Tag: Hatra

Titianos, Tatianos, Tattanay

On door Jona LenderinginPerzië, Romeinse Keizerrijk7 reacties
Zomaar een standbeeld uit Hatra (Nationaal Museum, Bagdad)

Toen ik het stukje over Maës schreef, de man over wiens reis richting China we dankzij Ptolemaios iets weten, viel me iets geks op. De man heette voluit Maës Titianos en voor zover ik kan overzien heeft elke moderne auteur hem geïdentificeerd als Romein. Inderdaad bestaat er een Romeinse naam Titianus. Op Sicilië zijn zelfs Maesii Titiani gedocumenteerd. Als onze Maës bij die familie had gehoord, had je weliswaar verwacht dat zijn naam als Μαες of Μαις zou zijn gespeld en niet als Μαης, maar toch. Er zijn weinig redenen om niet aan te nemen dat Maës geen Romein zou zijn geweest. Maar ik aarzelde.

Twijfels

Punt één: de publicaties die ik erop nasloeg, hadden erg geforceerde verklaringen voor de manier waarop Maës aan zijn Romeinse naam was gekomen. Craig Benjamin opperde in Empires of Ancient Eurasia, waarover ik het eerder had, dat Maës de naam Titianus te danken had aan keizer Titus. Dan zou hij echter Titus Flavius Maesus hebben geheten. Iets plausibeler is een verband met een door Marcus Antonius benoemde Romeinse gouverneur van Syrië, Marcus Titius. Maar als dit degene was aan wie Maës zijn naam te danken had, zou hij Marcus Titius Maesus hebben geheten. Kortom, ik kwam geen overtuigende verklaring tegen.

Lees verder “Titianos, Tatianos, Tattanay” →

Damelen en kromedarissen in Hatra

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis2 reacties
Het reliëf uit Allat-tempel in Hatra

De trouwe lezers van deze blog kennen de running gag: in de Oudheid kenden ze wel dromedarissen, maar nauwelijks kamelen. Als u de details wil kennen, vindt hier serieuze informatie. U weet:

  • een dromedaris (Camelus dromedarius) is gebouwd op de woestijnhitte, heeft dunne vetlagen, draagt één bult en heeft kort haar,
  • een kameel (Camelus bactrianus) is gebouwd op de kou, heeft dikke vetlagen, twee bulten en lang haar.

Een heel ander beest. Belangrijk is de kwestie natuurlijk niet, maar nu leek er toch nieuws te zijn: in Hatra (in noordelijk Irak) zijn ten tijde van koning Sanatruq I (rond 170 na Chr.) dromedarissen en kamelen gekruist. Dat wisten we nog niet.

Lees verder “Damelen en kromedarissen in Hatra” →

Filmpjes uit Irak

On door Jona LenderinginArcheologie, Assyrië, Babylonië, Geschiedenis, Hellenisme, Middeleeuwen, Midden-Oosten, Sumerië, Toerisme, Vroege Islam8 reacties

Zoals de trouwe lezers van deze blog weten, hebben mijn vriendin en ik afgelopen oktober een reis gemaakt door Irak. We bezochten de Sumerische steden in het zuiden, dronken thee bij de Moeras-Arabieren, waren verbaasd over de ontwikkeling van toeristische faciliteiten in Babylon, bezochten de Assyrische hoofdsteden Aššur, Nimrud, Khorsabad en Nineveh, zagen de stadswal van de door Alexander de Grote gestichte stad Charax, waren de eerste toeristen in tijden in Hatra en bezochten de voornaamste sji’itische heiligdommen. Mijn geliefde had het goede idee dat we filmpjes zouden maken. Zo kunt ook u het een en ander zien. Niet iedereen kan immers even twee, drie weken naar Irak.

U vindt de filmpjes hieronder. Verwacht geen Hollywood. We probeerden licht te reizen en hadden alleen een telefoon en een klein microfoontje bij ons, geen statief. De wind, het felle zonlicht en de hitte speelden ons regelmatig parten. Meer dan eens zagen we zelf niet wat we aan het filmen waren. Ook improviseerde ik de tekst te plekke, zonder aantekeningen. Kortom, het was amateurisme – maar in de beste zin van het woord: gemaakt uit liefde. Kees Huyser heeft van het ruwe materiaal nog wat toonbaars gemaakt. Waarvoor veel dank (en een fles met drank).

Lees verder “Filmpjes uit Irak” →

De schade van ISIS

On door Jona LenderinginArcheologie, Cultuur, Geschiedenis, Islam, Midden-Oosten, Toerisme8 reacties
Beschadigde inscriptie (Mar Behnam)

Zoals u weet oefende de zogenaamd Islamitische Staat ofwel ISIS ofwel Daesh recentelijk een schrikbewind uit in het noorden van Irak en het westen van Syrië. De terreur vormde een opvallend wreed en sadistisch hoofdstuk in de sowieso gewelddadige geschiedenis van deze regio. Het gebied heeft sinds de ondergang van het Ottomaanse Rijk rust noch duur gekend. Het zou voor de westerse media makkelijk zijn geweest de gebruikelijke oriëntalistische stereotypen van stal te halen, en dat gebeurde ook wel, maar dit keer was er ook iets anders. Er waren tevens berichten over de door ISIS georganiseerde plunderingen en verwoestingen van cultureel erfgoed. Toen ik Irak in oktober bezocht, waren die niet te missen.

Plundering

Eerst een kanttekening. Er zijn inderdaad plunderingen geweest en er zijn inderdaad antiquiteiten verkocht. Het was makkelijk. Er bestond immers al een door de autoriteiten gedoogd handelsnetwerk voor illegaal verworven oudheden. De westerse landen waren niet alleen grootafnemers, ze faciliteerden de zwarte handel ook met enerzijds een financiële structuur om belasting te ontwijken en geld wit te wassen en anderzijds academici die heling goedpraatten (meer).

Lees verder “De schade van ISIS” →

Hatra

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Hellenisme, Perzië, Romeinse Keizerrijk
De buitenmuur rond de stad en de binnenmuur rond het heiligdom van Hatra

De naam “Hatra” is Aramees en betekent waarschijnlijk zoiets als “omheining”. Het moet verwijzen naar de muur (temenos) rond de tempel van de zonnegod Šamaš. De Hatrenen zelf noemden de stad Beit Elaha, “huis van god”. Er is geen bewijs voor bewoning van de plaats vóór de Parthische tijd (c.140 v.Chr. – c. 225 na Chr.), al kunnen verscheidene beelden uit de daaraan voorafgaande eeuw dateren, toen het gebied behoorde tot het Seleukidische Rijk.

Gelegen tussen enerzijds de vruchtbare vlakten van Assyrië in het oosten en de vallei van de Eufraat in het westen, was Hatra een belangrijk handelscentrum, vergelijkbaar met Palmyra. Handel was destijds vaak gecentreerd rond heiligdommen – denk aan de Wierookroute over het Arabische Schiereiland – en ook de tempel van Šamaš zal zo hebben gefunctioneerd. Hatra had hierdoor contacten met de hele wereld. Het verbaast niet dat er allerlei mensen woonden: afstammelingen van de oude Assyriërs en Babyloniërs, Arameeërs uit Syrië, Griekse en Macedonische veteranen, Iraniërs, en dit alles onder een Arabische dynastie. Hatra geldt daarom als de eerste Arabische stadstaat, maar je mag de vraag stellen wat daarmee is bedoeld.

Lees verder “Hatra” →

Een wonderlijk altaar uit Hatra

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Religie14 reacties
Altaar uit Hatra (Nationaal Museum van Irak, Bagdad)

Wat een raar ding, dit – eh, hoe zal ik het noemen? – altaar uit Hatra, de hellenistische stad in het noorden van Irak. Het is misschien het beste het te bekijken van onder naar boven. Onderaan bevindt zich een grijswit, marmeren, vierkant huisje met nissen. Dit huisje, omgeven door acht pilaren, is in feite het model van een heiligdom. In de vier nissen staan goddelijke figuren, zoals een adelaar: een gebruikelijk soort afbeelding in deze contreien, meestal uitgelegd als het voertuig van de ziel.

Op zeven van de zuilen staan – wat lastig te herkennen – standaards afgebeeld, min of meer zoals op dit reliëf. De standaards representeren de hemelgoden: aan de ene zijde (links achter, voor ons onzichtbaar) zijn dat de Maan en Mercurius; aan de zijde op de foto zijn dat Venus, de Zon en Mars; aan de rechterzijde Jupiter en Saturnus. De achtste zuil, helemaal achteraan, is onversierd.

Lees verder “Een wonderlijk altaar uit Hatra” →

Dromedaris

On door Jona LenderinginOudheid, Toerisme4 reacties

Internet is er om over de hele aarde poezenplaatjes te delen. We willen een basis stichten op Mars om ook interplanetair poezenplaatjes aan elkaar te kunnen tonen. Maar ik wil er vandaag toch even voor pleiten de dromedaris niet te vergeten.

De linker foto is in 2004 gemaakt in een vervallen serail langs de weg van Nain naar Isfahan. Ik herinner het me nog goed. Mijn goede vriend Richard was net een eind de woestijn in gelopen om daar een eolisch sediment te bestuderen (en omdat hij zo graag eens in de woestijn wilde staan roepen) toen mijn zakenpartner en zijn vriendin de dromedaris en haar jong ontwaarden. De baby-dromedaris was pas geboren en kon, zoals u ziet, al op eigen benen staan. Fascinerend.

Lees verder “Dromedaris” →

Nergal en de NASA

On door Jona LenderinginArcheologie, Assyrië, Geschiedenis, Hellenisme, Midden-Oosten, Museumstuk, Religie6 reacties
Reliëf van de god Nergal uit Hatra (vermoedelijk vernietigd in het museum van Mosul)

Misschien verwacht u na mijn eerdere schrijfsels dat het bovenstaande reliëf uit Nineveh komt. En u heeft wel een beetje gelijk, want dit reliëfje was ooit te zien in het museum in de Noord-Iraakse stad Mosul, de hedendaagse voortzetting van de antieke hoofdstad van Assyrië. De foto is gemaakt door Diane Siebrandt, een van de drie Amerikaanse fotografen die enkele jaren geleden het Noord-Iraakse erfgoed vastlegden. Ik blogde al eens over hen.

Het reliëfje komt echter niet uit Nineveh maar uit Hatra, een van de best-bewaarde steden uit de Parthische tijd, dus zeg maar de twee eeuwen voor en de twee eeuwen na het begin van onze jaartelling. (De kleding is evident Iraans.) U kunt het kunstvoorwerp vrijwel zeker nooit meer zien, want de zogenaamd Islamitische Staat heeft het museum van Mosul kapot gemaakt en maakte daar duivelse filmpjes van die makkelijk op de sociale media werden gedeeld – filmpjes die niet alleen de vernietiging van het erfgoed documenteerden maar de terecht verontwaardigde, cultuurminnende verspreiders de rol gaven van propagandisten van de islamitische onheilstaat.

Lees verder “Nergal en de NASA” →

De archeoloog als marionet

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Islam, Klassieken, Midden-Oosten, Musea, Politiek, Religie4 reacties
Reliëf van de god Nergal uit Hatra, vermoedelijk door ISIS vernietigd in het museum van Mosul

Natuurlijk, ze zijn schokkend, die beelden van de vernietigingen in het archeologisch museum van Mosul en het vandalisme in Hatra. Desondanks zou ik u willen uitnodigen er geen aandacht aan te besteden, hoe deprimerend het nieuws ook is. Ik ga er ook niet naar linken. Voor dat doodzwijgen heb ik drie redenen.

(1)

Laten we blij zijn dat de leden van zogenaamde Islamitische Staat hun tijd verspillen aan het vernielen van oudheden en niet aan het vernielen van mensen.

(2)

We zien uitsluitend wat ons wordt getoond. (Als u die filmpjes bekijkt, ziet u hoeveel camerastandpunten er zijn. Het is geënsceneerd.) Het is natuurlijk vreselijk dat antieke beelden worden vernietigd, maar als museumvoorwerpen zijn ze redelijk redelijk gedocumenteerd. We weten wat verloren is.

Veel ernstiger is dat er ook roofopgravingen plaatsvinden en dat de opslagruimtes van de musea zijn geplunderd. We hebben geen idee wat daarmee verloren gaat. We weten wel dat het materiaal terechtkomt in de illegale handel, dat ISIS er geld uit betrekt, dat er helers zijn en dat deze handel het feitelijke misdrijf vormt. Daarvan zijn geen beelden. De beelden die u wél te zien krijgt, dienen ter afleiding.

Lees verder “De archeoloog als marionet” →