woord aan het alfabet, wat doet vermoeden dat hij ook niet weet wat dat is.
De dame van het schaakspel is afgeleid van de dam bij van het damspel. lees Arie van der Stoep’s boek over de geschiedenis van het damspel.
De dame in het schaakspel is een transgender, door het Franse vierge is de vizier vrouw geworden. In Europese talen zijn variaties van vizier in Turks, Hongaars, Oekraïens, Witrussisch en Russisch overeind gebleven. Door westerse invloed komt in de laatste vier – en in het Poolse hetman – tegenwoordig ook als alternatieve benaming het equivalent van koningin of dame voor.
Vladimir Vukovic zei al: “Als je goed naar Caissa [de muze van het schaakspel] kijkt, dan zie je dat ze een snor heeft.”
Hallo Jona, even wat aanvullingen. Een Phoenicisch graf in Achziv is niet zo spectaculair, er zijn daar tientallen van gevonden. En de muur in Jeruzalem is geen ijzertijdmuur. Hij is gebouwd op een fundering met Perzisch materiaal erin, en dus Perzisch of hellenistisch. Je hebt absoluut gelijk dat niemand in het artikel twijfelt aan de historiciteit van het Nehemia-verhaal, alleen zijn Perzische stadsmuurresten in Jeruzalem schaars vanwege de immense latere bouwactiviteiten.
De fascinerende bepantsering die bij Deultum is gevonden wordt in het artikel helaas wat verwarrend als “chainmail” aangeduid, wat het duidelijk niet is. Een vergelijkbare bepantsering van segmentpantser is in het fort van Newstead gevonden, een dijbeschermer, dus helemaal uniek is de Bulgaarse vondst niet. Een reconstructie werd in het Edinburgh Museum of Antiquities tentoongesteld. Arm en beenbeschermers van segmentpantser worden vooral in de Aziatische kunst afgebeeld en zijn inderdaad in Zuid Rusland (Skythisch) en Centraal Azië (Kushaans) opgegraven, het was standaarduitrusting van de Aziatische gepantserde bereden boogschutters. De Romeinen laten dit pantser vooral zien op afbeeldingen van gladiatoren, maar die segmentpantsers zijn veel zwaarder omdat ze niet tegen pijlen maar tegen zwaarden bescherming moesten bieden.
Wat weten we over het gebruik van garum? Als Romeinse kinderen bij vrijwel elk gerecht zeurden of er garum bij mocht, dan begrijp ik de vergelijking helemaal.
Even over gesleep met mummies # 1: ik las presentor Tony Robinson en verdomd, dat was ‘m! Baldrick uit Blackadder! Hij heeft ook ooit een serie over archeologie gedaan voor Discovery Channel, ik geloof dat dat History Detectives heette…
Time Team
Oh ja, dat was het. Dank je.