Soldaten van III Gallica eren keizer Caracalla (Nahr al-Kalb; meer)
[Tweede blogje over de geschiedenis van het Derde Legioen Gallica. Het eerste was hier.]
Armenië, Judea en Italië
Tijdens de regering van keizer Nero nam het Derde Legioen Gallica onder leiding van Corbulo deel aan de oorlogen in Armenië waarover ik al schreef. In 66 maakte een onderafdeling van III Gallica deel uit van het expeditieleger waarmee Gaius Cestius Gallus vergeefs probeerde de Joodse Opstand in de kiem te smoren. Vermoedelijk dienden de soldaten nog even onder Vespasianus, de door Nero gestuurde generaal die de regio moest pacificeren. Begin 68 werden ze echter overgeplaatst naar de Donau, waar III Gallica en VIII Augusta met succes de grens beveiligden tegen de Roxolani.
De nooit door Fakhr-ad-Din ingenomen Krak des chevaliers
[Voorlaatste blogje in een vijfdelige reeks over Fakhr-ad-Din Ma’n (1572-1635), de Druzische krijgsheer die een tijd woonde in Italië en de Levant zou hebben kunnen moderniseren. Het eerste blogje was hier.]
Staat in de staat
Dankzij de sympathie van Ahmet Pasha kon Fakhr-ad-Dins tweede regeringsperiode succesvol beginnen. Druzische groepen die zich tegen zijn broer Yunus hadden gekeerd, verontschuldigden zich. De sji’ieten verleenden hem steun in de oorlog tegen de Sayfa’s in het noorden, die al snel niet meer bezaten dan de Krak des Chevaliers. Dat hij die burcht niet kon innemen, is een van de weinige tegenslagen die Fakhr-ad-Din in deze jaren moest verduren. De havens van de Sayfa’s, zoals Byblos en Batroun, vielen wel in zijn handen, terwijl de noordelijk van Tripoli gelegen kuststrook in handen kwam van een van zijn bondgenoten.
Eigenlijk is het heel logisch dat als ik blog over Palmyra, zoals ik vanmorgen deed, ik reacties krijg over de plundering. Die heeft inderdaad nogal wat publiciteit gekregen en ik had moeten zien aankomen dat daarop zou worden gereageerd. Gek genoeg heb ik daar, toen ik vannacht mijn stukje typte, geen seconde aan gedacht. Mijn antwoord op een reactie op Faceboek groeide uit tot de lengte van een blogstukje en ik kan dat op deze plek weer uitbreiden met wat links. Een overzicht dus.
Syrië
De erfgoedschade in Syrië is vooral toegebracht door het regime. De zogenaamd Islamitische Staat heeft zich beperkt tot acties die eerder mediageniek waren dan schadelijk. Ik wil ze daarmee – dit schrijf ik met nadruk – niet bagatelliseren want de schade is reëel, maar het waren toch vooral de personeelsadvertenties van een terreurgroep en de westerse media hebben de taak van megafoon goed op zich genomen. Het beschadigen van oudheden was voor IS echter geen echt doel. Als dat zo zou zijn geweest, had het Resafa kunnen plunderen, maar het liet die stad ongemoeid.
Restauratie van het “Gezicht op Palmyra” van Gerard Hofstede van Essen (Allard Pierson-museum, Amsterdam)
Gisbert Cuper was, behalve burgemeester van Deventer, een van die wonderlijke geleerden uit de zeventiende, achttiende eeuw: de te weinig bezongen voorgangers van de professionelere wetenschap die later zou ontstaan, liefhebbers van kennis, even rusteloos als creatief zoekend naar informatie, vol van de ideeën van de vroege Verlichting. Cupers specialisme was Palmyra, de in 1691 voor het eerst door westerse bezoekers aangedane woestijnstad in Syrië. Weliswaar heeft hij zelf Palmyra nooit bezocht, maar hij was voor die tijd buitengewoon goed geïnformeerd. Dat was eenvoudiger dan u misschien denkt, want er was aan het einde van de zeventiende eeuw een Nederlandse handelskolonie in Aleppo, die namens hem munten kocht en informatie doorspeelde, zoals een afschrift van het reisverslag van de Engelsman William Halifax, die in 1691 als eerste Europeaan Palmyra bereikte.
In Cupers huis hing sinds 1694 een ruim vier meter breed schilderij, dat in 1693 is vervaardigd door de verder nauwelijks bekende schilder Gerard Hofsted van Essen. Deze lijkt deel te hebben genomen aan de expeditie van Halifax. De schetsen die Hofsted maakte, zouden ook worden gebruikt voor de prent van Palmyra die Halifax in 1695 toevoegde aan zijn officiële publicatie. Op dat moment waren er dus twee afbeeldingen van Palmyra: het schilderij uit 1693 en de prent uit 1695, die beide teruggingen op schetsen die Hofsted in 1691 had gemaakt.
Turkse troepen en hun bondgenoten in Noord-Syrië staan voor El Bab, de Koerden zijn begonnen aan de tweede fase van hun offensief naar Raqqa en in Mosul staan de Iraakse regeringstroepen aan de grenzen van het centrum van de oostelijke stadshelft. (Dat laatste is een andere manier om te zeggen dat ze de stadsmuren van het antieke Nineve in zicht hebben.) Kortom, de zogenaamde Islamitische Staat kraakt onder het geweld van zijn vijanden – en dus moet de aandacht worden afgeleid. Een wanhopige aanval op Palmyra dus.
Opnieuw loopt het werelderfgoed gevaar maar het bovenstaande reliëf uit de eerste helft van de eerste eeuw na Chr. zal men niet kapot maken. Het is namelijk een van de topstukken van het Louvre in Parijs, waar men meldt dat het van links naar rechts de maangod Aglibol, de hemelgod Baal Shamem en de zonnegod Malekbel voorstelt.
Palmyra is zoiets als Isfahan of Samarkand: een karavaanstad van legendarische schoonheid. Ook als je er nooit bent geweest, ben je geschokt als je hoort dat vandalen daar moedwillig de monumenten kapot hebben gemaakt. Palmyra is werelderfgoed in de meest letterlijke zin van het woord: als er schade wordt aangericht, zijn niet alleen de Syriërs gedupeerd, maar voelt ieder mens zich getroffen.
Werelderfgoed wordt echter nooit zomaar werelderfgoed. Het heeft doorgaans een diepere betekenis. Het drietal Venetië – Antwerpen – Amsterdam documenteert bijvoorbeeld het ontstaan van een in alle aspecten door het kapitalisme doortrokken samenleving. Palmyra, Isfahan en Samarkand staan voor een ouder economisch systeem, waarin de landbouw domineerde en de handel een aanvulling was. Des te bijzonderder waren deze handelssteden, waar niet alleen producten van vér konden worden gevonden maar waar ook nieuwe ideeën werden uitgewisseld.
Marmer wordt in Syrië nergens gewonnen, dus de Poolse archeologen die het bovenstaande standbeeld van de godin Athena in 1975 opgroeven in de tempel van Allat in Palmyra, hadden de dag van hun leven. Het smetteloos witte marmer is “pentelisch” ofwel afkomstig uit dat gebergte tussen Athene en Marathon waar elke zomer bosbrand is.
Een goeie gok is dat dit beeld in Athene is vervaardigd, waar altijd beeldhouwersateliers zijn geweest. Bovendien is deze Athena een kopie van een van de allerberoemdste beeldhouwwerken uit de oude wereld: de Athena van Feidias, die ooit in het Parthenon was te zien. Dat beeld is gemaakt in de vijfde eeuw v.Chr., de kopie vermoedelijk in de tweede eeuw na Chr. Het is een topstuk.
Een paar maanden geleden lag er een voorstel om een van de door de zogenaamde Islamitische Staat te Palmyra verwoeste bogen te herbouwen op Trafalgar Square in Londen. Ik vermoed dat ik het zonder commentaar heb vermeld in de Livius Nieuwsbrief, maar ik herinner me vooral dat ik liever een sarcastisch stukje had willen schrijven. Nu zou alles beter worden! Nu zouden bij ISIS de schellen van de ogen vallen! Nu zou de politie eindelijk prioriteit geven aan de bestrijding van vandalisme en clandestiene handel in oudheden!
Dat heb ik maar niet geschreven. Het leek me niet zinvol een gratuit maar goed bedoeld project in de wielen te rijden. Als u denkt dat ik met die keuze een partijdige observator ben, dan heeft u gelijk: ik wil uitdragen dat de Oudheid belangrijk is, en ik ben vooral kritisch als er schade wordt toegebracht aan de bij het grote publiek bekende kennis. Ik heb niet het idee dat die boog, hoe tot-niets-verplichtend ook, u slecht informeert.
Twee berichten vandaag. Het eerste: vanmorgen heeft ISIS Al-Rutbah ontruimd, waarmee de weg van Bagdad naar Jordanië vrij komt. Ook lijkt de aanval richting Hit te zijn ingezet. Dit betekent dat, na de val van Ramadi, ISIS steeds verder uit de vallei van de Eufraat wordt weggedreven, naar het noordwesten.
Het tweede bericht: vanmiddag is het Syrische leger in de aanval gegaan richting Palmyra. Ten westen van de moderne stad ligt een door Fakhr-ad-Din gebouwd, zestiende-eeuws kasteel op een wonderlijke bult in het landschap. Deze lijkt nu de inzet van de strijd te zijn.
U hebt de beelden ongetwijfeld gezien: aanhangers van de zogenaamd Islamitische Staat vernietigden oudheden in het museum van Mosul. Ik ga er niet naar linken, om redenen die u zo zult horen. Dat hoeft ook niet: u bent mediavaardig genoeg om te weten dat de vraag niet is wát het nieuws is maar waaróm het nieuws is. Waarom kreeg u deze beelden te zien?
Het is namelijk, om te beginnen, bepaald geen nieuws dat religieuze fanatici de musea in het Midden-Oosten plunderen of kapot maken. Een maand geleden werd het museum van El Arish in Egypte onder handen genomen. Dat kreeg u niet te zien. De musea van Deir ez-Zor, Palmyra, Malawi en Bani Walid zijn eveneens geplunderd en ook dat was geen echt nieuws.
Je moet ingelogd zijn om een reactie te plaatsen.