Artemis van Efese

De Artemis van Efese (Nationaal Museum, Tripoli)

Het bovenstaande beeld stond ooit in het amfitheater van Lepcis Magna. Vóór de val van Muammar Kadhafi was het een pronkstuk van het Nationaal Museum van Libië in Tripoli. Of het daar nog is, weet ik niet. Soortgelijke beelden zijn overal in het Romeinse Rijk gevonden en nu ik dit schrijf zie ik de kopieën in de Torlonia-collectie, in de Capitolijnse Musea en in de Vaticaanse Musea voor me. Dat was dus alleen maar in Rome. Gadara en Napels schieten me ook te binnen. Er zijn honderden beelden meer geweest, want dit is een van de populairste godinnen uit de antieke wereld: de Artemis van Efese.

Tweemaal Artemis

De naam Artemis suggereert dat ze een van de verschijningsvormen is geweest van de Griekse godin met die naam. Dat was in de meeste stadstaten echter een celibatair levende jachtgodin, terwijl de Efesische Artemis vermoedelijk een vruchtbaarheidsgodin was. Die taakomschrijvingen sluiten een gemeenschappelijke oorsprong niet uit, maar de Artemis van Efese had ook Anatolische trekken en heette oorspronkelijk Artimos. Het is denkbaar dat twee godinnen met namen die op elkaar leken, zijn samengesmolten. Het heiligdom was in elk geval oud en zou later, in de hellenistische tijd, gelden als een van de Zeven Wereldwonderen.

Lees verder “Artemis van Efese”

Betekenisloos mooi

Anahit (British Museum)
Anahit (British Museum)

Ergens langs de weg van de Turkse havenstad Trabzon (het antieke Trapezos) naar de bovenloop van de Eufraat ligt Sadak. Het zou slechts een stoffig dorpje zijn, zo eentje waarvan er op de rand van Europa en het Midden-Oosten dertien in een dozijn gaan, ware het niet dat oudheidkundigen hier een Romeinse legioenbasis hebben geïdentificeerd. Daarvan zijn er wereldwijd slechts 107 bekend.

Het antieke Satala beheerste niet alleen de weg van de Zwarte Zee naar de Eufraat, maar ook die van de Anatolische hoogvlakte naar Armenië. De basis is ingericht door het Zestiende Legioen Flavia Firma, dat de tradities voortzette van het voormalige garnizoen van Neuss, dat tijdens de Bataafse Opstand was vernietigd. De overlevenden werden overgeplaatst naar de oostelijke grens en bouwden daar vanaf 72 het fort van Satala. Het is alleszins denkbaar dat er wat geromaniseerde Bataven hebben gediend.

Lees verder “Betekenisloos mooi”