Tag: Persepolis

De val van Persepolis

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Klassieken, Perzië, Toerisme4 reacties
Door mensenhanden beschadig reliëf van Xerxes
Door mensenhanden beschadig reliëf van Xerxes

Over Persepolis, waar ik wakker werd op de ochtend waarop u dit leest, heb ik al eens eerder geschreven op deze kleine blog. Het is een van de grootste antieke ruïnes en de plaats verveelt me nooit. Dát het een ruïne is, is het gevolg van de Macedonische plundering: Alexander de Grote nam de stad in de winter van 331/330 in en bleef er een paar weken. Bij zijn vertrek ging de toorts erover.

De Griekse historicus Kleitarchos sprak enkele jaren later met de ooggetuigen en zijn verslag ligt ten grondslag aan het verhaal van Diodoros van Sicilië (Wereldgeschiedenis 17.70-72). Ik geloof dat ik de onderstaande vertaling ooit zelf heb gemaakt maar weet dat eerlijk gezegd, ruim tien jaar na mijn Alexanderboek, niet meer zeker. Het is in elk geval niet de vertaling die Simone Mooij later zou maken. U leest hieronder eerst hoe de stad wordt veroverd en geplunderd, en later hoe het paleis in vlammen opgaat.

Lees verder “De val van Persepolis” →

Leeuw en stier

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Perzië, Toerisme5 reacties
Leeuw en stier, Persepolis.

Ik heb altijd een lichte aarzeling als ik een boek over kunst in handen krijg. De auteurs lijken de schilderijen of sculpturen altijd te willen uitleggen, terwijl ik vaak helemaal niet hoef te weten wat het voorstelt. Is het mooi? Ik geniet en ben tevreden. Betekent het wat? Is niet het eerste wat ik wil weten.

Neem het gevecht tussen stier en leeuw dat je vaak ziet afgebeeld in de Achaimenidische kunst, zoals hierboven, op een reliëf uit Persepolis. Ik heb wel eens gelezen dat het de eeuwige kosmische strijd tussen goed en kwaad zou representeren; ik heb wel eens gehoord dat het zou staan voor de sterrenbeelden Stier en Leeuw; en ik heb wel eens bedacht dat die twee interpretaties elkaar niet uitsluiten. De waarheid is dat we geen idee hebben wat het symboliseert.

Lees verder “Leeuw en stier” →

Een wrange klucht

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Midden-Oosten, Verbijstering1 reactie
Persepolis

Lang geleden, in 1931, streek een team Amerikaanse archeologen neer in Persepolis. Het is een van de mooiste vindplaatsen ter wereld en als u nog nooit in Iran bent geweest, is Persepolis beslist een reden om die kant op te gaan. De archeologen konden hun geluk dus niet op en deden wat alle archeologen doen: zoveel mogelijk opgraven. U moet hier maar eens kijken naar de foto’s uit de jaren dertig. Het accent op de opgraving betekende echter onvermijdelijk dat een deel van de vondsten nooit is gepubliceerd, domweg omdat de middelen, na zo uitgebreide opgravingen, ontbraken.

De Persepolis Fortification Tablets kwamen zo in het gedrang. Het gaat om een collectie van een kleine 25.000 fragmenten, die lijken te hebben behoord tot zo’n 18.000 teksten. Daarvan werd maar een deel uitgegeven: meest administratieve documenten, die helpen het economische leven van het antieke Perzië te begrijpen. Ook voor politieke geschiedenis zijn ze belangrijk: zo is er ergens een voucher dat een zekere Datiya gebruik kan maken van de Koninklijke Weg naar het westen, en dit bevestigt dat de commandant van de Perzische troepen in de slag bij Marathon inderdaad Datis heette, zoals Herodotos schrijft. Sprekend over Herodotos, de Persepolis Fortification Tablets bewijzen dat de Perzische namen die de Griekse auteur noemt, kloppen.

Lees verder “Een wrange klucht” →

Neo-Achaimenidische kunst (2)

On door Jona LenderinginArcheologie, Dagelijks leven, Geschiedenis, Midden-Oosten, Politiek
Achaimenidische sfinxenhoofden op een kapiteel.
Achaimenidische sfinxenhoofden op een kapiteel.

Ik beschreef in het eerste deel van dit stuk mijn verbazing over de talloze neo-achaimenidische kunstvoorwerpen en prullaria die je overal in Iran ziet. Ze zijn geïnspireerd door een voor-islamitische godsdienst en dienden – zoals ik nog zal beschrijven – een seculiere propaganda, zodat het wat wonderlijk is dat ze alomtegenwoordig zijn in een islamitische republiek.

Eén reden waarom ze nog steeds bestaan, is dat de Iraniërs niet het idee hebben dat er een tegenstelling is tussen de godsdienst van het antieke Perzië en de islam. Al in de elfde eeuw waren de Iraniërs ervan overtuigd dat hun oergodsdienst, het door de profeet Zarathustra gestichte zoroastrisme, een vorm van monotheïsme was. De oude Perzen zouden Mohammeds openbaring alleen nodig hebben gehad voor de fijne details, maar ze hadden zelf, en als eersten, ontdekt dat God één was.

Lees verder “Neo-Achaimenidische kunst (2)” →

Persepolis

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Klassieken, Perzië, Toerisme4 reacties
Poort van alle naties, Persepolis

Een jaar of tien geleden was ik rond Oud en Nieuw in Rome, met in mijn gezelschap een student klassieke talen en een studente oudheidkunde. Meestal gingen we in de ochtend de stad in om de antieke monumenten te verkennen. Ik was in die tijd een boek aan het schrijven over de hoofdstad van het Romeinse Rijk en vond het leuk mijn reisgenoten uitleg te geven: zo combineerde ik het aangename gezelschap met een nuttige activiteit, want al vertellend herhaalde ik voor mezelf de stof van mijn boek.

Op oudejaarsochtend beklommen we de Palatijn, en ik stond al in de doceerstand, klaar om te vertellen welke wereldhistorische betekenis deze of gene klomp bakstenen had, toen de studente opmerkte wat een magische plaats dit toch was. Als door de bliksem getroffen realiseerde ik me dat ik, bij het schrijven van mijn boek, het belangrijkste was vergeten: dat ruïnes er in de eerste plaats zijn om, heel romantisch, van te genieten.

Lees verder “Persepolis” →

Voorislamitisch Iran (3): de vierde eeuw

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Perzië
Zegelafdruk: een Perzische verslaat een Griekse hopliet (Metropolitan Museum of Art, New York)

[Dit is het derde deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

De zoon van Darius was Xerxes, die beroemd is geworden om zijn vergeefse veldtocht naar Griekenland. In de westerse geschiedenisboekjes staat vermeld dat de Grieken die oorlog wonnen, maar het is niet aannemelijk dat ook de Perzen er zo tegenaan keken: ze hadden Athene veranderd in een rokende puinhoop en de Grieken hadden hun lesje geleerd. Ooit hadden de Atheners zich in de Perzische interne aangelegenheden gemengd en dat lieten ze -met de jaren rond 465, 420 en 395 als uitzondering- de komende anderhalve eeuw wel uit hun hoofd. Een zuiver-Grieks standbeeld in het Nationaal Archeologisch Museum van Teheran illustreert Xerxes’ overwinning – het is namelijk gemaakt van Atheens marmer, maar opgegraven in Persepolis.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (3): de vierde eeuw” →

Voorislamitisch Iran (2): Darius

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Perzië
Het defilé in Persepolis begint: Darius op de troon, een hoveling kondigt het begin aan (Nationaal Museum Teheran)

[Dit is het tweede deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

Cyrus‘ zoon Kambyses volgde hem in 530 op, veroverde Egypte, en stierf op de terugweg. Een burgeroorlog brak uit, die werd gewonnen door Darius de Grote (522-486), een van de meest getalenteerde heersers uit de oud-oosterse geschiedenis. Hij deed verslag van zijn staatsgreep in een inscriptie langs de weg van Hamadan naar Babylonië, bij Behistun: een belangrijke bron voor de geschiedenis en religies van die tijd. Opvallend is bijvoorbeeld dat Darius maar één god noemt, Ahuramazda, en al zijn tegenstanders aanduidt met woorden die betrekking hebben op liegen. Dat lijkt zó sterk op de woordkeus van de legendarische profeet Zarathustra (ofwel Zoroaster), dat wel is aangenomen dat Darius een aanhanger is geweest van het Zoroastrisme.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (2): Darius” →