Israël en de Palestijnse gebieden (3)

On juli 28, 2023juli 25, 2023 door Jona LenderinginGeschiedenis, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Toerisme9 reacties

De Ari Synagoge in Safed is een van bijzonderste plaatsen in Israël

In mijn twee vorige stukjes over de archeologie van Israël en de Palestijnse gebieden heb ik eerst de IJzertijd behandeld en daarna de Romeinse tijd. Voor ik afrond met het hedendaagse Jeruzalem, wil ik het nog hebben over de religieuze sites uit de tussenliggende eeuwen. Rabbijns jodendom en christendom zijn allebei ontstaan in deze regio. Vanaf de vierde eeuw hebben zij allerlei pelgrimsmonumenten ingericht. In feite nieuwbouw, bedoeld voor de toeristen uit die tijd.

Betlehem

In de eerste plaats Betlehem, waar ik zelf nooit ben geweest, maar waar ik graag eens heen zou willen omdat daar de Geboortekerk is. Helena, de moeder van keizer Constantijn de Grote, liet deze basiliek bouwen op de plek waar al een kerkje was. Onder deze kerk zijn grotten, en een daarvan schijnt te gelden als de plaats waar Jezus van Nazaret is geboren. In een andere grot heeft, nadat de grote basiliek was gebouwd, de kerkvader Hieronymus geleefd. Dus onder de grond, als ik het goed begrijp. Het oorspronkelijke apsismozaïek van de basiliek toonde het christogram dat Constantijn liet vereren. Dat mozaïek is er niet langer; de basiliek is in de zesde eeuw afgebrand en herbouwd. Maar ik ken deze plek dus niet persoonlijk.

Lees verder “Israël en de Palestijnse gebieden (3)” →

Reptilis: kruipend beest

On mei 26, 2023mei 26, 2023 door Josine SchrickxinBijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken3 reacties

Volgens de etymologiebank is een reptiel een “kruipend dier”. Het woord komt van het Latijnse reptilis, dat op zijn beurt afgeleid is van het Latijnse werkwoord repere, “kruipen”. Dat klinkt allemaal heel toepasselijk. We vinden echter geen bewijs voor het bestaan van dit woord in het klassieke Latijn. Het komt dan ook niet voor in woordenboeken van het klassieke Latijn. Hoe kan dat?

Vetus Latina en Vulgaat

We vinden het woord reptilis voor het eerst in vertalingen van de joodse Bijbel, dus pas in de Late Oudheid. De joodse Bijbel is grotendeels in het Hebreeuws geschreven. Al in de Oudheid kenden niet alle joden Hebreeuws meer, daarom ontstond er vanaf de derde eeuw v.Chr. een vertaling in het Grieks, de zogenaamde Septuagint. Met de komst van het christendom ontstond er behoefte aan een Latijnse vertaling van de Bijbel, en dat gebeurde vanuit het Grieks, de lingua franca van die tijd. Deze vertaling vanuit de Griekse Septuagint wordt de Vetus Latina genoemd.

Lees verder “Reptilis: kruipend beest” →

Het teken van Jona (2)

On februari 5, 2023mei 2, 2023 door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom3 reacties

[Tweede deel van een blog over het Teken van Jona. Het eerste deel was hier.]

De bedoeling

Er zijn, zoals gezegd, verschillende mogelijkheden om “het teken van Jona” te duiden:

een door de profeet gegeven waarschuwing voor de verwoesting van een stad,
de door Jona ontvangen les dat de heidenen zo beroerd niet waren
de boodschap dat je je maar niet tegen Gods opdrachten moest verzetten.

Lees verder “Het teken van Jona (2)” →

Hoeveel Latijn is er nog?

On september 13, 2022mei 21, 2023 door Josine SchrickxinGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Middeleeuwen, Post-Romeins, Romeinse Keizerrijk, Romeinse Republiek6 reacties

Latijnse teksten zijn in Brepols’ Library of Latin Texts (klik=groot)

Latijn is oorspronkelijk de taal van de bewoners van Rome en het gebied eromheen, Latium. De oudste resten van het Latijn dateren uit de zevende en zesde eeuw v.Chr. Uit de derde eeuw v.Chr. hebben we al wat langere teksten, uit de eerste eeuw v.Chr. hebben we de teksten van Cicero, en uit dezelfde tijd of de eeuw erna de teksten van bijvoorbeeld Caesar, Vergilius, Horatius, Ovidius en Livius. Vanaf de tweede eeuw na Chr. komen de christelijke teksten, met als belangrijkste vertegenwoordiger Augustinus.

Langzamerhand ontwikkelen het geschreven Latijn en de gesproken talen zich uit elkaar, waardoor de Romaanse talen ontstaan. Vanaf ongeveer de zesde en zevende eeuw na Chr. is Latijn eigenlijk niemands moedertaal meer. Het bleef echter bestaan als het communicatiemiddel in Europa. Iedereen die lezen en schrijven geleerd had en iets mee te delen had, bleef dit in het Latijn doen. Pas eeuwen later zetten de volkstalen zich ook als schrifttalen door, maar Latijn blijft tot op de dag vandaag een taal, waarin mensen met elkaar communiceren. Een spannende vraag is, wanneer eigenlijk het meest in het Latijn geschreven werd.

Lees verder “Hoeveel Latijn is er nog?” →

Wijsheid komt met de jaren

On juni 3, 2013augustus 11, 2021 door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Wetenschap9 reacties

De Amerikaanse predikant Jim West is een van de grappigste bloggers van de wereld. Je moet wel heel humorloos zijn om niet af en toe te lachen, en je hoeft niet religieus te zijn om te zien dat hij regelmatig iets van waarde vertelt. Zijn blog illustreert vooral hoe belangrijk formele scholing is: hij denkt gestructureerd, weet waarom en hoe hij tot een bepaald oordeel komt en weet ook waar dat in het grote plaatje past.

Voor iemand die, zoals ik, bijna dagelijks wordt geconfronteerd met zelfbenoemde historici, die niets begrijpen van de historische methode, is het een verademing om te zien dat er nog mensen zijn die zich bezighouden met de geesteswetenschappen en wél een methode volgen. Kortom, ik waardeer hem, en als ik het oneens ben met West, is het omdat ik zijn premissen niet altijd deel.

Lees verder “Wijsheid komt met de jaren” →

Leeuwen

On maart 20, 2013augustus 29, 2022 door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek3 reacties

Eén keer in mijn leven heb ik een leeuw kwaad zien worden. Uiteraard in een dierentuin, want als het in het echt was gebeurd, zou ik dit niet meer hebben kunnen schrijven. Het was overigens, ook met een hek ertussen, voldoende om van schrik te verstijven. Een leeuw is al een groot dier, maar het geweld dat het monster ontketende was werkelijk immens en angstaanjagend. Oerkracht, dat is het enige woord dat ik erbij kan bedenken. Ik begon die middag iets te begrijpen van de bewondering die oude volken hadden voor leeuwenjagers: Herakles, Samsom, de Assyrische koningen.

Ik begon ook iets te snappen van de beroemde legende van de heilige Hiëronymus (Sint-Jeroen). De Kerkvader zou eenmaal zijn geconfronteerd met zo’n brullend ondier, maar hebben begrepen dat het pijn had aan een van zijn poten. Hij trok daar toen een splinter uit, waarna de leeuw Hieronymus’ beste vriend werd.

Lees verder “Leeuwen” →