Categorie: Geschiedenis

De blauwdruk van een theater?

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Midden-Oosten, Museumstuk, Oudheid, Romeinse Rijk8 reacties
Model van een theater in Baalbek (Nationaal Museum, Beiroet)

Het was, na het uitstel van vorige week, de bedoeling dat vandaag de groepsblog van start zou gaan. Alles staat ook klaar. Gisteravond om negen uur moest de “boodschappenservice” het volautomatisch doen, d.w.z. het programmaatje waarmee abonnees aan het einde van de dag de blogjes van die dag krijgen toegemaild. Het werkte. We konden van start.

Nou ja, er was nog een akkefietje. De fotobijschriften in de zogeheten header, zeg maar de achtergrond bij de kop, verschenen almaar niet. Het was geen reden om niet verder te gaan, maar het was diverse mensen opgevallen en we wilden het toch even gerepareerd hebben voor we van start gaan. Ook wilde ik zelf nog even naar wat teksten kijken. Het wordt dus woensdag.

Lees verder “De blauwdruk van een theater?” →

Jezus’ voorouders

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom, Midden-Oosten, Oudheid, Religie27 reacties
Schriftgeleerde met boekrol (Catacombe van Petrus en Marcellus)

Een tijdje geleden kondigde ik een reeks aan over het Nieuwe Testament, waarbij ik de nadruk erop wilde leggen dat zowel de meeste personages als de auteurs Joden waren. Ik behandelde toen de proloog van het Johannes-evangelie. Vandaag het begin van het Matteüs-evangelie: de geslachtslijst, een van de stukken die elke weldenkende lezer overslaat. Er is echter meer aan te ontdekken dan je zou verwachten.

Ik werk met de tekst in de Willibrordvertaling omdat die nu eenmaal simpel te downloaden is, maar ik zou willen dat ik dat kon doen met de Nieuwe Bijbelvertaling; in die nieuwe en dus betere vertaling vindt u dezelfde tekst hier.

Lees verder “Jezus’ voorouders” →

Bar-Rakeb van Sam’al

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Midden-Oosten, Museumstuk, Oudheid2 reacties
Bar-Rakeb ontvangt een schrijver (Pergamonmuseum, Berlijn)

Haal u even de landkaart van Turkije en Syrië voor de geest. De grens loopt van het oosten naar het westen. Vlak voor de Middellandse Zee zwenkt hij ineens naar het zuiden en loopt dan een eind zuidelijker naar verder naar de kust. Het gebied waar de grens zo opvallend omheen loopt is dat van Antiochië. Al voor die stad was gesticht, was hier een belangrijk stedelijk centrum, dat eveneens de Orontes en de weg van de zee naar Assyrië beheerste: Sam’al. Het is ook wel bekend als Bit Gabbar. De ruïnes van de koninklijke residentie zijn te zien bij het huidige Zincirli.

Ik herinner me vooral het vluchtelingenkamp ernaast. De ruïnes stellen weinig voor, de opgraving was, toen ik er kwam, stilgelegd. Voor de vondsten moet je zijn in de musea, zoals het Berlijnse Pergamonmuseum, waar bovenstaand reliëf is te zien. Dit is koning Bar-Rakeb, die regeerde van 727 tot 711 v.Chr. en hier een schrijver ontvangt. Op de inscriptie identificeert de koning zichzelf als zoon van Panamuwa, dienaar van de Ba’al van Harran.

Lees verder “Bar-Rakeb van Sam’al” →

Varsseveld en Varus’ veld

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Oudheid, Romeinse Rijk25 reacties

Even een mini-blogje over Varsseveld vandaag. Niet lang. Ik heb het namelijk vrij druk met het testen van de groepsblog i/o (waarheen ook dit stukje middels een #reblog naartoe zal gaan). Vanavond rond een uur of negen weten we of de “boodschappenservice” werkt. Omdat twee à drie blogjes per dag op de korte termijn een haalbare kaart lijkt, zouden de mensen die een abonnement nemen, twee à drie keer per dag mail krijgen. Dat is wat veel. Het is beter dat er aan het einde van de dag één overzichtje komt. Dat systeem werkte de afgelopen dagen nog niet lekker, maar als het vanavond wel functioneert, dan hebben we in principe groen licht.

Enfin. Ik heb al een hele alinea geschreven. Terwijl ik het kort wilde houden.

Welkom in Varsseveld dus, gelegen in de Achterhoek tussen Doetinchem en Winterswijk. Volgens een verzonnen etymologie zou die naam zijn afgeleid van Varus’ veld. Het zou de plaats zijn van de slag in het Teutoburgerwoud.

Lees verder “Varsseveld en Varus’ veld” →

Lucius en Amaka

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Museumstuk, Oudheid, Romeinse Rijk9 reacties
Het kruikje van Lucius (Thermenmuseum, Heerlen)

Voor mij, ga ik u eens lekker inwrijven, gaan de deuren open die voor u onlangs gesloten werden. Een kleine twee weken geleden, op de eerste dag waarop de musea geen publiek meer mochten ontvangen, mocht ik rondwandelen door het Thermenmuseum in Heerlen. Het was verder verlaten, afgezien van conservator Karen Jeneson en mijn geliefde, die wilde genieten van een stil museum.

Privileges verplichten, dus binnenkort doe ik verslag van de laatste fase bij de vernieuwing van dat mooie museum. Het zal het eerste stukje zijn als de groepsblog online gaat. Ik mik op donderdag.

Maar eerst: een van de beroemdste archeologische vondsten uit Nederland. Niet het badhuis zelf, maar het kruikje hierboven.

Lees verder “Lucius en Amaka” →

MoM | Vormende krachten

On door Jona LenderinginChristendom, Cultuur, Geschiedenis, Midden-Oosten, Oudheid, Oudheidkunde is een wetenschap, Religie38 reacties

Tom Holland, daar had ik het al een tijdje niet over gehad. Ik was begonnen met een reeks waarin ik zijn boek Dominion gebruikte om uit te leggen wat een historicus doet en waarom Holland geen historicus is. Door het ziekbed van mijn moeder is die reeks onderbroken, maar het kan geen kwaad haar te hernemen. Teveel mensen denken dat geschiedenis zoiets is als wat verhalen bij elkaar plaatsen. Het is echter een wetenschap. Er zijn dus kwaliteitseisen.

Begrijp me niet verkeerd: ik zal Holland het schrijven niet verbieden. Maar hij moet niet voorwenden dat het geschiedenis is. Hoe je het métier wel moet noemen, dat weet ik ook niet. Zijn verhalen zijn in elk geval geromantiseerd, want hij construeert feiten door weg te laten wat hem niet bevalt en kleedt zijn gegevens regelmatig aan met bewijsbaar onjuiste gegevens. Bovendien zijn Hollands verhalen ideologisch vooringenomen. Net als in Persian Fire (waarin hij het negentiende-eeuwse frame van een unieke door oosterse horden bedreigde Griekse cultuur nieuw leven inblies) is ook in Dominion de oosterling opnieuw De Vijand. Perzen, Arabieren, moslims – het is allemaal één pot nat. Daar staat dan de pluriformiteit van de westerse wereld tegenover. Hollands Oosten is een exotisch collectief, Hollands Westen is genuanceerd en individualistisch. Noem het wat je wil maar noem het géén geschiedenis.

Lees verder “MoM | Vormende krachten” →

Sapfo: van kwaad tot erger

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Oudheid, Pseudowetenschap, Verbijstering, Wetenschap8 reacties
Nog een Sapfo waarvan we niet weten of ze echt is: een buste uit Herculaneum, nu in het Museo nazionale archeologico in Napels.

Op een bepaald moment moet iets klaar zijn. Toen ik een boek over het oude Rome schreef las ik over die stad alles wat los en vast zat, maar toen het eenmaal was verschenen, verloor ik mijn belangstelling. Ik heb ook nauwelijks meer omgekeken naar Alexander de Grote nadat ik er een boek over had geschreven. Ik had de stof verkend, ik had de stof in eigen woorden naverteld, ik was de stof voldoende meester om iets nieuws te gaan verkennen. Ik zou dus, nu Bedrieglijk echt is verschenen, niet meer over papyrologie willen schrijven. Soms drijft de verontrusting je echter terug.

Echt of vals?

Sapfo dus. In Bedrieglijk echt behandelde ik diverse dossiers: Artemidoros (vals), Geheime Marcus (incompetent beoordeeld), het Evangelie van de Vrouw van Jezus (vals), de Dode Zee-rol-fragmenten uit de Green-collectie (vals), de Dode Zee-rol-fragmenten uit de Schøyen-collectie (vals), het Marcusfragment (gestolen) – steeds was wel duidelijk hoe de vlag erbij hing. De Sapfo-fragmenten vormden echter een open einde. Er is geen afdoende gedocumenteerde provenance.

Lees verder “Sapfo: van kwaad tot erger” →

De mantel van Martinus

On door Jona LenderinginChristendom, factcheck, Geschiedenis, Oudheid, Romeinse Rijk33 reacties

Ik ken meneer Hagenaars uit Diemen niet. Hij is de auteur van de bovenstaande brief, die vrijdag te lezen viel in Trouw. en een reactie is op deze column van Koos Dijksterhuis. De briefschrijver legt uit dat Martinus van Tours de helft van zijn mantel aan de armen gaf omdat hij soldaat was en de helft van zijn mantel eigendom was van Rome. Door een halve cape te geven, gaf hij zijn hele bezit.

Een van de vaste gebruikers van de reageerpanelen van deze blog legde de brief aan me voor. Hij had hier nog nooit van gehoord, geloofde ik het?

Nou, nee. Ik geloofde onmiddellijk dat Hagenaars het te goeder trouw had geschreven, want de verklaring valt ook op verschillende internetsites te lezen. Meestal met precies dezelfde formulering: “de mantel was eigendom van Rome”. Het staat eveneens op de Wikipedia. Het gaat evident terug op één bron, maar dat wil niet zeggen dat de verklaring juist is. Het zweemt naar een bepaald soort verklaringen dat je wel vaker tegenkomt.

Lees verder “De mantel van Martinus” →

Hoezo klassiek?

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom, Klassieken, Midden-Oosten, Oudheid, Politiek, Religie, Romeinse Rijk40 reacties
Zeus en Ganymedes (Nationaal Archeologisch Museum, Athene)

Er naderen verkiezingen en dus maakten de kleine christelijke partijen onlangs een puntje voor de eigen achterban, namelijk dat een reformatorische school het recht zou hebben van ouders een verklaring te vragen waarin zij afstand namen van een homoseksuele leefwijze. De discussie hierover is elders gevoerd; mij gaat het om een tweet van SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij.

Scholieren verdienen een veilige school én scholen moeten de vrijheid hebben om de klassiek-christelijke opvattingen over huwelijk en seksualiteit te vertolken. …

Hierover is een hoop te zeggen. Het woord “klassiek” heeft diverse betekenissen.

Lees verder “Hoezo klassiek?” →

De bochelaar van Antiochië

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Oudheid, Romeinse Rijk3 reacties
Mozaïek van een gebochelde (Archeologisch museum van Antiochië)

Het zou de titel van een roman kunnen zijn, “De bochelaar van Antiochië”, maar ik denk aan niet meer dan het mozaïek hierboven. Het is te zien in het plaatselijke museum. Qua stijl zijn de Syrische mozaïeken wat minder verfijnd dan de Afrikaanse, maar dat laat onverlet dat de Antiocheense kunstenaars hun eigen verhalen te vertellen hebben. Alleen weet ik niet altijd welk.

Hierboven een gebochelde met een opvallend groot geslacht. Ik vermoed dat hij visser is, want hij houdt twee sprieten vast van de soort waarmee je een vis spietst. Maar misschien zie ik dat verkeerd. Ik zou geen vragen hebben gehad als er niet twee Griekse woorden bij hadden gestaan, καὶ σὺ, “ook jij”. Dat is een gebruikelijke formulering uit grafschriften. Het Latijnse equivalent is hodie mihi, cras tibi, “heden ik, morgen gij”. Een beroemd voorbeeld is de waarschuwing die de stervende Julius Caesar zijn moordenaar Brutus voorhield: καὶ σὺ τέκνον, “ook jij, m’n zoon”.

Lees verder “De bochelaar van Antiochië” →