M08 | Intermezzo: Bronkritiek

[Een intermezzo over bronkritiek in deze zestiendelige reeks rond Chanoeka; het eerste blogje was hier.]

Zoals de lezer van deze reeks heeft begrepen, spreken de bronnen elkaar voortdurend tegen. Dat mag frustrerend zijn, maar het is in feite een voordeel. We gaan dan immers nadenken over de vraag welke bron de beste is. Waren Judas’ eerste tegenstanders afkomstig uit Samaria of uit Mysië? Wonnen of verloren ze? Heette Judas’ tweede tegenstander Seron of Geron? Of, minder triviaal: is de volgorde van de gebeurtenissen uit het Eerste of uit het Tweede Makkabeeënboek de juiste? Bij deze voorbeelden is het onmogelijk dat beide bronnen correct zijn. Minstens één bevat onjuiste informatie en wellicht allebei.

Bronkritiek

Omdat we zijn gedwongen te kiezen, zullen we de kwaliteit van de geboden informatie moeten evalueren. Dit heet bronkritiek.

Lees verder “M08 | Intermezzo: Bronkritiek”

MoM | Testis unus testis nullus

Ptolemaios III Euergetes (Neues Museum, Berlijn)

Oudheidkundigen hebben veel gemeen met astronomen die naar bijvoorbeeld de Poolster kijken: ze kunnen het object van hun studie niet rechtstreeks observeren. Zoals astronomen alleen kunnen kijken naar licht dat vier eeuwen geleden is uitgezonden, zo hebben oudheidkundigen alleen toegang tot geschreven bronnen en archeologische overblijfselen. Het observeren van historische feiten is even onmogelijk als het rechtstreeks observeren van de Poolster. Dit betekent dat oudheidkundigen nooit zullen behoren tot het slag wetenschappers dat theorieën kan toetsen en opnieuw kan toetsen. Caesar werd slechts één keer vermoord en we hebben als bewijsmateriaal alleen een handvol geschreven bronnen.

Dat noopt tot voorzichtigheid maar er zijn wel gradaties van zekerheid. Laten we eens kijken naar de landwet die in 133 v.Chr. werd voorgesteld door de Romeinse politicus Tiberius Gracchus, waarin een maximum werd gesteld aan de hoeveelheid staatsland (meestal het land dat op een vijand was buitgemaakt) die iemand toegewezen kon krijgen. Er zijn slechts drie bewijsstukken:

Lees verder “MoM | Testis unus testis nullus”

Onbekende onbekenden

De Amerikaanse dichter Donald Rumsfeld

Velen hebben de draak gestoken met de woorden die de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld ooit wijdde aan de “known unknowns” en de “unknown unknowns”. Hij kreeg er zelfs een satirische prijs voor. Dat was hoogst onverdiend, en niet alleen omdat zijn uitspraak in feite een gedicht vormt:

The Unknown
As we know,
There are known knowns.
There are things we know we know.
We also know
There are known unknowns.
That is to say
We know there are some things
We do not know.
But there are also unknown unknowns,
The ones we don’t know
We don’t know.

Lees verder “Onbekende onbekenden”