Tag: antisemitisme

De Protocollen van de Wijzen van Zion

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Jodendom, Midden-Oosten, Politiek, Pseudowetenschap11 reacties

Ophef, een jaar of drie geleden, over de website van de NOS, waar de joodse miljardair-filantroop George Soros was getypeerd als invloedrijke bemoeial met tentakels in de wereldpolitiek. Protesten, beschuldigingen van antisemitisme, een NOS die het aanvankelijk niet wilde corrigeren, een NOS die dat later wel deed. Het antisemitische aspect, waarvan ik in het midden laat of een NOS-medewerker het beoogde, is de aanname dat joden de wereldpolitiek naar hun hand zouden zetten. Die aantijging komt uit De Protocollen van de Wijzen van Zion, een beruchte vervalsing uit het laatste jaar van de negentiende eeuw.

Klaas Smelik, tot voor kort hoogleraar Hebreeuws in Gent, wijdde in 2011 een boek aan de bizarre geschiedenis van deze invloedrijke antisemitische tekst: De zeven levens van de Protocollen van de Wijzen van Zion. Het verscheen in een (nog leverbare) Nederlandse versie en een zo te zien niet meer leverbare Vlaamse versie. Smelik behandelt het ontstaan van de tekst in Russische kringen in Parijs, de wijze waarop het schotschrift naar tsaristisch Rusland kwam en daar na de Revolutie van 1917 aan invloed won, de verspreiding in de westerse wereld (Henri Ford!), het gebruik in het Derde Rijk, de huidige populariteit in het Midden-Oosten en tot slot de curieuze draai in New Age-kringen.

Lees verder “De Protocollen van de Wijzen van Zion” →

Misverstand: Antisemitisme

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Factcheck, Geschiedenis, Jodendom, Pseudowetenschap, Religie35 reacties
Verhoorscène uit “The Passion of the Christ” (20th Century Fox)

Misverstand: De joden riepen “Zijn bloed kome over ons en onze kinderen”

De affaire-Goeree in 1985 is een beruchte botsing tussen jodendom en evangelisch christendom, waarbij het predikantenechtpaar Lucas en Jenny Goeree op ramkoers kwam te liggen met het jodendom en vrijwel alle christelijke kerken. De aanleiding was dat ze de woorden “zijn bloed kome over ons en onze kinderen”, die een groep Joden zouden hebben geroepen tijdens het proces tegen Jezus van Nazaret, uitlegden als een wenszin en betrokken op de Holocaust.

Ze waren niet de eersten die zulke dingen beweerden, maar de rel was ongekend heftig. Een herhaling vond plaats in 2004, toen bleek dat Mel Gibson de woorden opnam in zijn film The Passion of the Christ. De Nederlandse distributeur vond toen een elegante oplossing door ze in de ondertiteling onvertaald te laten, maar het is zinvol de kwestie nog eens te bespreken, in de hoop dat ze nooit meer opduikt.

Lees verder “Misverstand: Antisemitisme” →

Jodenbekering

On door Jona LenderinginChristendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Literatuur, Nederlands13 reacties

sanders_levis_eerste_kerstfeest

Gisteren is in Nijmegen Ewoud Sanders gepromoveerd, die u wellicht kent als de journalist die elke week op de achterpagina van het NRC Handelsblad een leuk stukje schrijft over de geschiedenis van deze of gene uitdrukking. Hij kan daar zoveel over vertellen omdat hij beschikt over een enorme database van gedigitaliseerde boeken, waaronder titels die nog niet aanwezig zijn in de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren. Ik ken niemand – full disclosure: ik ken hem dus – die beter begrijpt hoe digitalisering de zoektocht naar informatie van karakter heeft doen veranderen. Sanders zijnde Sanders heeft hij ook dáár leuk over geschreven: Slimmer zoeken op het internet.

Zijn zoekvaardigheid moet de nieuwe doctor in de neerlandistiek van pas zijn gekomen bij het schrijven van zijn proefschrift, dat is gewijd aan christelijke jeugdliteratuur over “jodenbekering”: verhalen dus over joodse kinderen die het christendom als religie aanvaarden. Wie mocht denken dat zulke boekjes zeldzaam zijn of behoren tot een ver verleden, vergist zich: Sanders brengt niet minder dan zevenenzestig protestantse en dertien katholieke verhalen in beeld, en de jongste (Izaks zoektocht naar de Vredevorst door C. van Rijswijk) dateert uit 2014. Het jaar erna verscheen de zesde druk van M.H. Karels-Meeuses De zoektocht van Lea, dat gewoon leverbaar is. Het genre is springlevend.

Lees verder “Jodenbekering” →

NWA: Antisemitisme

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Religie, Romeinse Keizerrijk27 reacties
Isis (gevonden in Valkenburg ZH; foto Rijksmuseum van Oudheden)
Even een neutraal plaatje van Isis (gevonden in Valkenburg ZH; foto Rijksmuseum van Oudheden) omdat ik geen zin heb antisemitisch illustratiemateriaal te recyclen.

Deze dagen blog ik wat rond de vragen van de Nationale Wetenschapsagenda en vandaag wil ik het hebben over twee verwante kwesties:

  • Waar komt het antisemitisme in Europa steeds vandaan?
  • Kan een bestudering van antieke bronnen nieuw licht werpen op het ontstaan van antisemitisme?

Dit is lastige materie en ik kan er alleen een persoonlijke mening over geven. En dan begin ik met een observatie op het snijvlak van antropologie en filosofie: mensen zijn voortdurend de wereld aan het interpreteren en scheppen voortdurend categorieën. Alleen kloppen die nooit en dat roept ergernis op. (Een recent voorbeeld is de intense haat die de draagsters van een boerkini de afgelopen zomer ten deel viel. Als je de wereld verdeelt in vrije westerse vrouwen en onderdrukte moslima’s, is een boerkini-draagster een nachtmerrie, want ze past niet in een van die twee hokjes.) Ik vermoed dat een soortgelijk mechanisme de diepste oorzaak is van het antisemitisme: in een cultuur als de onze, die onderscheid maakt tussen iemands nationaliteit en iemands religie, past het niet dat joden zowel een volk als een religie zijn.

Lees verder “NWA: Antisemitisme” →

Schelden en terugschelden

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom10 reacties

Wat doe je, als christelijke auteurs je beschuldigen van zo’n beetje alle delicten uit het Wetboek van Strafrecht en speciaal voor jou zelfs nog een misdrijf verzinnen? Ga je rustig uitleggen dat het allemaal berust op een misverstand? Nee natuurlijk. Dat kost teveel tijd en zou bovendien de indruk wekken dat je iets te verdedigen hebt. Dus scheld je terug. Dat is nu zo. Dat was vroeger zo.

De christelijke polemiek tegen de joden begint al in het Nieuwe Testament. De gemeenschap waarvoor Johannes zijn evangelie schrijft, had een pijnlijke breuk met een joodse gemeenschap achter de rug en de evangelist ziet er geen been in ‘de’ joden aan te duiden als duivelskinderen. In de loop van de tweede eeuw worden de verwijten nog grover. Bisschop Melito verwijt de joden – opnieuw: ‘de’ joden – het misdrijf der ‘theocide’, de godsmoord. Het is geen frisse lectuur.

Lees verder “Schelden en terugschelden” →

Antisemitisme

On door Jona LenderinginDagelijks leven, Jodendom, Politiek2 reacties

In de krantenstrip Inside Woody Allen is een aflevering waarin we de komiek in een achttiende-eeuws ruiterkostuum door de straten zien galopperen om à la Paul Revere de mensen te waarschuwen dat “The British are coming!” De omstanders zien het aan en geven als commentaar “Alles goed en wel, maar waarom roept hij dat in Londen?!”

Een vergelijkbare ervaring had ik in het najaar van 2005, toen ik in Almere of Lelystad – dat ben ik vergeten, maar het was ergens in het nieuwe land – op de trein stond te wachten en de poster zag hangen: “Vroeger vertrok hier de trein naar Auschwitz.”

Lees verder “Antisemitisme” →

Bloed over de kinderen

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Film, Geschiedenis, Jodendom4 reacties
De blinde Synagoge (Krijtbergkerk, Amsterdam)
De blinde synagoge (Krijtberg, Amsterdam)

“Zijn bloed kome over ons en onze kinderen”: weinig passages uit het Nieuwe Testament hebben de relatie tussen jodendom en christendom zozeer op scherp gezet als deze woorden uit het Evangelie van Matteüs (27.25). Ze zijn te vinden in de beschrijving van het verhoor van Jezus door de Romeinse prefect Pontius Pilatus, die niet werkelijk overtuigd is van Jezus’ schuld. De Jeruzalemse menigte wordt kwaad en eist de veroordeling. Om die eis kracht bij te zetten, roept het publiek “zijn bloed kome over ons en onze kinderen”.

In de Middeleeuwen hadden de christenen er geen moeite mee deze woorden uit te leggen als rechtvaardiging van anti-joods geweld. De joden hadden destijds de messias afgewezen en kregen nu alleen maar het bloed over hun hoofd waarom hun voorouders hadden gevraagd. De Krijtberg, een negentiende-eeuwse katholieke kerk in Amsterdam, heeft nog steeds een standbeeld van een “blinde synagoge”: het idee dat het jodendom als geheel nog in de eigen tijd verantwoordelijkheid droeg voor een gebeurtenis van vele eeuwen geleden, was in 1883 nog springlevend. Zouden we de bouwers van de kerk hebben gevraagd waarop ze deze beschuldiging baseerden, ze zouden waarschijnlijk hebben geantwoord dat de joden het konden krijgen zoals ze het hebben wilden – “zijn bloed kome over ons en onze kinderen”.

Lees verder “Bloed over de kinderen” →

Arabische complottheorieën

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Geschiedenis, Midden-Oosten1 reactie
De piramide van Khufu (Cheops)

Vroeger bestuurde God de wereld. Tegenwoordig wordt ze geregeerd door de vrijmetselaars, de joden, de illuminati, de priorij van Sion of de Bilderberggroep. Ik denk dat de populariteit van complottheorieën vooral wil zeggen dat mensen het leven onbegrijpelijk en chaotisch vinden, en tot elke prijs een verklaring willen hebben.

Er is geen regio waar complottheorieën zo geliefd zijn als in het Nabije Oosten. Wellicht is dat een ander bewijs voor de stelling dat de islam geen antwoord heeft op de moderne tijd, zoals enkele Vlaamse onderzoekers al in de jaren negentig beweerden; wellicht is een reden dat het Nabije Oosten een geschiedenis heeft van reële complotten. Denk aan het Sykes-Picot-verdrag en Operation Ajax.

Lees verder “Arabische complottheorieën” →