Tag: Louvre

Alexander de Grote in context

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Macedonië, Oude Griekenland, Perzië6 reacties
Al voor Alexander de Grote verspreidde de Griekse cultuur zich, zoals gedocumenteerd door dit teliëf uit Sidon uit het tweede kwart vierde eeuw v.Chr. (Nationaal Museum, Beiroet).

Alexander de Grote: in het handboek waarover ik op donderdag vaak blog, Een kennismaking met de oude wereld van Luuk de Blois en Bert van der Spek, ben ik nu aangekomen bij deze wereldveroveraar. Ik heb al aangegeven dat de auteurs bij hun behandeling van de vijfde eeuw v.Chr. de nadruk legden op de Griekse stadstaten die lagen binnen de grenzen van het huidige Griekenland. Eenmaal aangekomen bij de vierde eeuw trekken ze dit enigszins recht met een kort, eigenlijk te kort, stuk over de westelijke Grieken. Ook is er een paragraaf over de economie. Daarmee komt het hoofdstuk over de klassieke tijd ten einde.

Het volgende hoofdstuk gaat over de hellenistische periode, dus de tijd van Alexander tot Augustus, zeg 330 tot 30 v.Chr. Een belangrijk kenmerk van dit tijdvak is dat de Griekse cultuur zich verspreidde over het Nabije Oosten. Overal moest ze zich met oudere beschavingen zien te verhouden, wat echt interessante wisselwerkingen oplevert. Alleen al voor de zalen die in het Louvre zijn gewijd aan het hellenistische en Romeinse Nabije Oosten zou je naar Parijs willen. Ik schrijf dat zonder ironie of overdrijving. Je kunt er twee dagen rondlopen zonder je te vervelen.

Lees verder “Alexander de Grote in context” →

Mithras in Sidon

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Midden-Oosten, Museumstuk, Religie, Romeinse Keizerrijk2 reacties
Een Mihtrasgroep uit Sidon, vervaardigd in de laatste jaren van de vierde eeuw. V.l.n.r,: Mithras draagt de stier weg, Cautopates, tauroktonie, Cautes, en Chronus (tijd)

Er kan maar één plek ter wereld zijn waar je het allervaakst van de ene verbazing naar de andere wordt geworpen. Dat is natuurlijk het Louvre in Parijs, het grootste en mooiste en meest bezochte en beste museum op deze planeet. Een van de minder drukke afdelingen is gewijd aan het Romeinse Nabije Oosten: Egypte dus en de voormalige Franse mandaatgebieden in de Levant. Hier is ook de wonderbaarlijk goed bewaarde sculptuur te zien die is gevonden in een aan Mithras gewijde tempel in Sidon.

Alleen, alles aan deze vondst is omstreden.

Om te beginnen: de vinder. Hij heette Edmond Durighello en was de Franse vice-consul in de Libanese havenstad. Hij was ook een nogal gretige verzamelaar die het met de Ottomaanse regelgeving niet zo nauw nam. In 1881 zou hij de beelden hebben gevonden. Acht jaar later droeg hij ze over (of verkocht hij ze) aan de verzamelaar Louis Le Clercq, die ze later aan het Louvre deed toekomen. Omdat de Ottomaanse autoriteiten enkele verplichtingen aan Durighello niet waren nagekomen, weigerde deze de locatie van de Mithrastempel bekend te maken. Ik weet niet wat hier speelde, maar dit waren de jaren waarin Osman Hamdi in Sidon actief was, en ik sluit niet uit dat die vertikte Durighello’s illegale opgraving te legitimeren.

Lees verder “Mithras in Sidon” →

Een Achaimenidische Bes

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Museumstuk, Oud Egypte, Perzië, Religie7 reacties
Oor van een Achaimenidische kruik, met onderaan Bes (Louvre, Parijs)

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten, ben ik vorige maand een paar dagen naar Parijs geweest. We bezochten de Al-‘Ula-expositie in het Institut du Monde Arabe en als u wil weten wat we daar zagen en waarom het interessant is, dan kunt u terecht op een drietal webpagina’s dat ik onlangs heb gewijd aan de IJzertijdstad Dedan, het bergheiligdom Umm Daraj en de Nabatese stad / het Romeinse fort Hegra. Mooie sculptuur.

Maar ons voornaamste doel was natuurlijk het Louvre en daar bekeken we onder andere de Perzische afdeling. Tot de mooiste voorwerpen behoort een prachtig, van zilver gemaakt en deels verguld beeldje van een gevleugelde steenbok dat ooit het oor is geweest van een metalen kruik. (Het andere oor is tegenwoordig te zien in Berlijn.) Ik had het beeldje al eerder gezien maar dit keer viel me iets op.

Lees verder “Een Achaimenidische Bes” →

Moord op de Nijl

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Oud Egypte, Romeinse Keizerrijk24 reacties
Grafstèle van drie mannen die Besis heetten (Louvre, Paris)

Sentoöus was schipper op de Nijl. Hij leefde in de Romeinse tijd – ergens tussen het midden van de eerste eeuw v.Chr. en de vierde eeuw na Chr. – en voer heen en weer tussen Ptolemais Hermiou en het iets stroomafwaarts gelegen Antaeopolis. We weten verder niets over hem, al zal hij behalve Egyptisch wel Grieks hebben gesproken, want zijn grafsteen, hierboven, is gesteld in die taal. Die grafsteen noemt ook wat familieleden. De Griekse tekst is hier en de vertaling is:

Bied ons hulp, Heer Sarapis, want Besis de Oudere en Besis de Jongere, de twee zonen van stuurman Sentoöus uit Ptolemais, en Besis de Kanomaker, de broer van hun moeder, zijn vermoord in de haven van Pouchis bij Antaeopolis toen hun schip in brand werd gestoken.

Lees verder “Moord op de Nijl” →

“Lycurgue cavalier”

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Keizerrijk3 reacties
Lykourgos zonder paard (Louvre, Parijs)

Even een vraagje. Het bovenstaande beeldje fotografeerde ik twee weken in het Louvre op de afdeling Romeins Egypte. Het bordje met uitleg zegt dat het Lycurgue cavalier is en voegt toe – voor wie dat nog niet mocht hebben herkend – dat het rijdier ontbreekt. De datering is nogal vaag: eerste eeuw v.Chr. tot en met de vierde eeuw na Chr. De Romeinse tijd dus.

Probleem: ik heb geen idee wat kan zijn afgebeeld. Lykourgos is de legendarische wetgever van Sparta en hoewel zijn biografie een paar paarden vermeldt is er niets dat ik hier afgebeeld kan zien. Ook zijn er diverse Lykourgoi in de Griekse mythologie, maar dat brengt me ook niet verder. Kortom, ik heb geen idee wat hier kan zijn afgebeeld. Wie weet meer?

Misschien zinnig toe te voegen: het beeldje stamt uit de collectie van het Musée Guimet en heeft het catalogusnummer AE E 20842. Ik kan het desondanks in de online-catalogus van het Louvre niet vinden.

De oplossing

Dat was snel! Le dieu à la bipenne, c’est Lycurgue. Leve het internet.

Nilometer

On door Jona LenderinginByzantijnse Rijk, Museumstuk, Oud Egypte23 reacties
Koptisch textiel (Louvre, Parijs)

Egypte kende rustiger, minder bewogen tijden dan de vroege zevende eeuw na Chr. Er waren religieuze twisten over de naturen van Christus, waarover u het boek van Hulspas maar moet lezen; er waren echo-epidemieën van de grote Pest van een halve eeuw daarvoor; de Perzen veroverden het gebied; de Byzantijnen heroverden het; de Byzantijnse overheid probeerde haar uitleg van de christelijke tweenaturenleer op te leggen aan de Koptische bevolking; en toen de Arabieren kwamen met hun variant op het monotheïsme, onthaalden de Egyptenaren hen als bevrijders. En te midden van deze verwarring maakte iemand uit het stadje Antinoë het hierboven afgebeelde textiel. Volkomen traditioneel.

Bovenaan rechts ziet u de riviergod Nijl. Zoals alle riviergoden heeft hij een ontbloot bovenlijf, een baard en een hoorn des overvloeds. Hij heeft een gemalin, Euthenia, de personificatie van de overvloed, linksboven. In zekere zin het spiegelbeeld van de godheid zelf. Het oogt heel Grieks-Romeins, wat dit plaatst in een traditie van een slordig millennium, maar daar mag je in Egypte nog een millennium of twee toevoegen, want de Nijl werd vanouds dubbel en in spiegelbeeld afgebeeld. In het type afbeelding dat bekendstaat als sema tawy leggen twee Nijlgoden een knoop in een papyrusplant en verenigen zo de beide Egyptes. In Egypte waren dingen eigenlijk pas af als ze in tweevoud waren.

Lees verder “Nilometer” →

Kroisos

On door Jona LenderinginAnatolië, Archeologie, Geschiedenis, Klassieken, Musea, Oude Griekenland27 reacties
Kroisos op de brandstapel (foto Louvre)

Kroisos was koning van Lydië, ergens in het midden van de zesde eeuw v.Chr. Hij is beroemd om de zelfs naar antieke maatstaven flauwe mop dat bij gezanten naar Delfi stuurde met de vraag of hij Perzië moest aanvallen, waarop het orakel antwoordde dat hij een groot koninkrijk ten onder zou doen gaan. Optimistisch begon Kroisos aan de oorlog om te laat te ontdekken dat zijn eigen rijk ten onder ging. De ondergang van Lydië is een historisch feit waarvan vaak wordt beweerd dat dit in 547 v.Chr. is gebeurd, maar de datering is gebaseerd op een slecht leesbaar kleitablet waarop een rare vorm van het woord “Lydië” zou kunnen staan en is militair-strategisch onwaarschijnlijk. We weten het weer eens niet.

De ondergang van Kroisos maakte grote indruk op zijn tijdgenoten. De man had fenomenale geschenken gegeven aan de god van Delfi en het was bepaald ondankbaar van de goden dat ze niet wat meer had gedaan voor hun goedgeefse vereerder. De Griekse dichter Bakchylides beweert dat toen Kroisos door de Perzen terechtgesteld werd, de goden hem meenamen naar het land van de Hyperboreërs. Dit motief kennen we ook uit andere Griekse verhalen: als onschuldige mensen gedood dreigen te worden, nemen de goden hen weg. De Hyperboreërs leefden overigens in het hoge noorden, voorbij de noordenwind, in wat een soort gelukzalig dodenrijk is. Bakchylides ontkent dus de dood van Kroisos niet.

Lees verder “Kroisos” →

Drie goden uit Palmyra

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Museumstuk, Religie, Romeinse Keizerrijk5 reacties
Drie goden uit Palmyra (Louvre, Parijs)
Drie goden uit Palmyra (Louvre, Parijs)

Turkse troepen en hun bondgenoten in Noord-Syrië staan voor El Bab, de Koerden zijn begonnen aan de tweede fase van hun offensief naar Raqqa en in Mosul staan de Iraakse regeringstroepen aan de grenzen van het centrum van de oostelijke stadshelft. (Dat laatste is een andere manier om te zeggen dat ze de stadsmuren van het antieke Nineve in zicht hebben.) Kortom, de zogenaamde Islamitische Staat kraakt onder het geweld van zijn vijanden – en dus moet de aandacht worden afgeleid. Een wanhopige aanval op Palmyra dus.

Opnieuw loopt het werelderfgoed gevaar maar het bovenstaande reliëf uit de eerste helft van de eerste eeuw na Chr. zal men niet kapot maken. Het is namelijk een van de topstukken van het Louvre in Parijs, waar men meldt dat het van links naar rechts de maangod Aglibol, de hemelgod Baal Shamem en de zonnegod Malekbel voorstelt.

Lees verder “Drie goden uit Palmyra” →

Venus van Milo

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Hellenisme, Klassieken, Museumstuk, Oude Griekenland9 reacties
Venus van Milo (Louvre, Parijs)
Venus van Milo (Louvre, Parijs)

Het beeld hierboven – het derde in mijn eindejaarsreeks over museumstukken die niet waren wat ze leken – is wereldberoemd: de Venus van Milo. U mag ook “Afrodite van Melos” zeggen, wat wellicht passender is. Het is immers een Grieks beeld, gevonden op een Grieks eiland (Melos dus) en vooral: het speelt een rol in een discussie over welke Griekse kunst het waardevolst was. Om de inzet daarvan te begrijpen, moeten we even terug naar de achttiende eeuw, naar iemand over wie ik al vaker heb geblogd: Winckelmann, de man die de Griekse kunst in het middelpunt van de artistieke belangstelling plaatste. Omdat het kerstmis is en ik het mezelf niet moeilijk wil maken, citeer ik eerst mezelf.

Waarom was de absolute schoonheid ontstaan in Griekenland? Wat maakte dat land anders dan Egypte, Fenicië, Perzië en Etrurië? Winckelmann zocht het in het gematigde klimaat, waardoor de bewoners naakt konden sporten. Aangezien in gezonde lichamen gezonde geesten gedijen, ontwikkelden de Griekse kunstenaars een ongebruikelijk groot vakmanschap. Bovendien konden ze natuurlijk niet anders dan geïnspireerd raken door de aanblik van al die naakte atleten. Dezelfde gezonde geest bevrijdde zich bovendien, anders dan in de oosterse despotieën, van allerlei beperkende politieke tradities. Artistieke innovatie en vrijheid waren dus twee kanten van dezelfde medaille.

Lees verder “Venus van Milo” →

Het einde van de Oudheid

On door Jona LenderinginByzantijnse Rijk, Christendom, Geschiedenis, Museumstuk, Perzië1 reactie

heraclius

De bovenstaande icoon is te zien in de middeleeuwse afdeling van het Louvre in Parijs. Ze is geschilderd in de tijd van de Kruistochten en toont de Byzantijnse keizer Heraclius (rechts) die Khusrau II (links) bestrijdt, de koning van de Sasanidische Perzen. Het is wat ironisch dat laatstgenoemde de geschiedenis is ingegaan met de bijnaam Parvez, “de zegevierende”, want hij won nou net niet.

Lees verder “Het einde van de Oudheid” →