Tag: Achaimeniden

De Cyruscilinder

On door Jona LenderinginGeesteswetenschappen, Geschiedenis, Midden-Oosten, Museumstuk, Perzië, Politiek, Wetenschapscommunicatie4 reacties
De Cyruscilinder. Dit is geen mensenrechtendocument.

De Cyruscilinder werd ontdekt in 1879 en was op slag een van de beroemdste teksten uit de oude wereld, omdat joodse en christelijke apologeten het voorwerp benutten om te bewijzen dat de Bijbel historisch betrouwbaar was. Dat was echter niet het enige propagandistische gebruik van de cilinder, die tot in onze eigen tijd vooral wordt misbruikt voor politiek gewin.

Cyrus’ eigen boodschap

Het is een van de bekendste feiten uit de oude geschiedenis: in oktober 539 v.Chr. veroverde de Perzische vorst Cyrus de Grote de culturele hoofdstad van de oude wereld, Babylon. Het was niet de eerste keer dat de metropool een nieuwe heerser kreeg, maar in het voorgaande millennium waren de vorsten altijd afkomstig geweest uit het Tweestromenland. Cyrus was echter een machtige nomadenleider, die niet alleen over zijn eigen stam gezag uitoefende, maar ook over andere nomaden uit het huidige Iran en Afghanistan. Bovendien had hij in Turkije de Armeniërs en Lydiërs aan zich onderworpen. En nu voegde hij dus het Babylonische Rijk toe, dat bestond uit Irak, Syrië, Libanon en Israël/Palestina.

Lees verder “De Cyruscilinder” →

Alles hangt met alles samen

On door Jona LenderinginAnatolië, Archeologie, Babylonië, Geschiedenis, Iberië, Oude Griekenland, Perzië, Wetenschap
De Naboniduskroniek (British Museum, Londen)

Het Babylonische Rijk, dat kort voor 600 v.Chr. vrij plotseling was ontstaan, implodeerde even plotseling. De macht in het Midden-Oosten werd overgenomen door de Perzen, die zo rond 520 een rijk hadden opgebouwd dat zich uitstrekte van de Indus tot de Nijl en van Oezbekistan tot Macedonië. Als we Herodotos’ Historiën mogen geloven, dankten de Perzen de heerschappij aan één man: koning Cyrus de Grote, die eerst Iran verenigde (een gebeurtenis die kan worden gedateerd in 550), vervolgens het koninkrijk Lydië in het westen van Turkije annexeerde, en tot slot in 539 Babylon veroverde. Hij overleed in 530.

Zelfs een zeer recent, zeer geleerd en zeer geprezen commentaar op de Historiën veronderstelt dat de verovering van Lydië, die ik in de vorige alinea ongedateerd liet, plaatsvond in 547 v.Chr. Het is echter verkeerd. Het stukje informatie gaat namelijk terug op een kleitablet, de Naboniduskroniek, die verkeerd gelezen is geweest.

Lees verder “Alles hangt met alles samen” →

Voorislamitisch Iran (3): de vierde eeuw

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Perzië
Zegelafdruk: een Perzische verslaat een Griekse hopliet (Metropolitan Museum of Art, New York)

[Dit is het derde deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

De zoon van Darius was Xerxes, die beroemd is geworden om zijn vergeefse veldtocht naar Griekenland. In de westerse geschiedenisboekjes staat vermeld dat de Grieken die oorlog wonnen, maar het is niet aannemelijk dat ook de Perzen er zo tegenaan keken: ze hadden Athene veranderd in een rokende puinhoop en de Grieken hadden hun lesje geleerd. Ooit hadden de Atheners zich in de Perzische interne aangelegenheden gemengd en dat lieten ze -met de jaren rond 465, 420 en 395 als uitzondering- de komende anderhalve eeuw wel uit hun hoofd. Een zuiver-Grieks standbeeld in het Nationaal Archeologisch Museum van Teheran illustreert Xerxes’ overwinning – het is namelijk gemaakt van Atheens marmer, maar opgegraven in Persepolis.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (3): de vierde eeuw” →

Voorislamitisch Iran (2): Darius

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Perzië
Het defilé in Persepolis begint: Darius op de troon, een hoveling kondigt het begin aan (Nationaal Museum Teheran)

[Dit is het tweede deel van een artikel over de archeologie van Iran; het eerste is hier.]

Cyrus‘ zoon Kambyses volgde hem in 530 op, veroverde Egypte, en stierf op de terugweg. Een burgeroorlog brak uit, die werd gewonnen door Darius de Grote (522-486), een van de meest getalenteerde heersers uit de oud-oosterse geschiedenis. Hij deed verslag van zijn staatsgreep in een inscriptie langs de weg van Hamadan naar Babylonië, bij Behistun: een belangrijke bron voor de geschiedenis en religies van die tijd. Opvallend is bijvoorbeeld dat Darius maar één god noemt, Ahuramazda, en al zijn tegenstanders aanduidt met woorden die betrekking hebben op liegen. Dat lijkt zó sterk op de woordkeus van de legendarische profeet Zarathustra (ofwel Zoroaster), dat wel is aangenomen dat Darius een aanhanger is geweest van het Zoroastrisme.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (2): Darius” →

Voorislamitisch Iran (1): Cyrus

On door Jona LenderinginArcheologie, Geschiedenis, Perzië
De Naboniduskroniek (British Museum, Londen)

Vóór de Arabische expansie het Midden-Oosten onherkenbaar veranderde, was Iran de enige grootmacht die er in Voor-Azië werkelijk toe deed. Onder leiding van achtereenvolgens de dynastieën der Achaimeniden, de Arsakiden of Parthen en de Sassanieden was het een sterke mogendheid die grote invloed uitoefende op in Europa bekendere antieke culturen als Babylonië, Griekenland en Rome. De laatste jaren blijkt Iran voor archeologen nog meer in petto te hebben, maar daarover pas een enkel woord aan het einde van dit artikel.

Elke geschiedenis van Iran moet beginnen met de vaststelling dat de Perzische leider Cyrus de Grote in 550 v.Chr. de Meden onderwierp en op die manier alle volken van Iran verenigde. De Meden waren een nomadenstam uit het Zagrosgebergte, die de meeste andere stammen in het toenmalige Iran aan zich hadden onderworpen. Sommige clans waren sedentair geworden en deden aan akkerbouw. De reden daarvoor was dat ze de route tussen Babylonië en Assyrië enerzijds en Afghanistan en India anderzijds beheersten. Ze konden karavaans belasten en werden zó rijk dat ze een verzamelplaats voor hun schatten nodig hadden, en daarom een stad stichtten: Ekbatana, het huidige Hamadan, ‘verzamelplaats’.

Lees verder “Voorislamitisch Iran (1): Cyrus” →