Tag: Mozes

Jezus en Mozes

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom4 reacties
Mozes (Callixtuscatacomben, Rome)

De Brief aan de Hebreeën is geen brief en het woord “Hebreeën” valt ook al niet. Van de auteur is wel beweerd dat het Paulus was, maar daartegen pleiten enkele taalkundige argumenten. Wie de auteur ook zij, hij lijkt te schrijven voor een publiek dat de joodse Bijbel kende in de Griekse vertaling, wat duidt op christenen van hellenistisch joodse afkomst. Dat is althans wat de man of vrouw dacht die aan het essay de titel Brief aan de Hebreeën heeft toegevoegd. Wellicht is de brief te lezen als een aansporing aan de lezers/toehoorders om in een periode van vervolging (10.32-34) te volharden en niet Jezus’ leer op te geven of terug te vallen tot jodendom.

Vervangingstheologie

Die laatste zin bevat inderdaad een impliciet waardeoordeel. Niet het mijne. Het is van de auteur van de Brief aan de Hebreeën. Die meent dat het geloof in Jezus superieur is aan andere joodse opvattingen, ja dat de Wet van Mozes maar “een schaduw” is van alle moois dat christelijke gelovigen te wachten staat (10.1).

Lees verder “Jezus en Mozes” →

Hannibal, de Rhône en Mozes

On door Jona LenderinginArcheologie, Geesteswetenschappen, Geschiedenis, Karthago, Klassieken, Methodologie en theorie25 reacties
De samenvloeiing van Rhône en Isère

Wetenschap begint met het gecontroleerd verzamelen van data. Archeologen graven dingen op, classici vervaardigen tekstedities. Dit is de dagdagelijkse gang van zaken. Het wordt al boeiender bij de interpretatie van die data. En echt interessant is het als we kijken naar de ontwikkeling van nieuwe technieken en methoden, waarmee onderzoekers nieuwe soorten inzicht verwerven.

Nieuwe soorten inzicht

Wat gebeurt er zoal als het gaat over de oude wereld? Ik wees vorige week al op de digitale paleografie, die kan leiden tot ander en beter inzicht in de antieke en middeleeuwse schrijfcultuur. Deze ontwikkeling hangt samen met een tweede: de groeiende belangstelling voor het materiële aspect van oude teksten. Mediëvisten waren daar altijd al goed in. In de oudheidkunde is deze belangstelling gegroeid doordat er zoveel vervalste teksten uitgegeven zijn.

Een andere ontwikkeling is al enkele jaren gaande: door het gebruik van technieken als LIDAR richt de archeologie zich meer op hele landschappen en beperkt ze zich niet langer tot afgebakende opgravingen. Ik aarzel of ik in dit lijstje van innovaties ook de chronologie moet noemen: er komen namelijk wel nieuwe kalibratiecurven, maar de aard van het inzicht verandert er niet door. Het ontstaan van een historische klimaatwetenschap is dan wel weer een echte innovatie. Tot slot is er de DNA-revolutie, die betekent dat er geen hermeneutische horizon meer is. Hier ligt de negatieve heuristiek aan flarden en is sprake van een scientific revolution in de letterlijkste zin des woords. Filologen krijgen er een rijkdom aan materiaal bij.

Lees verder “Hannibal, de Rhône en Mozes” →

Het doorgeven van de Wet

On door Jona LenderinginBijbel, Christendom, Geschiedenis, Jodendom, Museumstuk, Religie, Romeinse Keizerrijk10 reacties
Sarcofaag uit het mausoleum van de Anicii (Louvre, Parijs)

De bovenstaande sarcofaag is te zien in het Louvre in Parijs maar is gevonden in Rome. Meer precies: ze is gevonden in het zogeheten Mausoleum van de Anicii, een beroemde Romeinse familie uit de Late Oudheid. Ze waren zó vooraanstaand dat ze hun grafmonument konden bouwen vlakbij het graf dat in de vierde eeuw werd aangewezen als dat van Petrus. Of dat graf werkelijk van Petrus is, is nu niet de vraag. Het gaat me erom dat het mausoleum onder de apsis is van de in 326 door Constantijn gebouwde basiliek. Deze sarcofaag is dus óf ouder dan 326 óf daar neergezet toen dat nog mogelijk was. We hebben te maken met een heel oud christelijk graf.

Aan de zijkanten staat aan de ene kant de tenhemelopneming van Elia. Een vrij normaal type afbeelding voor een graf. Er is echter meer aan de hand. Links van Elia staat Elisa, die de mantel van zijn voorganger overneemt; aan de rechterzijde staat naast Elia Mozes, die de Wet aanneemt uit Gods helemaal rechts afgebeelde hand. We hebben hier een afbeelding van het “doorgeven” van de (uitleg van de) Wet: van rechts naar links van God aan Mozes aan de profeten aan hun leerlingen.

Lees verder “Het doorgeven van de Wet” →

Genetica en fondsenwerving

On door Jona LenderinginArabië, Bijbel, Midden-Oosten, Oud Egypte, Wetenschap, Wetenschapscommunicatie2 reacties
Naqada-aardewerk (Neues Museum in Berlijn)

Dat was toch aardig. Genetici hebben bevestigd wat ze al een tijdje wisten, dat er uitwisseling is van genetisch materiaal tussen Syrië en Ethiopië. Dat is ook helemaal niet zo vreemd. Al in de Naqada-tijd (zeg maar het vierde millennium voor Christus) voeren kooplieden uit Egypte naar zowel Syrië als Nubië. Daarmee zijn ze vrolijk doorgegaan tijdens het Oude Rijk, de Eerste Tussenperiode, het Middenrijk, de Tweede Tussenperiode, het Nieuwe Rijk en de Late Tijd. In die laatste periode was de culturele kruisbestuiving zelfs buitengewoon intensief. Het zou nieuws zijn als er géén uitwisseling van genetisch materiaal was tussen de twee culturen.

Dat je bevestigt wat we al wisten, is voor een wetenschapper ondertussen wat vervelend. Daarmee overtuig je je financiers namelijk niet. Onze genetici wisten raad: je zegt gewoon dat dit past bij het verhaal van het bezoek van de koningin van Seba aan koning Salomo (1 Kon. 10.1-13). En verdraaid, iedereen schrijft het over, hoewel Seba niet ligt in Ethiopië maar in Jemen. De claim is ongeveer even onzinnig als wanneer je, nadat je hebt vastgesteld dat er genetische overeenkomsten zijn tussen mensen uit Syrië en België, het middeleeuwse sprookje erbij haalt dat Jozef van Arimatea is afgereisd naar Engeland.

Lees verder “Genetica en fondsenwerving” →

Godwin in drie!

On door Jona LenderinginArcheologie, Babylonië, Dagelijks leven, Geschiedenis, Wetenschap, Wetenschapscommunicatie1 reactie
DSe
Een Perzisch spijkerschrifttablet (DSe, als u het precies wil weten); Parijs, Louvre.

Een oud-collega houdt zich professioneel bezig met millennia oude, Babylonische kleitabletten met spijkerschriftteksten. Ik ben daar wat jaloers op, want het is interessant materiaal, er is nog veel te ontdekken en het is een voorrecht dat te mogen doen. Zo ziet mijn oud-collega het ook, en aangezien geen privilege komt zonder verplichtingen, vindt hij dat hij eventuele vragen van leken terstond moet beantwoorden.

Nu lopen er nogal wat mensen rond met – om zo te zeggen – opmerkelijke ideeën over de oude wereld. Mensen als Dick Swaab, die denken dat Mozes (toch echt een legendarisch persoon) wérkelijk een berg is beklommen en dat zijn visioenen hallucinaties zijn geweest die samenhingen met zuurstofgebrek; mensen als Fik Meijer, die denken dat Archimedes met spiegels schepen in brand kon steken; politiek en religieus activisten die menen dat gebeurtenissen van twee, drie millennia geleden voor ons relevant zouden kunnen zijn. Met hen communiceren is soms knap lastig.

Lees verder “Godwin in drie!” →

Ezechiël de Tragicus

On door Jona LenderinginGeschiedenis, Jodendom, Literatuur, Oud Egypte, Oude Griekenland
Feniks (Allard Piersonmuseum, Amsterdam)

Familiewaarden in Griekenland: een moeder heeft haar man gedood en denkt dat haar minnaar haar zoon heeft vermoord. Ze haast zich om het lijk te zien, maar de bloedige resten blijken die te zijn van haar minnaar. Superieure ironie, want het publiek van het toneelstuk Elektra weet al dat Orestes Aigisthos heeft gedood en weet welke schokkende ontdekking Klytaimnestra zal gaan doen. Niemand zal ontkennen dat Sofokles een van de grootste toneelschrijvers aller tijden is.

Het is maar al te begrijpelijk waarom classici steeds opnieuw Sofokles en zijn collega’s Aischylos en Euripides herlezen. Al in de Oudheid geloofde men dat dit drietal niet te overtreffen viel. Er circuleerde een wetenschappelijke uitgave van hun werk, waarvan een deel over is (alle tragedies van Euripides die beginnen met een E). We weten ook dat er een geannoteerde uitgave was van driemaal zeven tragedies, een soort ‘het beste van’, geselecteerd door een goede geleerde. Zijn selectie is didactisch superieur: drie tragedies over Elektra helpen de leerling bijvoorbeeld het specifieke te zien van de benadering van Aischylos, Sofokles en Euripides.

Lees verder “Ezechiël de Tragicus” →