Tag: kwakgeschiedenis

kwakgeschiedenis

Kwakgeschiedenis: Jesaja

On door Jona LenderinginArcheologie, Bijbel, Geschiedenis, Jodendom, Methodologie en theorie, Midden-Oosten, Religie10 reacties

Afgelopen vrijdag was ’ie er, keurig volgens planning: de proef van het boek dat Vincent Hunink en ik momenteel aan het maken zijn, Het visioen van Constantijn. Als ik tijd vind blog ik morgen over een relevant museumstuk, maar ik schrijf niet zonder reden “als ik tijd vind”, want ik zit dit weekend dus gebogen over de proef. Wat ik overigens een prettig werkje vind. Je ziet je stommiteiten en je krijgt een kans ze te verbeteren: menigeen benijdt je zoiets.

Het betekent echter dat ik vandaag geen “echt” stukje voor u heb. Ik verwijs u daarom naar deze blog, waarin het bericht dat een afdruk van de zegel van de profeet Jesaja zou zijn gevonden, kundig wordt gefileerd. Simpel samengevat: er staat inderdaad JESAJA (maar dat was geen heel erg ongebruikelijke naam) en daarop volgen letters die zich laten lezen alsof er “profeet” staat, NBYI ofwel nabi. Dat was inderdaad een beroep dat je kon hebben, maar de auteur van die andere blog, voor zover ik weet Deane Galbraith, wijst erop dat uit teksten uit Lachis blijkt dat dat woord destijds anders werd gespeld.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: Jesaja” →

De Constantijnmeteoor

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Pseudowetenschap, Romeinse Keizerrijk, Verbijstering, Wetenschap31 reacties

meteoor

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten, verschijnt in april een boek van mijn hand over het visioen waarmee de weg van keizer Constantijn de Grote richting christendom begon. Vincent Hunink heeft de oudste tekst over die gebeurtenis, een redevoering uit het jaar 310, voor de gelegenheid vertaald. Ik neuzel nog wat om die vertaling heen en ik meende, naïef als ik ben, dat dit een onderwerp was waarbij ik me zou kunnen concentreren op datgene waarover u wil lezen.

Helaas is dat niet het geval. Iedereen vindt de Oudheid namelijk interessant en dat betekent dat er vrijwel geen onderwerp is waarover geen onzintheorie de ronde doet. En jawel, ook over het visioen van Constantijn is een onzintheorie: Constantijn heeft een meteoor zien neerkomen.

Eh?

Lees verder “De Constantijnmeteoor” →

Een proactief stukje voor Kerstmis

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Jodendom, Pseudowetenschap, Religie, Romeinse Keizerrijk25 reacties
Kerstmis: de drie wijzen bij koning Herodes. Byzantijns mozaïek uit de Chora-kerk in Istanbul.

Als een misverstand over de Oudheid er eenmaal is, gaat het nooit meer weg. Wie de Oudheid goed wil uitleggen, moet dus niet alleen zo accuraat mogelijke informatie verspreiden maar er ook voor zorgen dat misverstanden niet ontstaan. Is het daarvoor te laat, zoals vaak het geval is, dan moet hij zien de verspreiding te bemoeilijken.

Zoals vandaag. Binnenkort is het namelijk kerstmis en de christelijke feestdagen zijn altijd een moment waarop de media snelle kopij zoeken, journalisten niet verder kijken dan hun neus lang is en er nogal wat onzin de wereld in wordt gepompt. Wellicht helpt dit stukje de schade in de perken te houden.

Heeft Jezus überhaupt wel bestaan?

Niets uit het verre verleden is helemaal zeker, maar bij een normale toepassing van de historisch-kritische methode is het antwoord ja. U leest er hier meer over.

Lees verder “Een proactief stukje voor Kerstmis” →

Kwakgeschiedenis: Luther

On door Jona LenderinginChristendom, Middeleeuwen, Pseudowetenschap21 reacties

Een tijdje geleden fietste ik van Zwolle naar Deventer. Ik was nog niet lang onderweg toen ik een gebouw zag dat ik nooit eerder had gezien maar uit duizenden herkende: Windesheim, een van de centra van de Moderne Devotie.  Dat dit een kerkelijke vernieuwingsbeweging uit de Late Middeleeuwen is geweest, reken ik tot de algemene ontwikkeling. Je hoeft in elk geval geen professioneel historicus te zijn om ervan te weten. Ik hoorde er bijvoorbeeld zelf van toen ik op de lagere school zat. De Moderne Devotie maakt nu geen deel meer uit van de canon, maar in ons geschiedenisboekje stonden Geert Groote en de Broeders des Gemenen Levens keurig vermeld.

Je hoeft ook geen doctor in de geschiedwetenschap te zijn om te weten dat in diezelfde Late Middeleeuwen Johannes Hus en John Wyclif twee belangrijke vernieuwers waren van het Europese christendom. Dat was op dat moment inderdaad toe aan vernieuwing: al rond 1300 hekelde Dante de rijkdommen van de kerk, daarop volgden eerst het verblijf van de pausen in Avignon en vervolgens het Westers Schisma, waarin er zowel in Rome als in Avignon een paus was. Het Concilie van Pisa (1409) moest daaraan een einde maken maar het eindresultaat was dat er vervolgens drie pausen waren.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: Luther” →

Kwakgeschiedenis: Griekse theaters

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Oude Griekenland, Pseudowetenschap, Wetenschapscommunicatie29 reacties
Het theater van Epidauros

(1)

Eigenlijk was ik best een leuke middag aan het hebben, maar toen las ik het bericht dat Eindhovense onderzoekers hebben vastgesteld dat de akoestiek in de Griekse theaters tegenviel. Dat weten we natuurlijk allang. Ik herinner me van mijn studie, eind jaren tachtig, dat mijn docent Grieks, professor Schenkeveld, uitlegde dat die theaters geluidstechnisch niet zo heel best waren.

Wat nog interessanter was: ook de Atheense democratie had akoestische problemen. Op de Pnyx, waar de volksvergadering samenkwam, was het onmogelijk dat alle mensen verstonden wat er werd gezegd. Met andere woorden, ze stemden in feite niet hoofdelijk maar volgden mensen die vooraan stonden en wél verstonden wat er was gezegd. Dat was, als ik me goed herinner, ooit eens uitgevogeld door een Amerikaanse prof en een hoop vrijwilligers.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: Griekse theaters” →

MoM | Vergelijkingen en relevantie

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Methodologie en theorie, Oudheid, Romeinse Keizerrijk14 reacties
rutte
Historicus Mark Rutte in de bocht

In mijn vorige stukje vertelde ik dat de Oudheid voor ons relevant kan zijn, maar wees ik er ook op dat als je dit beargumenteert door invloed van de oude samenleving op de onze te claimen, je die invloed zult moeten aantonen. Eén van de dingen die je dient te bewijzen is een continuïteit van dat denkbeeld, van die institutie of van dat gebruik. Dat blijft vaak achterwege. Auteurs als Tom Holland, Paul Cartledge en Anthony Pagden nemen bijvoorbeeld aan wat ze dienen te bewijzen. Klinkklare kwakgeschiedenis.

Ik rondde mijn stukje af met de opmerking dat een andere manier om de Oudheid relevantie toe te kennen het maken van vergelijkingen was. Dit doen we in feite de hele dag door. We schrikken van de gebeurtenissen in Charlottesville omdat we meteen een parallel trekken met de gebeurtenissen in het Derde Rijk. Onze neiging tot het zien van overeenkomsten zit echter nog dieper. Zelfs als we een simpel woord als “stad” gebruiken, is al een vergelijking geïmpliceerd met andere nederzettingen.

Lees verder “MoM | Vergelijkingen en relevantie” →

Kwakgeschiedenis: Reza Aslan

On door Jona LenderinginChristendom, Geschiedenis, Jodendom, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Romeinse Keizerrijk8 reacties

aslan_zealot

Reza Aslan is een gezegend mens. Een schrijver kan zich geen betere publiciteit wensen dan het spraakmakende interview dat hij cadeau kreeg van de Amerikaanse zender Fox News. Naar aanleiding van zijn boek, Zealot. The Life and Times of Jesus of Nazareth, vroeg zijn interviewster waarom hij, als moslim, de historische waarheid over de christelijke inspiratiebron wilde beschrijven.

Zo bood ze hem de gelegenheid uit te leggen dat hij een wetenschapper is met vier academische titels en een perfecte beheersing van het Grieks, wiens werk bestaat uit onderzoek naar religie. Door het gesprek die kant op te loodsen, zette Aslan de interviewster volkomen voor joker. Het filmpje ging viral, met commentaren van wetenschappers die erop wezen dat Fox niet begreep dat in de wetenschap de persoonlijke opvattingen van de onderzoeker geen rol spelen. Spraakmakend.

Nadat Aslan als verdediger der wetenschap op het schild was geheven, kwam de kritiek. Uit wetenschappelijke kring, wel te verstaan. Zeker, de geïnterviewde had vier titels, maar geen ervan zou voor het onderwerp relevant zijn: hij is geen historicus maar godsdienstsocioloog.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: Reza Aslan” →

Hermeneuse

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Jodendom, Methodologie en theorie, Pseudowetenschap, Verbijstering, Wetenschap, Wetenschapscommunicatie16 reacties
Schleiermacher (links)

In de vierde of derde eeuw v.Chr. schreef een anoniem gebleven joodse auteur de tekst die bekendstaat als het Boek der wachters, waarin hij enkele verhalen uit Genesis navertelt, bewerkt en uitbreidt. Eén van die verhalen is dat over de “zonen der goden” (Genesis 6.1-4), die verliefd werden op de dochters van de mensen. De auteur van het Boek der wachters verandert deze vervaarlijk naar polytheïsme riekende “zonen der goden” in engelen en vertelt hoe zij de mensen allerlei slechtigheid leerden, zoals wapens, alchimie, sieraden en cosmetica, overspel, astrologie en misleiding.

De mensheid lijdt hieronder maar wordt op bovennatuurlijke wijze bevrijd. Zoals ik al eens eerder vertelde, wordt de leider van de opstand, Azazel, bestraft doordat hij zeventig generaties gevangen zit in een met rotsen afgesloten kuil in een woestijn. Met deze mythe, die ik in samenvatting bepaald geen recht doe, verklaart het Boek der wachters hoe het kwaad in de wereld is gekomen. Van een “zondeval” die zou hebben plaatsgevonden toen Adam en Eva ondanks een goddelijk verbod aten van de “boom van kennis van goed en kwaad” had de auteur van het Boek der wachters niet gehoord. Sterker nog, niet één auteur van een tekst in de joodse Bijbel leest het Paradijsverhaal als een verhaal over de eerste zonde.

Lees verder “Hermeneuse” →

Valse “eerstes”

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Klassieken, Wetenschapscommunicatie4 reacties

galen_sign

Ik rond deze dagen het derde nummer af van uw favoriete oudheidkundige tijdschrift, dat is gewijd aan Pergamon. Ik bezocht de ruïnes van die stad een paar jaar geleden en vond het er adembenemend mooi. Het hoogtepunt was toen ik wandelde door het heiligdom van Asklepios en hoorde hoe een Japanner in het theater begon te zingen. Ik houd niet van mensen die zingen in Griekse theaters, aangezien de akoestiek er goed is. Je verstaat elke valse noot. Maar deze man zong prachtig.

Het reclamebord hierboven fotografeerde ik op dezelfde dag. Daar werd ik minder blij van, en dan bedoel ik niet dat kruidengeneeskunde aan kwakzalverij grenst. (Er zijn wel geneeskrachtige stoffen in planten, maar uw apotheker betrekt die liever van een laboratorium, zodat hij de werkzame bestanddelen tot op de milligram nauwkeurig kan doseren.) Ik ben echter geen farmaceut maar historicus, en mijn ergernis betreft dat het totale onzin is dat Galenos, een arts uit de tweede eeuw na Christus, de eerste kruidenarts zou zijn geweest. De oude Egyptenaren kenden de heilzame werking van kruiden al.

Lees verder “Valse “eerstes”” →

Kwakgeschiedenis: de beroerte van Caesar

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Romeinse Republiek13 reacties
Gem met portret van Caesar (Rijksmuseum van Oudheden, Leiden)

Roman emperor Julius Caesar may have suffered a series of mini-strokes, explaining his dark mood in later life, according to doctors at London’s Imperial College.

Eigenlijk had ik vandaag wat achterstanden willen wegwerken, maar soms is er een geval van klinkklare kwakgeschiedenis dat om een weerlegging schreeuwt. Zoals het geval hierboven, waarover u hier meer leest. Twee artsen uit Londen, Francesco Galassi en Hutan Ashrafian, hebben vastgesteld dat enkele zwakke momenten die Caesar in zijn laatste jaren had, wel eens kunnen duiden op hart- en vaatziekten. “He may have in fact suffered from a cardiovascular complaint.”

Juist. Klachten over het hart- en vaatstelsel. Een en ander is gepubliceerd in Neurological Sciences. U vindt het hier; ik meende dat de betaalmuur van Springer was geslecht, maar u mag er €34,95 voor neertellen – de prijs van een doorwrocht, gebonden boek. U hoeft dat er niet voor te betalen want de PDF is niet zo doorwrocht als je voor dit bedrag mag verwachten. Er zijn namelijk geen oudhistorici geconsulteerd. Ik snap dat ergens ook wel. Een oudheidkundige opleiding dient immers alleen maar om complicaties te herkennen aan je bronnen, die zo’n Galassi en Ashrafian alleen maar in de weg zitten.

Lees verder “Kwakgeschiedenis: de beroerte van Caesar” →